Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1985, Blaðsíða 10

Þetta var fagur og sérkennilegur hljóm-
leikastaður og sumum í hljómsveitinni
þótti teflt á tæpasta vað, þegar pallurinn
ruggaði á vatninu og nótnablöðin gátu fok-
ið. En þeir elztu í hljómsveitinni minntu á,
að þeir hefðu séð annað eins, þegar
hljómsveitin lék fyrir margt löngu í
blíðskaparveðri á bryggjunni á Norðfirði.
Sveinn Ólafsson víóluleikari og aldursfor-
seti, sem ævinlega er manna hressastur,
minntist þess, að hann hefði haft færi við
hendina og veitt ufsa upp um gat á bryggj-
unni á meðan konsertinn stóð yfir. Og
þótti engum mikið.
Það hljómaði furðu vel þarna og þegar
Einar Jóhannesson lék sinn Mozart, þá
léku froskar undir, en allan tímann heyrð-
ist í rennandi vatni, stundum í fuglum og
ein og ein flugvél flaug yfir. Hljómsveit-
arpailurinn var flóðlýstur, en þegar
myrkrið færðist yfir til fulls undir sin-
fóníu Cezars Frank, hættu trjátopparnir
að greinast frá himninum, en tunglið kom
upp og allt var þetta merkileg sjónræn
upplifun, sem ekki gleymist.
Þannig endaði þessi Jónsmessudagur.
25. JÚNÍ. ENDAPUNKTUR
í TOULON
Síðasti áfanginn er frá Avignon til Toul-
on; ekið eftir hæðóttu og fögru landslagi í
Provenee. Jú, það er rétt sem Fransmenn
halda fram: Hér er náttúrufegurð og
ómaksins virði að líta út um bílglugga.
Hér er ekki lengur allt grænt, hvert sem
litið er eins og norðantil í landinu. Skær-
gul runnamura innan um bláleitar lavend-
erbreiður, sem minna til að sjá á Alaska-
lúpínu, en lavender er fræg ilmjurt og
mundi ekki lifa á þeim breiddargráðum,
þar sem lúpínan breiðir úr sér. Hér eru
líka kýpressur, uppmjóar og minna á
myndir eftir van Gogh. En runnarnir og
lággróðurinn sýna, að hér er miklu meira
sólskin og minni úrkoma, en norðar.
Þetta litskrúð ásamt ljósleitu, stundum
gulbrúnu bergi, sem gægist uppúr hingað
og þangað, hefur höfðað til síð-impressj-
ónistanna frönsku um og fyrir aldamót.
Þeir máluðu gjarnan landslag og þessar
gulu blómabreiður koma fyrir hjá van
Gogh, sem bjó síðast í Arles, skammt frá
Avignon. Cézanne var m.a. í Aix en Pro-
vence, sem nú er fallegur skólabær í hlý-
legu umhverfi. Hann var þá sífellt að mála
fjallið Sainte Victoire, sem biasir við það-
an og víðar af þjóðveginum til Toulon, og á
einum stað er stórt skilti við þjóðveginn,
sem á stendur: Cézannelandslag. Fjallið er
úr þessu ljósa bergi og er því fölgult á
vangann og mjög fjærri þeim litum, sem
Cézanne þóknaðist að hafa á því. Auðvitað
hefur Cézanne ekki komið til hugar að
standa í „fjallaeftirhermum" eins og nób-
elsskáld vort hefur nefnt þá iðju að mála
eftir fjöllum.
Fleiri stórmeistarar franskrar mynd-
lista hafa flutt sig úr erli Parísarborgar í
sveitasæluna í Provence; það gátu þeir
gert eftir að frægð þeirra var tryggð.
Picasso var þar á meðaj þótt ekki málaði
de
TDULON
25 Juin
ardi
21h

(Nordal-Beethoven-'Franck)
PLACES
de
á
8
OFFICE
du
TOURISME
tél
Sveinn Ólafsson víóluleikari og aldursforseti
við skiltið á Listahátíðinni í Toulon, þar sem konsert
íslenzku hljómsveitarinnar er auglýstur.
hann landslag. Og Chagall, sem lézt í fyrra
96 ára, bjó á frönsku rívíerunni einnig og
hefur þess verið minnst með Chagall-safni
í Nice.
