Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1988, Side 3

LESBOK
a ® n @ m n ® e ® © ® m ® ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoö-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Simi 691100.
Menningar-
bylting
á íslandi, heitir grein eftir Pétur Pétursson í Lundi og
flallar um þá breytingu á trúarlífi landsmanna í kring-
um síðustu aldamót, þegar nýjar trúmálahreyfingar
náðu loksins fótfestu: Kaþólikkar, aðventistarm hvíta-
sunnumenn og loks KFUM undir forustu séra Friðriks.
Á 19. öldinni var lengst af eins ogtrúmálahræringar
álfunnar finndu engan hljómgrunn á íslandi.
Ferðabiaðið
fjallar að þessu sinni um borg í næsta nágrenni, sem
íslendingar hafa til þessa ekki sýnt verðugan áhuga.
Þegar betur er að gáð, kemur í ljós, að Osló býður
ferðamönnum uppá margvísleg tækifæri.
Forsíðan
Nýr ferðamannastaður með verulegt aðdráttarafl hefur
myndast af manna völdum á Reykjanesinu: Bláa lónið
við veginn til Grindavíkur. Það er ekki sízt blái liturinn
í vatninu, sem gerir lónið ævintýralegt og þegar heiðríkt
er, verður blái lituinn mjög yfirgnæfandi á himni og
jörðu eins og sést á myndunum. Þarna er þó flest með
æði frumstæðum brag, sem ugglaust stendur til bóta
og væri hægt að útbúa þama fallega baðströnd.
Sýningar
í myndlistarsölum Reykjavíkur eru nú að fara á fullt
eftir hægagang yfir sumarið. Hausttímabilið í Lista-
safni íslands hefst með samsýningu fimm ungra mynd-
listarmanna, sem voru myndaðir sérstaklega af þessu
tilefni.
ÖRN ARNARSON
íbn
Bíllinn rennur um ruddan veg,
rambar og skelfur stundum,
hoppar sem andríkt andaborð
á andatilraunafundum.
Bíllinn er fullur og fólkið kátt,
því fullur er allur skarinn,
bílstjórinn fullur og fullur er ég
og fullur er goodtemplarinn.
Hver láir þeim brotlega bróður það,
þótt bindindiseiðnum hann gleymi,
ef andana langar í öl og vín
í öðrum og betra heimi?
Og andarnir drekka eins og svin
á æðra tilverustigi.
Annar eins maður og Oliver Lodge
fer ekki með neina lygi.
Örn Arnarson, 1884-1942, hét réttu nafni Magnús Stefánsson
og var upprunninn af Langanesströnd. Hann átti lengst af
heima i Hafnarfirði og er þekktastur fyrir sjómanna- og siglinga-
kvæði, svo sem Stjána bláa og Hrafnistumenn. Kvæðasafn
hans, lllgresi, kom út 1924.
Pabbinn er ekki
lengur refsivöndur
eða sparifígúra
Norrænt kvennaþing sem
haldið var í Ósló nýlega
leiðir ósjálfrátt hugann
að upphafi kvennabar-
áttunnar, sem hófst hér
á landi um 1970, og
afrakstri hennar. Nú
var undirrituð í hópi
þeirra sem hreifst með í byijun en sveigði
fljótt af leið, að sumu leyti vegna skorts á
baráttugleði en að öðru leyti vegna þess að
jafnréttisbaráttan var ekki eins sára einföld
og hún virtist í fyrstu. Lausnin var ekki sú
að koma börnunum í gæzlu frá átta til sex,
taka upp millimetralýðræði á heimavelli og
beijast til valda og áhrifa úti í þjóðfélaginu.
Dæmið gekk bara ekki upp.
Þegar íslenskar konur kvarta yfir því,
að treglega miði í jafnréttisátt, benda þær
einatt á, að það vanti fleiri konur á þing, í
bæjarstjórnir, ráð og nefndir á vegum hins
opinbera, stjórnunarstörf og forstjórastóla.
Allt er þetta satt og rétt, en við verðum
að sjá skóginn fyrir tijánum í allri ákefð-
inni og viðurkenna, að framfarirnar hafa
orðið gríðarlegar og einmitt á þeim vett-
vangi, sem rauðsokkurnar lögðu áherzlu á
í upphafi — á heimilunum. Áð sjálfsögðu
ríkir þar óvíða fullkomið jafnrétti, og konum
hefur gengið misvel að losna úr þjónustu-
hlutverkinu. Það skiptir þó mestu máli, að
umönnun barna er nú ekki lengur einkamál
kvenna. Pabbinn er ekki lengur refsivöndur
eða sparifígúra eins og algengt var fyrir
um það bil tuttugu árum, heldur er hann
virkur aðili við umsjá og uppeldi barnsins
frá fyrstu tíð. Heilbrigðisstéttum á sviði
ungbarnaeftirlits ber saman um, að hér
hafi orðið á mikil og gleðileg breyting á
skömmum tíma og hún sé öllum til heilla,
börnum og foreldrum.
