Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1985, Page 8

I
,Nakin kona sitjandi í sófa, la Belle Romaine'
olíumálverk 1917
(einkaeign).
Nú varð hún ástfang-
in af Modigliani og
tilbað hann líkt og af
trúarlegu ofstæki;
hún lét hann aldrei
verða varan við hina
minnstu gagnrýni af
sinni hálfu, vegna
hinnar taumlausu
eiturlyfjaneyzlu
hans og lét alltaf
orðalaust og mót-
þróalaust undan öll-
um hans dyntum og
kröfum, og þá var
líkamlegt ofbeldi
engan veginn undan-
skilið. Modigliani
elskaði hana, þótt
hann jafnframt
fyndi stundum til
andúðar á þessari
sjálfsafneitun henn-
ar, sem hann þó
hafði svo mikla þörf
fyrir. Myndirnar,
sem hann málaði af
henni, endurspegla
vel þær tvíþættu til-
finningar, sem hann
bar til hennar, í senn
ást hans og hatur.
Oftar en hitt af-
skræmdi hann hana í
málverkum sínum og málaði af henni
myndir, sem verða að teljast allt að því
skopmyndir. En þó kom það einnig fyrir,
að hann málaði hana á ljúfan og lýrískan
hátt.
Umheimur þeirra lokaðist smátt og
smátt, staðnaði.
Dapurleg Endalok
Allt frá því að þau Modigliani tóku upp
sambúð, sýndi Jeanne engan minnsta
áhuga á neinu öðru: Hún sinnti hvorki
fjölskyldu sinni — sem var stórhneyksluð
á henni fyrir að gerast hjákona gyðings —
né heldur rækti hún móðurskyldur sínar
við dóttur sína, sem hún sendi einfaldlega
í fóstur út í sveit, skömmu eftir að stúlkan
fæddist. Sama varð líka upp á teningnum,
þegar hún átti von á öðru barni Modigl-
ianis, sem hún gekk með næstum því út
allan meðgöngutímann, eða allt þar til hún
svipti sig lífi, tveimur dögum eftir dauða
elskhuga síns.
Það sem mjög hef-
ur fallið í gleymsku,
er sú staðreynd, að
Jeanne Hébuterne
var sjálf góðum gáf-
um gædd sem list-
málari. Hún lét ekki
eftir sig nema örfá
verk, aðallega teikn-
ingar af Modigliani,
lesandi, sofandi, eða
þar sem hann hvílir
sig á legubekk og
einnig nokkrar
prýðilegar og vel út-
færðar uppstill-
ingarmyndir — nat-
ures mortes. En þeg-
ar Modigliani hrós-
aði þessari viðleitni
hennar til listsköp-
unar, trúði hún hon-
um ekki og faldi sig
full angurværðar al-
gjörlega í skugga
elskhuga síns.
Dauði Modiglianis
hefur orðið tilefni
margra bóka um
æviferil hans og
margra endurminn-
inga, þar sem allt
viðkomandi málar-
anum var heldur betur fegrað og fært til
betri vegar. Yfirleitt voru það listamenn í
Montparnasse, sem skrifuðu þessi verk, en
þeir höfðu naumast skilið að fullu sjálft
inntak hins stórbrotna harmleiks um-
hverfis listsköpun Modiglianis, fyrr en við
sjálfsmorð Jeanne.
Nú man víst enginn lengur eftir ljóða-
flutningi Önnu Akhmatovu, ekki heldur
eftir ljóðum Béatrice Hastings, sem aldrei
voru þýdd á frönsku og aldrei endurprent-
uð. Verk Jeanne Hébuterne hafa enn ekki
hlotið neina sérstaka viðurkenningu, jafn-
vel þótt fjöldi þeirra teikninga, sem fund-
ust að Modigliani látnum og hafa verið
eignaðar honum sem posthum-verk, árituð
hans nafni, séu í raun og veru eftir hina
lítt þekktu og vanmetnu listakonu sem var
lífsförunautur hans.
Hvað sem öðru líður, kemst maður
naumast hjá því að spyrja sjálfan sig,
hvernig verk Modiglianis hefðu orðið, ef
þessar óvenjulegu konur hefðu ekki gerzt
svo snar þáttur í lífi hans.
„Maria Czechowska,
kona með blævæng",
olíumálverk 1919
Með músík
í farangrinum
Dagbókarbrot úr för
Sinfóníuhljómsveitar íslands
til Frakklands 18.—27. júní
Síðari hluti
Eftir Gísla Sigurðsson
dag er 22. júní, frídagur hjá hljómsveitinni, og
af því tilefni bauðst þeim sem það kusu að fara
í hringferð um héraðið, eða dalinn, sem er í
norðaustur frá Lyon
JBL Þar er á stóru svæði
jolais, sem er vel þekkt á íslandi og er
framleitt þarna í nokkrum afbrigðum, sem
bera mismunandi heiti. Þarna er hæðótt
og hlýlegt landslag og hver spilda, sem
ekki er skógi vaxin eða skjólbeltum, er
þakin vínberjaplöntum, sem styðjast við
örmjóar viðarstengur. Fransmenn búa til
afburða góð vín og þeim er í mun að við-
halda þeirri frægð; meðal annars með því
að skipuleggja „víntúra" fyrir ferðamenn
og lofa þeim að smakka á vínum í vínkjöll-
urum og að sjálfsögðu gefst mönnum kost-
ur á að kaupa sér vínflöskur á hverjum
stað.
