Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1988, Blaðsíða 8

Akseli Gallen-Kallela: Sjálfsmynd.
Fyrir réttum 100 árum málaði Gallen-
Kallela þessa fyrirsætu i París, en á
því ári hafði hann á leigu vinnustofu á
Montmartre.
Eirðarlaus hamhleypa
og þjóðlegur heimsborgari
Nú eru síðustu forvöð
að sjá sýningu á
teikningum og
bókarskreytingum
AKSELI
GALLEN-KALLELA í
Norræna Húsinu.
Myndimar em við
kvæðabálkinn Kalevala.
Því miður em engin
málverk eða önnur meiri
háttar verk
listamannsins á þessari
sýningu, en af tilefninu
er hér smávægileg
kynning á þessum
þjóðarlistamanni Finna.
Norðurlönd hafa ekki alltaf verið áhrifalaus
útkjálki í myndlist eins og verið hefur nú um
marga áratugi, þegar vissara þykir að ein-
blína á þær hræringar sem fæðast með
stærri þjóðum og eru gerðar frægar þar og
síðan um allan heim í krafti tímarita og
sölumennsku. Sameinuð hafa Norðurlönd
allt sem þarf til þess að eiga frumkvæði
með því að líta í eigin barm, vinna úr eigin
arfi, mannlífi og náttúru. Sá myndlistarmað-
ur sem fer mesta sigurför núna með yfírlits-
sýningu í mörgum borgum Bandaríkjanna,
Þjóðveijinn Anselm Kiefer, er einmitt norr-
ænni en flestir Norðurlandalistamenn og
hefur m.a. sótt hugmyndir í norræna goða-
fræði.
í þessu sambandi er vert að minnast þess,
að á 19. öldinni og um síðustu aldamót áttu
Norðurlönd fleiri framúrskarandi menn í
listum en síðar hefur orðið og nægir að
benda á Munch, Strindberg, Ibsen, Grieg,
Sibelius, Söndergaard - og að sjálfsögðu
Akseli Gallen-Kallela, sem hefur orðið eins-
konar þjóðarlistamaður Finna á myndlistar-
sviðinu. Meðal almennings hér mun hann
þó næsta óþekktur og hefði verið vel við
hæfi, að Norræna Húsið kynnti hann hér
með myndarlegri yfirlitssýningu. Því er nú
ekki að heilsa. Aftur á móti hefur fengizt
hingað sýning á bókarskreytingum , sem
hann vann á sínum tíma við Kalevala-
kvæðabálkinn; hann þekkja íslendingar í
frábærri þýðingu Karls ísfelds blaðamanns.
Segja má, að það sé betra en ekki neitt,
en hér hefði Norræna Húsið þurft að standa
að verki með meiri metnaði.
Það er mikið og alvarlegt íhugunarefni
fyrir samtímann, að vægi Norðurlanda skuli
í raun hafa minnkað frá dönsku Skagamál-
Úr Kalevala-myndröðinni: Móðir Lemmink&in ens,1897.
urunum á síðustu öld og öðrum þálifandi
listamönnum svo sem Helene Scherfbeck,
Christian Krogh, Gallen-Kallela og Munch.
Enginn skyldi samt villast á því, að þetta
fólk leit á sínum tíma mjög upp til ákveð-
inna fyrirmynda, sem þá var einkum að
finna í Berlín annarsvegar og París hinsveg-
ar. Þessar borgir voru einskonar pólar með
franska skólann á öðrum vængnum en
germanska arfinn með sagnhefð, táknrænt
inntak og expressjónisma á hinum. Sumir
fóru og önduðu að sér þessu ólíka listalofti
á báðum stöðunum; Munch þar á meðal.
Hann hafði verið í París og málað búlevarða-
myndir samkvæmt tízkunni, þegar hann
kom til Berlínar á miðjum síðasta áratugi
aldarinnar. Þá var symbólskt eða táknrænt
inntak mjög f hávegum haft og höfðaði
meira til Norður-Evrópubúa en Fransara,
ftala og Spánveija.
Meðal listamanna sem Munch kynntist í
Berlín, var ungur Finni, Akseli Gallen-
Kallela og tókst með þeim og Strindberg
góður kunningsskapur.
Raunar hét þessi ungi Finni Axel Wal-
úut Wuulln
tiiUvat, -*
yu*t|t rtjttv.ll fAUM'Airjll,
yí
thtruti'H*
Kúpcptftit h/inttijAAtx,
íWTr^ista tniÝáU^___________________
jflpa Uman
^ J f>AV(II,u«iiNtUr liírva,
. flTlMHiiM*ÍA
J3rt im»tei>lGi
Iiman júiUitlii (ííMokíá.
1*n(trWA._______
Ouo?í»ií riamSfán*.!
/t|»ta vti*in olU.’íAittsa
lntpfrta
J f|H3H ttÍMlÍIM pítvtill *»,
/tVArg'iliA 3tfliOUI»\..............
oy' on MUtUiiteft .tieuuná.,
•.tfiÞ.iiu!
(tiVMHn. ___________
Úr Kalevala-kvæðabálkinum. Mynd-
skreytt siða eftir Gallen- Kallela.