Lesbók Morgunblaðsins - 15.10.1988, Qupperneq 15

á rúmu hálfu ári og bók Péturs á um það
bil einu og hálfu ári. Það var ekki setið auð-
um höndum, borgin kortlögð, skipt í hverfi,
tekinn bflaleigubíll á leigu og ekið um borg-
ina og varla nokkurt hús skilið eftir. Skipu-
lagningin komst á enn hærra stig þegar
fleiri bækur tóku að berast frá Lystræningj-
anum.
Árið 1978 gáfum við út fjórar bækur,
ljóðabækumar Vindurinn hvílist aldrei eftir
Jón frá Pálmholti og Stækkunargler undir
smásjá eftir Jónas Svafár, leikrit Birgis Sig-
urðssonar Skáld-Rósa og þýdda skáldsögu,
unglingabókina Böm geta alltaf sofið eftir
Janick Storm í þýðingu Vemharðar Lánnet.
Ári síðar, 1979, gáfum við svo út sex bækur
og þá heimsóttir vinnustaðir. Man ég að við
Thor Vilhjálmsson heimsóttum Rafafl í
Barmahlíðinni. Það árið gáfu Lystræningja-
menn út Faldafeyki, greinasafn Thors, skáld-
sögu mína Stútúngspúnga, Ferðina til Sæ-
dýrasafnsins, bamabók eftir Jón frá Pálm-
holti, Sjáðu sæta naflann minn, eftir Hans
Hansen sem Vemharður þýddi úr dönsku og
Ijóðabókina f klóm öryggisins eftir Vitu And-
ersen í þýðingu Nínu Bjarkar Ámadóttur.
Einnig leikritið Stundarfrið eftir Guðmund
Steinsson. Man ég að við Thor fórum á bíl
hans eitt sinn í miðri jólasölunni og heimsótt-
um eins og fyrr segir Rafafl og einnig nokk-
ur önnur fyrirtæki og t.d. í Rafafli reyndust
vera margir áhugasamir bókaunnendur. Við
seldum þar tíu til fimmtán eintök af bókum
okkar og árituðum þær.
Gerðumst Fulldjarfir
Það árið má samt segja að við þremenning-
amir gerðumst fulldjarfir og útgáfan kom
út með miklu tapi sem síðan varð eins og
hemill á öll frekari áform okkar í bóka-
útgáfu. Fjölmiðlar veittu nú Lystræningjan-
um aukna athygli. Gerðir nokkrir útvarps-
þættir um fyrirbærið og einnig sjónvarps-
þáttur sem tekinn var upp austur í Þorláks-
höfn í umsjá Þráins Bertelssonar og Aðal-
steins Ingólfssonar. Við Þorsteinn og Vem-
harður skiptum með okkur verkum. Vem-
harður sá um að skipuleggja bréfaskriftir og
hafa alla umsjón með samskiptum við norr-
æna þýðingarsjóðinn og árlega í ein, þrjú
fjögur ár fengum við styrk úr þeim sjóði til
þýðingar á íslenskt mál. Vemharður þýddi
fjórar bækur Hans Hansen, Sjáðu sæta naf-
lann minn, Klás og Lena, Vertu góður við
mig og Einkamál og bók Janick Storm og
Böm geta alltaf sofið. Hann sá um bréfa-
skriftir við áskrifendur og ýmsa höfunda og
ýmiss konar bókhald. Ég aftur um allt fjár-
málavafstur í bönkum og lánastofnunum og
sambönd við höfunda á höfuðborgarsvæðinu
á meðan Vemharður var í góðu sambandi
við ýmsa höfunda úti á landsbyggðinni. Þá
sá ég einnig um auglýsingasöfnun fyrir tíma-
ritin, Lystræningjann og síðar Tónlistartíma-
ritið er við hófum að gefa út seint á okkar
ferli. Þorsteinn hafði yfirumsjón með allri
dreifingu bóka og tímarita i bókabúðir og til
áskrifenda. Þá má ekki gleyma framlagi
Vemharðar til erótíska ritsins sem við gáfum
út í tveim heftum, þar var hann ritstjóri og
yfirþýðandi.
