Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1988, Blaðsíða 11

Fjallganga, 1971. 115x120 sm.
Blátt málverk, 1966. 135x135 sm.
Á ströndinni, 1978. 85x120 sm.
Hreinleiki Náttúrunnar
Eg var mjög upptekinn af þessu
geómetriska málverki þegar ég
dvaldi í París um 1950 og þar
gerði ég mína fyrstu abstrakt-
mynd sumarið 1951. Myndir af þessum
toga voru þá sýndar í Gallerí Denis Réne
og þar kjmntist ég verkum listamanna eins
og Herbin, Magnielli, Mortensen og Vasar-
ely. Hugmyndalegur ásetningur þessa
málverks heillaði mig, sem var fyrst og
fremst að hreinrækta ákveðin gildi, form
og lit og gera málverk málverksins vegna.
En þrátt fyrir þessa hreinræktun og að
því er virðist enga skírskotun til náttúrunn-
ar þá var ég engu að síður mjög upptek-
inn af og háður formum og litbrigðum í
náttúrunni, sem ég stúderaði og þá ekki
síst, sem kalla mætti hreinleika náttúrunn-
ar. Þannig var hugmyndaleg afstaða mín
eins og hún birtist í þessum verkum
tvíþætt. Annars vegar að hreinrækta form
og lit og hins vegar að yfirfæra náttúru-
hrif í geómetrískan stíl. Staðrejmdin er sú,
a.m.k. hvað mig varðar þá kemst ég ekki
undan náttúrunni eða landslaginu, hvort
sem því er umbrejrtt með þessum hætti
eða tilbeðið á annan hátt. En þegar fram
liðu stundir, þá gaf þessi stíll mjög lítið
svigrúm fyrir það markmið mitt að jrfir-
færa náttúruhrif og það var aðalástæðan
k fyrir því, að ég gerðist fráhverfur þessari
myndgerð. Stíllinn eða framsetningin var
of þröng, það var í raun stíllinn sem hafði
yfírhöndina en ég fékk ekkert rými fyrir
það inntak eða þær náttúrutúlkanir, sem
ég vildi takast á við. E.t.v. var í þessum
geómetrísku myndum mínum eða í afstöðu
minni ákveðin mótsetning, sem var erfítt
að leysa, annars vegar að hreinrækta form
og lit og samtímis að fást við túlkanir á
náttúrunni.
Dögun, 1964.
150x200 sm.
Þessi skírskotun til náttúrunnar
verður sterkari íþeim abstrakt-verkum,
sem þú gerir í lok sjötta áratugarins,
og öll formgerðin tekur miklum breyt-
ingum. Pensiiskriftin ber með sér hvat-
leika ogsnerpu handbragðsins ogfram-
setningin er mjög svo ólík þeirri rann-
sóknarhyggju, sem einkenndi geó-
metrísku myndirnar. Var þessi breyting
fyrst og fremst afleiðing af að finna
nýja framsetningu fyrir náttúrutúlkun,
að saméina form og inntak?
Þegar þessar þrengingar í geómetríska
málverkinu urðu áleitnar þá kjmntist ég
verkum bæði franskra og bandarískra
listamanna, abstrakt-expressionista, lista-
manna eins og Soulages og Kline. Ég fann
strax að þessi tjáning hentaði mér mjög
vel, hvað varðar að nálgast umhverfíð sem
málari, að sameina inntakið og framsetn-
inguna. Verk af þessum toga sýndi ég
fyrst á samsýningu 1957 og síðan á einka-
sýningu í Listamannaskálanum 1961. í
inntaki þessara verka lagði ég mikla
áhersiu á að fanga eða grípa ákveðin
augnablik, sem ég upplifði í náttúrunni,
ákveðna stemmningu, birtuna eða veðrátt-
una. Þessi hughrif augnabliksins eru jafn-
vel af dulrænum toga, opinberun sem verð-
ur að koma til skila á léreftið og þess
vegna bera vinnubrögðin vott um hraða
og átök og setja svo sterkan svip á fram-
setninguna í heild.
AðBrjótaUpp
Myndflötinn
Um 1970 birtist manneskja í mynd-
um þínum, gjarna afmörkuð í ákveðnu
rými á myndfletinum, en í óskilgreindu
samhengi. Myndefnin hafa ekki ákveð-
inn tíma eða stað, en þessi umfjöllun
leiðir samt sem áður hugann að tilfinn-
ingalegri tilvist manneskjunnar. Voru
spurningar afþví tagi áleitnar á þessum
árum?
Fyrst þegar manneskjan kemur fram í
mínum myndum í lok sjöunda áratugarins,
þá var þetta tími mikilla umbrota og tii-
rauna hjá mér. Það er mikið átak fyrir
málara, sem hefur árum saman fengist
við það sem kalla mætti að mála „á fletin-
um“, að bijótast inn úr þessum fleti, mála
í þrívídd og nota myndrýmið með allt öðr-
um hætti en áður. í þessum tilraunum
mínum notaði ég mjög mikið áfram af
stílbrögðum abstrakt-expressionismans, af
þeirri einföldu ástæðu að það er ekki
hægt að hoppa fullþroskaður, ef svo má
segja, milli ólíkra stílbrigða, alla vega
kann ég það ekki. Stíllinn verður svo sam-
gróinn persónu manns, trúin á það, sem
maður gerir hveiju sinni, er svo sterk, sem
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21. MAÍ 1988 1 1