Eftir því sem foreldraábyrgðin verður
jafnari eykst að sjálfsögðu frelsi konunnar
og hún getur betur en áður notið sín á vinnu-
markaði, í félagsstörfum, stjórnmálum og
víðar. Að vísu er þar mikill þrándur í götu
hversu seint hefur gengið að byggja upp
sómasamlega dagvistarþjónustu og aðlaga
skólana atvinnulífí, sem byggir á þátttöku
allra verkfærra manna, karla sem kvenna.
En dagvistar- og skólamál eru ekki lengur
sérhagsmunamál kvenna, heldur málefni
allrar fjölskyldunnar og snerta raunar þjóð-
félagið í heild. Það er því röng baráttuað-
ferð, þegar konur einoka ákveðna mála-
flokka, sem þeim hefur loks tekist að fá
karlmenn til að bera einhveija ábyrgð á.
Og þótt konur hafi nú komizt að annarri
niðurstöðu en rauðsokkurnar á sinni tíð,
þ.e. að talsverður munur sé á konum og
körlum — fyrir utan þennan líkamlega sem
allir þekkja — er vafasamt að ala á þessum
mismun, því að það veldur togstreitu og
getur fælt okkur frá sameiginlegum mark-
miðum. Við konur getum ekki firrt okkur
ábyrgð á leiðinlegum efnahags- og utanrík-
ismálum og slegið skjaldborg um okkur
sjálfar með mjúku málin í farteskinu. Þá
erum við ekki lengur að leita eftir jafnrétti.
Og þá snýst kvennabaráttan upp í and-
hverfu sína, þegar konur reyna að einoka
það dýrmætasta sem hjónin eiga, þ.e. böm-
in. Ungir feður, sem hafa gengist fagnandi
undir ábyrgð og umönnun bama sinna,
hafa stundum þurft að sæta því, að þau séu
notuð sem vopn gegn þeim sjálfum. í krafti
móðurréttar hafa konur mun betri aðstöðu
en feður, þegar deilt er um forræði yfir
börnum. Þá getur móðir gert fyrrverandi
maka sínum ókleift að nýta sér umgengnis-
rétt við börn þeirra — ákvæði sem er í þágu
barnanna. Þess eru svo dæmi að mæður
skrökvi því að börnum að faðir þeirra hafi
engan áhuga á umgengni við þau. I þágu
hverra skyldi slíkt vera?
Stundum heyrist kvartað yfir því að ung-
ar stúlkur hafi lítinn áhuga á jafnréttismál-
um. Þó mun leitun að þeirri unglingsstúlku,
sem hyggur ekki á fulla þátttöku í atvinnu-
lífínu, og flestar fara þær í framhaldsskóla
með það fyrir augum að afla sér menntunar
og réttinda. í hugum þeirra er þetta svo
sjálfsagt, að það á ekkert skylt við baráttu-
mál. Bæði stelpum og strákum þykir nú
eðlilegt að þau séu jafnvíg til félagsmála
og trúnaðarstarfa í skólum en fyrir 25 árum
þótti það fáheyrð bíræfni hjá stelpu að bjóða
sig fram til embættis skólafélagsformanns.
Flestir unglingar eru orðnir því svo vanir,
að báðir foreldrar vinni að heimilisstörfum
og uppeldi, að varla hvarflar að þeim að
það geti verið öðruvísi. Baráttumálin frá
1970 hvetja ekki lengur til dáða. Að mati
margra unglinga er jafnréttisbaráttan orðin
að eins konar sérréttindabaráttu kvenna.
Um það get ég vitnað eftir að hafa kennt
unglingum í nokkur ár. Til eru líka margir
unglingar sem hafa orðið að sæta því að
móðurrétturinn er sterkari en réttur föður
og skipti þá engu máli hveijir voru hags-
munir þeirra sjálfra.
Konur munu áfram vinna að auknum
áhrifum sínum í þjóðfélaginu af einurð og
festu, en tæplega af þeirri ólgandi ákefð
sem einkenndi baráttu þeirra snemma á
síðasta áratug. Þótt stundum sé á brattan
að sækja, einkum þegar seilst er til áhrifa
í gamalgrónum yígum karla, þarf ævinlega
að beita heiðarlegum vinnubrögðum.
Kvennaþing og jafnréttisráðstefnur gegna
talsverðu hlutverki við að stappa stálinu í
konur en mestu skiptir þó, að jarðvegurinn,
sem var grýttur fyrir átján árum, hefur
verið plægður vel og það veit á góða upp-
skeru.
GUÐRÚN EGILSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3. SEPTEMBER 1988 3