Lesbók Morgunblaðsins - 14.05.1988, Qupperneq 3

N
LESBOK
liHöHBSlIuHNlSllBlAHeHlllIllMHil
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Ferðablaðið
Mikið hefur verið rætt og ritað um að hér á landi
skorti markvissa ferðamálastefnu, en við hvað erþá
átt? Auðvitað er ekki til neitt einhlítt svar, en Ferða-
blaðið veltir upp ýmsum hugmyndum og tekur til
samanburðar rit, sem danska Ferðamálaráðið er ný-
lega búið að gefa út.
Forsíðan
Það er mynd af málverki eftir Chagall, sem prýðir
forsíðuna og er í tilefni sýningar á verkum þessa stór-
meistara í myndlist í Listasafni fslands á Listahátíð-
inni eftir rúmar tvær vikur. Myndin er dæmigerð fyr-
ir fantasíuna, sem einkennir myndir Chagalls, og
þama sjást sem oftar húsin í Vitebsk í Rússlandi, þar
sem hann ólst upp. Af þessu tilefni hefur Bragi Ás-
geirsson skrifað grein um Chagall: „Öll sköpunin er
söngur".
Finngálkn
er skepna, sem nútímanum er ókunn, en allir vissu
hvernig hún var hér áður fyrr; nefnilega afkvæmi
tófu og kattar og til að vinna á henni varð að skjóta
á hana með silfurhnapp. Sögur um finngálkn eru til
í ýmsum myndum og það rekur Helgi Hallgrímsson
í fróðlegri grein.
Land Rover
þekkja allir, enda varð þessi brezki bíll í senn land-
búnaðartæki og þarfasti þjónninn eftir að vélaöld
hófst í sveitum. Á mölinni varð Landróverinn hinsveg-
ar ástsælt sporttæki og ungur maður, sem síðar varð
bílaverkfræðingur, eignaðist einn slíkan og segir frá
því ástarævintýri: Jón B . Þorbjömsson.
SIGURÐUR SIGURÐSSON
FRÁ ARNARHOLTI
Útilegumaðurinn
Öxlin er sigin, bakið bogið
af byrði þungri — tómum mal.
Leggmerginn hefur sultur sogið
og suðaleit um Skuggadal.
Þú gengur hljótt og hlustar við;
en höndin kreppist fast um stafinn —
þú heyrir vatna nætumið
og náhljóð kynleg saman vafin.
Ég sé þig elta heim í hreysið
við hraunið — máni’ að baki skín —
þinn eigin skugga, auðnuleysið,
sem eitt hélt tryggð við sporin þín.
— Svo fangasnauð var næðingsnótt
ei nokkur fyrr, sem tókst að hjara.
Þú hlustar aftur..., allt er hljótt,
nema’ elfan stynur milli skara.
Siguröur Sigurösson (1879—1939) er faeddur i Kaupmannahöfn en
ólst upp í Reykjavík og var um skeið sýsluskrifari i Arnarholti í Mýra-
sýslu og kenndi sig síðan viö þann bae. Hann hafði numiö lyfjafræði
og varö síðar lyfsali í Vestmannaeyjum. Fyrstu Ijóð sín gaf hann út
í félagi við Jónas Guölaugsson skáld, sem nýlega hefur veriö fjallað um
í Lesbók. Útilegumaöurinn er eitt af kunnustu kvæðum höfundarins.
H E
Fjölmiðlar á tímum
sambandsleysis
R
Nú er mjög til siðs að
kvarta undan sam-
bandsleysi í hvers kyns
mynd. Hjón ná ekki
sambandi hvort við
annað né heldur við
böm sín eða gamla for-
eldra, sé þeim á annað borð umhugað um
að halda slíku sambandi. Unglingar ná ekki
sambandi við foreldra og ættingja en dvelj-
ast lengstum í eigin heimi. Gamlir vinir
gefa sér sjaldan tíma til að hittast og bera
við sambandsleysi. Ætla mætti að samband
væri einhverskonar gæði, skömmtuð að ofan
eða svo dýr að venjulegt fólk gæti ekki leyft
sér þau.
Þegar langur vinnudagur er að baki er
líklega fýrirhafnarminna að fylgjast með
óraunverulegum vandamálum í sjónvarps-
þáttum heldur en að burðast við að halda
uppi samræðum um raunvemleg vandamál
heima fyrir. Þá er líka hægf að grípa eitt-
hvað af þessum glanstímaritum, sem hér
eru á boðstólum og ná einhliða sambandi
við máttarstólpa þjóðfélagsins, sem breiða
þar úr sér á mörgum litprentuðum síðum
og leiða okkur í allan sannleik um matar-
æði sitt, heilsufar og ástamál. Að þessum
lestri loknum er maður miklu fróðari um
lífshætti og viðhorf þessara vísu manna en
ættingja sinna og vina, því að þeir draga
ekkert undan, hvorki varðandi sjálfa sig né
samferðafólk sitt, lífs eða liðið, sem hefur
engin tækifæri til andsvara á þessum vett-
vangj.
