Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1985, Page 4

Mikil fjölbreytni einkennir samsýningu
Myndhöggvarafélagsins sem stendur nú yfir
á Kjarvalsstöðum. Það er sannarlega engin
ládeyða á þeim vettvangi, yrkisefnin marg-
vísleg og efniviðurinn eftir því.
Höggmyndin, sem nú tíðkast að kalla
skúlptúr í víðtækri merkingu, hefur fylgt
okkur frá því landnámsmenn komu út
hingað með sitt hafurtask. Sú högg-
myndalist er nánast öll glötuð utan örfáir
gripir. Þar af er Þórslíkneskið frægast,
þótt ekki sé það nema um 5 sm á hæð.
Þessi magnaða smámynd fannst á Eyrar-
landi í Eyjafirði og er Iíka merkileg fyrir
þá sök, að hún er steypt úr bronsi. Forn-
leifafræðingar hallast að því, að höfundur-
inn hafi fyrst mótað myndina í vax; síðan
hafi verið búið til mót úr leir, sem orðið
hefur að brenna. Þórsmyndin er talin vera
frá 11. eða 12. öld, en að Iíkindum er eldra
annað líkneski úr beini: Hnefi úr hnefa-
tafli, hnefinn samsvarar kónginum.
Hugsanlega er það Freysmynd og gæti
verið frá 10. öld samkvæmt skoðun Guð-
mundar Ólafssonar fornleifafræðings á
Þjóðminjasafninu. í þessu sambandi má
ennig benda á fjalirnar frá Flatartungu og
Bjarnastaðahlíð; einnig fjalirnar frá
Möðrufelli, sem taldar eru vera frá 10. öld.
Stærstu verkin í þessum forna arfi okkar
eru þó Kristur frá Ufsum í Svarfaðardal,
frá 12. öld og Valþjóðfsstaðarhurðin frá
því um 1200. Sá er þó munurinn á nútíma
skúlptúr og hinum forna arfi, að nú er það
Niels Hafstein: Art therapy I, kopar, 1983.
Árni Páll: Herotica Islandica, 1982. Uppstoppuð ær og stóll úr tré.
listin fyrir listina; hinir fornu munir
standa aftur á móti í sambandi við ein-
hverja notkun eða trúarlega iðkun. Hug-
takið frjáls myndlist hefur ekki verið til
þá, en myndskerinn, sem túlkaði dómsdag
eða skar út skrautfléttur, hefur þó verið í
svipuðum sporum og nútíma listamaður.
Höggmyndalist Sem
Sjálfstæð LlSTGREIN
Margur skúlptúrinn hefur orðið til í ald-
anna rás á íslandi; stundum úr ýsubeini,
stundum úr birkilurk, stundum úr tálgu-
steini. Það var alþýðulist úr forgengilegum
efnum og mest af því er glatað.
íslenzk höggmyndalist verður til sem
sjálfstæð lislgrein með Einari Jónssyni,
sem kleif þrítugan hamarinn í lok síðustu
aldar og fór ungur utan til náms í högg-
myndalist, þótt enga örvun til slíks væri
að finna í því samfélagi, sem hann var
sprottinn úr. Enda þótt margir teldu það
þá samsvara bilun, var geysileg virðing
borin fyrir Einari og verkum hans meðal
alþýðu manna; hann var Myndhöggvarinn,
myndskáldið, sem sótti í þjóðlegan arf,
goðafræði, guðstrú og gerðist symbólisti.
Það segir sína sögu um virðinguna fyrir
Einari, að Alþingi skyldi samþykkja að
byggja hús yfir verk hans, og á sveitabæj-
um austur í Hreppum má ennþá sjá inn-
rammaðar myndir af höggmyndum Einars
í betri stofunni.
í rauninni var Einar samt of seint á
ferðinni. Hugmyndaheimur hans og stíll
hefðu fallið betur að þeirri tízku og því
viðhorfi, sem ríkti fyrr á 19. öldinni. Ekk-
ert var Einari fjær en að taka þátt í þeirri
formbyltingu, sem varð á hans dögum.
Ekki er hægt að sjá, að hann hafi gert
minnstu tilraunir í anda kúbismans, sem
átti eftir að hafa svo mikil áhrif á högg-
myndalist þessarar aldar. Þess vegna varð
Einar í vaxandi mæli einfari, hann gekk í
hamra í óeiginlegri merkingu og mætti
ekki þeim skilningi hjá yngri og uppvax-
andi myndlistarkynslóð, sem hann átti
1985.