Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1988, Blaðsíða 4

T Æ K N I
RÓBÓTAR
Vélmenni, robbi, þræll,
tilberi eða vélmi
Iviðauka við 2. útgáfu orðabókar Menningarsjóðs
er „vélmenni“ skýrt þannig: „Sjálfvirk vél sem get-
ur unnið samsett störf eftir tölvuforskrift, róbóti,
virkill.“ En menn hafa ekki verið alls kostar ánægð-
ir með orðið vélmenni í þessari merkingu, þar sem
Þeir fullkomnustu frá
Japan nema mannamál
og bregðast við eftir því
sem þeir heyra. í
bílaiðnaðinum hafa þeir
tekið við rafsuðunni og
öðru, sem menn urðu
áður að gera við
færiböndin. Nú er komin
þriðja kynslóðin, róbótar
sem m.a. annast ræstingar
í stórbyggingum, taka við
og skila pósti og í
framtíðinni munu þeir
jafnvel framkvæma
uppskurði á fólki.
ekki er um neitt annað en sálarlausa vél
að ræða, hversu hugvitsamlega gerð sem
hún kann að vera. Ýmsar tillögur hafa birzt
um annað íslenzkt orð í staðinn og þá sér-
staklega í þáttum Gísla Jónssonar um
íslenskt mál í Morgunblaðinu á undanföm-
um vikum og mánuðum, og nýlega var einn-
ig fjallað um þetta efni í tveim þáttum í
útvarpi um daglegt mál. Auk þeirra orða
fyrir robot, sen nefnd hafa verið hér að
ofan, hefur m.a. verið stungið upp á orðun-
um vélva, véli og vélni.
Hér á eftir fer útdráttur úr grein í jap-
önsku tímariti, Mazda World, sem gefið er
út í Hirósíma, og fjallar hún um sjálft fyrir-
bærið róbóta eða vélmenni eða hvað það
verður kallað á íslenzku í framtíðinni.
Japan í Forustuhlutverki
Japan er í fararbroddi í heiminum bæði
hvað varðar framleiðslu á vélmennum og
§ölda þeirra í notkun, enda þótt fyrstu iðn-
aðarróbótamir hafi verið hannaðir í Banda-
ríkjunum. Pyrstu japönsku róbótamir voru
aðallega hannaðir í Bandaríkjunum. Fyrstu
japönsku róbótamir voru aðallega logsuðu-
robbar í vélaverksmiðjum, en nú á dögum
nær sjálfvirkni færibanda einnig til úðunar-
málningar og samsetningar eininga, sem
hefur lækkað framleiðslukostnað japanskra
bíla. í sumum háþróuðum verksmiðjum eru
ekki önnur störf ætluð mönnum en eftirlit
og viðhald, sem ef til vill verða einnig senn
sjálfvirk.
Tiltölulega jafn hagvöxtur og lítið at-
vinnuleysi hefur auðveldað tilkomu vél-
menna í japönskum iðnaði sem og góð sam-
skipti starfsmanna og stjómenda atvinnu-
fyrirtækja. Þetta hefur gengið sérstaklega
vel hjá stórfyrirtækjum, þar sem starfs-
mennimir treysta á æviráðningarkerfíð og
eru fúsir til að taka að sér ný verkefni.
En þrátt fyrir forustu Japans að því er
varðar ijölbreytilega notkun róbóta og
víðtæka reynslu í þróun þeirra eru stjóm-
kerfín og annar hugbúnaður, sem nauðsyn-
legur er til að stjóma vélmennum, erfíðara
vandamál í framkvæmd en smíði vélbúnað-
arins sjálfs. í Japan hafa því rannsóknir og
hannanir í vaxandi mæli beinzt að hug-
búnaði og að því, sem lýtur að sjón- og
snertiskynjurum, til að gera róbótana
„greindari".
Með háþróuðum skynjurum og rafeinda-
búnaði eru þessar „skynsömu" vélar búnar
út til þess að bregðast við ytri áhrifum,
álykta og skiptast á upplýsingum við starfs-
fólk. Á vegum ráðuneytis utanríkisviðskipta
og iðnaðar í Japan hefur verið gerð áætlun
um smíði róbóta, sem hafa víðtækara verk-
svið en þarfír markaðarins nú á dögum
kalla á. I þessari átta ára áætlun er gert
ráð fyrir róbótum í þrenns konar tilgangi:
Til að starfa í kjamorkuverum, neðansjávar
og þar sem mikl hætta er á ferðum. Megin-
röksemdin fyrir afskiptum ríkisins í þessum
efnum er sú, að kostnaðurinn og áhættan
við þróun slíkrar tækni sé meiri en svo, að
einkafyrirtæki geti tekið slíkt á sig ein og
að markaðurinn fyrir sum vélmennin, svo
sem þau, sem eiga að sjá um „ræstingu“ í
kjamorkuverum, sé of lítill.
Það er afar vandasamt að smíða róbóta,
sem gæti komið að verulegum notum við
gæzlustörf í kjamorkuverum. Eitt vanda-
málið er hreyfíng. Róbótar á beltum eða
hjólum fara illa á gólfum kjamorkuvera.
Ráðið er að setja undir þá fætur, en gang-
andi vélmenni nú á dögum verða að hugsa
stíft til þess eins að halda jafnvæginu. Þau
þurfa minni og hraðvirkari tölvur, áður en
þau geta komið að virkilegum notum.
Þriðja Kynslóðin
í áætlun ráðuneytisins er ekki gert ráð
fyrir neinni þátttöku að marki, eins og sak-
ir standa, í þróun þeirrar vísindagreinar, sem
kennd er við gervigreind og er enn skammt
á veg komin. Aftur á móti er ætlunin að
nota gervigreind, þar sem þess er kostur,
til að láta robba ganga eða þekkja tákn,
en síðan sé það stjómandi, sem taki hinar
mikilvægu ákvarðanir fyrir robba úr hæfi-
legri fjarlægð. Það á að stefna að því að
bæta svo skynjara og stjómkerfí, að hinum
Vélmenni eru ekki alveg ný af nálinni.
Þessi^ véldúkka er japönsk og frá 18.
öld. Á nútíma mælikvarða er hún mjög
frumstæð tæknilega, en getur borið
frnm te og stanzar þegar tebollinn er
tekinn. Sé hann settur aftur á hendur
dúkkunnar, snýr hún sér við oggengur
með biinn til baka. Hér þótti sjálfsagt
að líkja sem nákvæmast eftir mennsku
útliti.
Vélhendi i mynd mannshandar og hefur nákvæmni til að geta tekið upp blóm
og haldið á þvi. í framtíðinni er talað um, að róbótar muni jafnvel annast upp-
skurði á sjúkrahúsum.
4