Beaujolais er ekki eitt þeirra vína sem
batna með aldri; bezt er að drekka það
meðan ferskleikinn er í því, segja þeir sem
vitið hafa, — og þessvegna var aðeins boð-
ið uppá tvo síðustu árganga. En það var
ekki farið niður í djúpa kjallara, þar sem
ámur standa í röðum, heldur einhverja
minniháttar kjallara, ofanjarðar að kalla,
þar sem glös með Beaujolais stóðu á lang-
borðum. Og að sjálfsögðu er reynt að
Systur í hljómsveitinni: Rut fiðluleikari og
Inga Rós sellóleikari, dætur Ingólfs Guð-
brandssonar.
hengja á túristann eitthvert dót, sem teng-
ist víni; eikarkönnur undir rauðvín til
dæmis.
í litlu vínþorpi með krá, kirkju og vín-
kjallara var gerður alllangur stanz til að
snæða að hætti Fransara, en það verður
naumast gert í flýti. Hér þykir mikil dyggð
að hafa tíma til að lifa, sem þýðir nánast
með öðrum orðum að hafa umfram allt
langan tíma til að borða. Fyrst var súpa,
síðan milliréttur, einskonar fiskmarning-
ur í bolluformi, síðan úrvals nautasteik
grillsteikt, Endrecote beaujolaise með
sveppum úr skóginum, þá ostabakki og
kaka, en að sjálfsögðu var drukkið Beau
jolais með matnum.
Við höfðum tvær ungar stúlkur til leið-
sögu. Önnur hafði unnið á vínræktarbúi og
kvað það erfiða vinnu, sem spannaði allt
árið. Beaujolais-plantan er lágvaxin og því
vill verða veruleg bakraun við vinnuna, en
vélum verður takmarkað komið við í þess-
ari búgrein-að plægingu undanskilinni. En
og er frægur fyrir vínrækt.
framleitt rauðvínið Beau-
fyrir þann sem alinn er upp við fjárbúskap
í Úthlíðarhrauni var að minnsta kosti
fróðlegt að sjá svo ólíkan landbúnað.
Þessi vínferð var eiginlega utan dag-
skrár og kemur ekki ferð Sinfóníunnar
beint við. Margir kusu líka að hvíla sig á
hótelinu, eða þá að farið var niður í Lyon
til að skoða gamla bæinn, sem þykir at-
hyglisverður. Kvenþjóðinni þykir einkar
forvitnilegt að koma í silkiverksmiðju,
sem raunar er aðeins safn með nokkrum
gömlum vefstólum, og hægt að kaupa sér
silkislæðu eða silkibindi, en franskur silki-
iðnaður hefur lengi átt sér miðstöð í Lyon.
23. JÚNÍ. TlL AVIGNON
Enn liggur leiðin til suðurs og meðfram
Rhone-ánni, sem á upptök austarlega í
Sviss og rennur í gegnum Genfarvatnið og
borgina Genf á leið sinni hingað.
Á þessari þriggja klukkustunda ökuferð
er ekki margt í landslaginu sem grípur
hugann; auk þess var dimmt yfir og ágerð-
Joan Stupcanu bassaleikari frá Rúmeníu er
nú orðinn íslenzkur ríkisborgari, enda búinn
að staðfesta ráð sitt hér og heitir nú Jóhann-
es Georgsson.
ist rigning á leiðinni. Með allt þetta mús-
íklið innanborðs og tvo óperusöngvara að
auki, mætti kannski gizka á, að þarna
hefði upp hafizt rútubílasöngur, sem er
sérstakt og þjóðlegt afbrigði í sönglífi
landans. En svo var nú ekki. Söngvarar
syngja ekki að gamni sínu og hljóð-
færaleikarar taka ekki heldur upp hljóð-
færi sín nema í fúiustu alvöru.
Förinni er heitið til hinnar fornu páfa-
borgar Avignon, sem er í hásuður frá
Lyon, og á kortinu sýnist manni, að þaðan
sé skammt til Miðjarðarhafsins. En það er
þó drýgra en ætla mætti. Enn eru vínrækt-
arsvæði á báða bóga; hér eru framleidd
vín, sem kennd eru við Rhone-bakka: Cote
de Rhone, afbragðsvín og ekki síðra en
Beaujolais.
Syðst í Frakklandi er það sólríka hérað
Provence og það stendur heima, að þá birt-
ir upp, þegar í þær sveitir kemur. Frans-
menn hafa miklar mætur á Provence; þar
þykir fegurra en annars staðar í landinu