Slík tegund af blaðamennsku hefur færzt
mjög í vöxt á undanfömum ámm og ber
margt til. Löngum hefur þótt eftirsóknar-
vert að fylgjast með högum náungans, eink-
um þegar í hlut á frægt og framagjamt
fólk. Almenningi leikur forvitni á að vita
hver sé leyndardómurinn á bak við vel-
gengnina og hvert sé það afl sem knýi
menn áfram til átaka. Ekki spillir það fýrir
ef nokkrar krassandi einkamálasögur fljóta
með, svona til að undirstrika að þessi goð
séu nú mannleg þrátt fyrir allt. En mann-
legi þátturinn kemur þó umfram allt í ljós
í ótrúlegri sjálfumgleði. Þessum plássfreku
„uppum“ í tímaritunum virðist ekki til hug-
ar koma, að þeim geti orðið á mistök. Þeir
fullyrða blákalt að þeir séu vinsælir menn
og gáfaðir. Sumir segja jafnvel, að rætnar
kjaftasögur um þá séu af hinu góða, því
að þær beri vitni um að fólk hafi áhuga á
högum þeirra. Og þeir njóta þess greinilega
að láta lúinn almenning ná sambandi við
sig eina stund og gefa hversdagssálum ör-
litla innsýn inn í heim fullkomleikans.
Blöð og aðrir ijolmiðlar eiga það sam-
merkt með skólum, að hlutverk þeirra í
nútímasamfélagi verður stöðugt fjölþætt-
ara. Þeir miðla ekki einungis upplýsinga-
og afþreyingarefni, heldur koma þeir í æ
ríkari mæli í stað vina og kunningja eftir
því sem færri tækifæri gefast til mannlegra
samskipta. Sést þetta glöggt á því hversu
margir hringja í útvarpsstöðvamar til að
segja skoðanir sínar á dægurmálum, eða
bara til að rabba, og hversu margir vilja
láta ljós sitt skína í sjónvarpi, sé þeim gef-
inn kostur á því. Fyrir vikið er fólk unn-
vörpum farið að líta á fjölmiðlamenn sem
persónulega vini sína á sama hátt og marg-
ir foreldrar vílja varpa allri ábyrgð af böm-
um sínum yfir á skólana.
Vitaskuld geta skólamir aldrei komið í
stað góðra heimila, og fjölmiðlar geta þaðan
af síður veitt almenningi fullnægjandi sam-
skipti, vegna þess að þau em að miklu leyti
einhliða. Samt verða bæði fjölmiðlar og
skólar að gera sitt bezta til að mæta sívax-
andi kröfum um fræðslu, afþreyingu og
félagsskap nema gerbreyting verði á þjóð-
félagsháttum. Þess er vænzt að kennarar
sýni mikla ábyrgð í störfum sínum, umburð-
arlyndi, víðsýni og mannúð, en miklu sjaldn-
B
ar em slíkar kröfur hafðar uppi þegar fjöl-
miðlafólk á í hlut, og það virðist stundum
mega útmála tilverana eftir eigin höfði og
setja sjálft sig og aðra á stall. Úr ftjálsum
útvarpsstöðvum glymur sú síbylja, að allir
eigi að vera hressir og af glanssíðum tíma-
ritanna getur að líta falsmyndir af full-
komnu fólki, sem þekkir engin vandamál.
Á þessum tímum sambandsleysis og yfir-
borðsmennsku í mannlegum samskiptum er
því fagnaðarefni þegar fjölmiðlafólk skynjar
hlutverk sitt og gerir sér far um að draga
fram raunsanna mynd af daglegu lífi. Sum-
um stjómendum þátta og viðtalshöfundum
hefur tekizt með ágætum að leiða fram
karla eða konur, sem skýra af einlægni og
víðsýni frá erfíðleikum, sem þau hafa orðið
fyrir á lífsleiðinni og miðla af reynslu, sem
allir gætu orðið fyrir. Nú um páskana var
í Ríkisútvarpinu flutt viðtal við konu, sem
skýrði frá helstríði ungrar dóttur sinnar,
Iáti hennar og þeim djúpstæðu áhrifum, sem
það hafði á hana sjálfa og fjölskyldu henn-
ar. Frásögnin var í senn svo tilgerðarlaus
og átakanleg að hlustandinn varð á svip-
stundu þátttakandi í harmleiknum og fullur
aðdáunar á kjarki konunnar, sem veitti hon-
um hlutdeild í reynslu sinni, baráttu og sorg.
Og með þessari frásögn hefur móðirin ugg-
laust náð sambandi við marga, er hafa enga
að leita til eða skortir þrek til að viður-
kenna erfíðleikana og sorg í samfélagi, þar-
sem allir eiga að vera hressir og fullkomnir.
GUÐRÚN EGILSON
LESBÚK MORGUNBLAÐSINS 14. MAl 1988 3