En við erum á leiðinni til Toulon og ekki
dugar að villast um of útá afleggjara
myndlistarinnar. Takmarkið hér er að
fylgjast með Sinfóníuhljómsveit íslands
og þessu tónleikaferðalagi lýkur í kvöld
með konsert í óperunni í Toulon. Mann-
skapnum er komið notalega fyrir á hóteli
við þjóðveginn, fáeina km. frá Toulon, sem
blasir við með þyrpingu háhýsa, sem
standa eins og eldspýtustokkar upp á end-
ann. Hér búa 182 þúsund manns; þetta er
sumsé . alvöru borg og aðalbækistöö
franska flotans að auki. En skammt vestar
er fjórum sinnum mannfleiri borg: Mar-
seilles, fremur illræmd fyrir sóðaskap og
glæpi, enda miðstöð í eiturlyfjaflutningum
frá austri til vesturs. Þeir, sem hafa séð
hafnarhverfin í Marseilles, segja að leitun
muni vera á öðru eins umhverfi.
Það er farið tímanlega í bæinn, því
hljómsveitin þarf að æfa sig ögn með nýj-
um fiðlara, sem einnig er franskur og von-
andi eins góður og Wallez. Við fylgjum
þeim inn á sviðið í óperunni, sem jafn-
framt er borgarleikhús og byggt í þeim
stíl, sem sjálfsagður þótti á öldinni sem
leið; súlur og styttur prýða forhliðina. Sal-
urinn er skeifulega með tvennum svölum,
en íburðurinn og þungt skrautið er af bar-
okkættinni.
A meðan hljómsveitin æfir og Jacquillat
fer yfir Beethoven með nýja fiðlaranum
gefst ráðrúm til að líta á næsta nágrenni,
þröngar götur með gömlum húsum og nóg
er af veitingahúsum, þar sem hægt er að
tylla sér niður, hvort heldur er úti eða
inni.
í Toulon stendur yfir tónlistarhátíð, sem
auglýst er á skiltum víðsvegar um borgina;
þar á meðal var eitt, sem vakti athygli á
Sinfóníuhljómsveit d’Islande. Kannski var
það vegna þessarar hátíðar, að áheyrendur
komu prúðbúnir og varð þess vegna annar
og meiri hátíðarbragur á þessum tónleik-
um en hinum fyrri.
Byrjað var á Choralis Jóns Nordal, þá
Beethoven og loks Cézar Frank. Hljóm-
sveitinni þótti gott að spila í þessu húsi og
konsertinn markaði þáttaskil fyrir suma
úr hljómsveitinni, sem hverfa á önnur mið
og verða ekki lengur með. Alltaf verða ein-
hver mannaskipti á ári hverju; margir ný-
ir hafa bætzt við síðan í Austurríkisferð-
inni 1981. Þá voru tveir komnir á þann
aldur, að þeir voru að hætta: Þorvaldur
Steingrímsson og Sveinn Ólafsson. Þess
vegna var sérstök ánægja, að þeir skyldu
báðir vera með nú, fjórum árum síðar.
Hljómsveitin hefur ekki getað verið án
þeirra og þeir hafa lagt henni lið sitt allan
síðastliðinn vetur.
Af þeim fastráðnu er Björn R. Einars-
son hinsvegar elztur, liðlega sextugur, og
allir Reykvíkingar þekkja Björn R. úr
dansmúsíkinni frá því í gamla daga. Björn
Ieikur á básúnu í hljómsveitinni, en næsta
haust kemur til starfa sem fyrsti básúnu-
leikari ungur maður, sem nýlokið hefur
prófi frá Bandaríkjunum, Óddur sonur
Björns. „Eggið á sem sagt að fara að kenna
hænunni," sagði Björn hlægjandi og var
greinilega ánægður með þá ráðstöfun.
Eins og dagbókarskrifarinn hefur áður
tekið fram hefur hann allt sitt músikvit úr
sérfræðingum. Það voru að vísu ekki mjög
margir úr klappliðinu, sem hægt er að
draga í svo virðulegan dilk, en þeir voru þó
til. Þeir voru sammála um þennan síðasta
konsert hljómsveitarinnar; töldu hann til
sóma fyrir hljómsveitina og stjórnandann.
