Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1988, Qupperneq 11

Lífsins tré sem er eitt af lægri spilunum í Tarot
mjög til hins leynda, óþekkta, dulda, kven-
lega og óræðna, gæti ekki gengið ósnortin
fram hjá því hliði, sem leiðir til hins heill-
andi völundarhúss Arkana. Niki de Saint
Phalle leitaði í mörg ár að ákjósanlegasta
staðnum, þar sem hún gæti hrundið hinni
miklu áætlun f framkvæmd. Hún hafði í
huga Suður-Frakkland, Norður-Afnku, Sik-
iley, Arizona... Hún leitaði að stað langt
frá stórborgunum, þar sem væri landsvæði
án stórbygginga í nágrenninu, þar sem arf-
leifð handverksmanna væri enn við lýði og
þar sem hún gæti unnið í friði án þess að
þurfa stöðugt að vera að hugsa um spell-
virki og yfirgang, af pólitískum ástæðum
eða af öðrum toga, eins og þau leiðindi sem
hún varð að þola í Stokkhólmi í sambandi
við „Paradís“. (Það er furðulegt hvað sumir
stjórnmálamenn geta lagt sig fram um að
tryggja, að heimsku þeirra verði lengi
minnzt.)
Eftir langa mæðu fann Niki de Saint
Phalle gamla gijótnámu í landi, sem er í
eigu eins af þekktustu blaðamönnum Ítalíu.
Það átti eftir að koma í ljós, að hún hafði
einmitt fundið það, sem hún hafði verið að
leita að, í hvívetna. Og hún hóf að skipu-
leggja og framkvæma það sem hana hafði
dreymt um í áratug.
Það er ljóst, að vinnuaðferð Niki de Saint
Phalle, sem byggist að verulegu leyti á því
að prófa og velja, myndi leiða til ýmissa
Á myndinni sést höndin sem gnæfir yfir höfði töframannsins, en
eftir að hún hafði verið þakin spegiibrotum hvárf hún inn í heildar-
mynd rismikils höggmyndagarðs i suðurhluta Toscana á Ítalíu
óvæntra hluta, þegar hún fengist við jafn-
miklar stærðir og hér var um að ræða. Eín
helzta smíðin meðal bygginganna er sam-
bland tveggja Tarot-mynda við innganginn
í gömlu gijótnámuna.
Það er Töframaðurinn, spil nr. 1 í Tar-
ot, sem hefur verið sameinað spili nr. 2,
Æðstu hofgyðjunni. Töframaðurinn táknar
frumorkuna í sinni skapandi og listrænu
mynd. Æðsta hofgyðjan er ímynd hinnar
kvenlegu undirstöðu, hún táknar hinn stöð-
uga kraft náttúrunnar, innsæið, hið dul-
ræna. Úr munni hennar mun renna lækur
niður tröppumar.
Hin feiknamikla hendi, sem gnæfir yfir
höfði Töframannsins, var alltof stór. (Niki
hefur alltaf verið í vandræðum með hend-
umar á höggmyndum sínum.) Hvemig hún
leysti þetta vandamál er einkennandi fyrir
hana sem listamann. Hún er búin að þekja
fingur handarinnar með spegilbrotum, sem
gerir hana óefnisbundna og veldur því, að
hún breytist stöðugt með birtunni. Ýmist
hverfur hún nær alveg eða hún glitrar í
sólskininu.
Eftirfarandi frásögn lýsir því vel hversu
fjarri nútíma byggingaraðferðum vinnu-
brögð Niki eru: Turninn, spil nr. 16, var
orðinn of hár, of yfirgnæfandi. Eftir mikið
hugarstríð ákvað hún að klæða Tuminn
einnig spegilbrotum. Og hann varð jafnvel
enn stórfenglegri og furðulegri en hönd
Töframannsins. En samt var Tuminn enn
of hár. Nikil eitaði aðstoðar Jean Tinguely,
sem sagaði burt steinsteypu á einni hliðinni
og beitti síðan tjökkum, blökkum og talíum
við að bijóta tvær hæðir, svo að stórt gap
varð á sjöttu hæðinni. Þar kom hann fyrir
einni af svörtu vélunum sínum. Þar patar
hún út í loftið eins og Sísífos. (Sísífos, kon-
ungur Kórinþu, fékk samkvæmt grískum
goðsögnum þann refsidóm f undirheimum
að velta geysistómm steini upp bratta
brekku, en þegar hann er í þann mund að
koma steininum upp á brúnina, veltur gijó-
tið ofan aftur og gengur þannig endalaust.
Innskot þýð.) Þar sem Turninn er tengdur
því, að mennimir spái, en Guð ráði refsingu
Guðs og Babelstumi, er hægt að líta á hina
svörtu vél Tinguelys sem viðvömn um eld-
inguna frá himnum, sem lýstur niður og
þyrmur engu.
í þessu fagra umhverfí er Niki de Saint
Phalle að reisa minnisvarða á svipaðan hátt
og bréfberinn Cheval gerði í Hauterive í
Suður-Frakklandi í lok 19. aldar og Gaudi
með Parqued Giiell í Barcelona í byijun
þessarar aldar. Þetta er útkoman, hið per-
sónubundna, það, sem hún byijaði á fyrir
30 ámm, lofgerð tileinkuð hinu bezta í fari
okkar, hinu gáskafulla, bamslega, uppmna-
lega og persónulega og að sjálfsögðu í þessu
tilviki hinu sanna kvenlega.
Gaf Svíum „PARADÍS“ Sem
Olli Miklum Deilum
Niki de Saint Phalle fæddist í París
1930 en bjó í New York 1933—51. Hún
kom aftur til Parísar 1952 og hélt fyrstu
sýningu á málverkum sínum í Sviss 1956.
Hún gerði síðan ýmsar djarfar tilraunir á
listferli sínum. Tröllkonan „Hún“, sem hún
sýndi 1966, fyllti stóra salinn í Nútíma-
listasafninu í Stokkhólmi og vakti mikla
undmn áhorfenda. Ásamt manni sínum,
Jean Tinguely, gerði hún höggmyndasam-
stæðuna „Paradís" fyrir heimssýninguna
í Montreal. Samstæðan var síðan gefin
Nútímalistasafninu og var henni komið
fyrir á Skeppsholmen í Stokkhólmi. Um
hana spunnust hatrammar deilur og hefur
hún nú verið flutt um set.
Sv. Ásg. þýddi úr Mánadsjournalen.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3. SEPTEMBER 1988 1 1