Á eftir var boðið í einhverskonar Krist-
alssal þar sem hægt var að sötra kampavín
og narta í smákökur. Þar notaði Jean-
Pierre Jacquillat tækifærið og þakkaði
hljómsveitinni á móðurmáli sínu, sem Rut
Ingólfsdóttir fiðluleikari þýddi jafnharð-
an. Og í óformlegri kveðjugleði, sem fram
fór einfaldlega á barnum á hótelinu, þökk-
uðu bæði Hákon Sigurgrímsson stjórnar-
formaður og Sigurður Björnsson fram-
kvæmdastjóri Sinfóníunnar, sem var far-
arstjóri, og mátti segja að bæri hitann og
þungann.
Að lokum er komið að því að spyrja
hvort einhverju marki hafi verið náð með
ferð sem þessari. Verður þessi styrkleika-
prófun á hljómsveitinni til góðs eða hefði
verið nær að hún notaði ferðakostnaðinn
til aukins hljómleikahalds heima fyrir; þá
fyrst og fremst úti á landi? Var þetta góð
auglýsing fyrir íslenzkt tónlistarlíf og þá
sérstaklega íslenzkar nútímatónsmíðar?
Undirtektir í heild voru einstaklega góðar,
en alltaf var íslenzku tónverkunum tekið
mjög dræmt; jafnvel enn dræmar en tíðk-
ast í Háskólabíói. Það eru undarleg ósköp,
að nútímatónsmíðar virðast eitthvað, sem
hinn almenni tónleikagestur lætur yfir sig
ganga og vonar „að él eitt muni vera“ eins
og Njáll sagði. Æskilegt væri og raunar
nauðsyniegt að geta flutt miklu tilkomu-
meiri íslenzk verk, fyrst verið er að þessu.'
En svarið virðist vera, að þau séu ekki til.
Skoðanir á Choralis Jóns Nordal og
Misti Þorkels voru mjög skiptar í hljóm-
sveitinni, en þeir sem mest höfðu á móti
þeim, vildu síður að nöfn þeirra yrðu nefnd
í því sambandi. Hákon Sigurgrímsson
stjórnarformaður sagði aftur á móti:
„Ég er ánægður með bæði þessi verk. Ég
held að Mistið hans Þorkels sé vel samið,
en að Choralis sé betra sem tónverk og ég
er alveg samþykkur þessu vali Jean-Pierre
Jacquillat".
Kristján Stephensen kvaðst ánægður
með verk Jóns Nordal, en verk Þorkels
þótti honum lausara í reipunum og taldi,
að eftir Þorkel hefði mátt finna eitthvað
betra en Mist, sem auk þess væri ekki nýtt,
samið 1972.
Árni Arinbjarnarson fiðluleikari kvaðst
ánægður með að flytja Choralis sem nú-
tímaverk, en sér hefði fundist við hæfi að
flytja með því eitthvað eftir Jón Leifs,
eitthvað með þjóðlegum blæ.
Jón Sigurðsson bassaleikari taldi bæði
þessi verk með hinum beztu frá síðustu
árum og kvaðst sjálfum þykja skemmti-
legt að leika þau. Jóhanna G. Erlingson,
kona Jóns sem með var í ferðinni, tók í
sama streng og sagði:
„Mér hefur alltaf fundizt Þorkell nýstár-
legur tónhöfundur og hann hefur þann
hæfileika að koma manni alltaf á óvart.
Útkoman getur orðið stórkostlega skrýtin,
en alltaf skemmtileg.
Choralis er gífurlega rómantískt og fal-
legt verk og það höfðar sterkt til mín. Mér
finnst bæði þessi verk mjög frambærileg
erlendis, en bæði mættu vera týpiskt ís-
lenskari."
Af þessu má sjá, að ekki þótti öllum
slæm sú íslenska nútímamúsik, sem meö
var í farangrinum Þá er komið að því að
segja uppá dönsku: Farvel Frans. í Toulon
tvístraðist hópurinn; sumir fóru á bað-
strendur, aðrir til Parísar, en dagbók-
arskrifarinn hélt til Cannes á frönsku riv-
erunni og síðan til Múnchen.
Gisu SlGURÐSSON