TlLEFNI TlL FAGNAÐAR
Margs konar uppákomur voru í kringum
útgáfur bóka Lystræningjans. Blaðamanna-
fundur á Bárugötunni heima hjá Birgi Svan
og konu hans Stefaníu þegar Gjalddagar og
A Djúpmiðum komu út og man ég að einung-
is Morgunblaðið og Þjóðviljinn sáu þá ástæðu
til að senda blaðamenn á vettvang, frá Morg-
unblaðinu kom Sighvatur Blöndahl og frá
Þjóðviljanum Ingibjörg G. Guðmundsdóttir
og tóku viðtöl og skáluðu við okkur í
kampavíni. Pétur Hafsteinn áritaði til mín á
bók sína á Djúpmiðum, „Til Ólafs Ormsson-
ar, forstjóra með lítillátri kveðju". Þá var
svolítið hóf heima hjá Birgi Sigurðssyni og
konu hans, Elsu Stefánsdóttur, á Spítal-
astígnum, 9. júní 1978 á útkomudegi Skáld-
Rósu, í glaðasólskini og undir miðnætti leiddi
Birgir hópgöngu samkomugesta niður Ing-
ólfsstrætið og áleiðis að Þjóðleikhúskjallaran-
um þar sem enn var haldið áfram að fagna
útkomu Skáld-Rósu.
Þá héldum við eitt sinn blaðamannafund
í félagsheimili stúdenta við Hringbraut,
síðsumars árið 1979 og kynntum þar útg-
áfubækur Lystræningjans það árið. Við þre-
menningamir sátum fyrir svörum ásamt
Thor Vilhjálmssyni og Jóni frá Pálmholti og
voru kaffiveitingar, hvítvínsdrykkja og ijó-
matertur, allt á kostnað uppvaxandi fyrirtæk-
is. „Glaðar og góðar stundir", eins og segir
í dægurlagatexta og í endurminningunni eitt
samfellt sólskin og heiðskír himinn.
MYNDLISTARMENN LÖGÐU
SittTil
Og þá aftur að tímaritaútgáfunni. Við birt-
um ítarlegar fréttir af starfsemi leikfélag-
anna á Iandsbyggðinni í Lystræningjanum
eftir að við Þorsteinn og Vemharður tókum
að okkur útgáfuna. Og leikrit, áður er getið
um leikrit eftir Odd Bjömsson og Guðmund
Steinsson, einnig birtust leikrit eftir Þorstein
Marelsson, Þórdísi Richardsdóttur og Hlín
Agnarsdóttur, Kristin Reyr, Ásu -Sólveigu og
Hilmar Jónsson. Fjölmargir myndlistarmenn
tóku að sér að gera forsíðu Lystræningjans,
t.d. Tryggvi Ólafsson í Kaupmannahöfn oftar
en einu sinni, Ámi Laufdal Jónsson, Guðrún
Svava Svavarsdóttir, Sigurður Þórir Sigurðs-
son, Magnús Kjartansson, Valdís Óskars-
dóttir, Sigurður Órlygsson, Gylfi Gíslason og
Ásgeir Lárusson. Á tímum Lystræningjans
rak Bragi Kristjónsson Fombókhlöðuna á
Skólavörðustíg 20 og þar var afgreiðslumað-
ur Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson, skáld, sem
stundum rétti yfir borðið efni í blaðið eftir
sjálfan sig eða aðra höfunda og þar komu
stundum Einar Guðmundsson, kallaður „Litla
skáld“, og Alfreð heitinn Flóki, Úlfur Hjör-
var og aðrir listamenn og lögðu til gott inn-
legg í útgáfumál Lystræningjans. Bragi bauð
í nefið, allra manna skemmtilegastur og
þekkti fmmskóg peningamála þjóðarinnar
út í gegn. Studdi okkur með heilsíðu auglýs-
ingum þegar þannig lá á athafnamanninum
og fyrst ég er farinn að ræða auglýsingamál
þá er rétt að geta þess að með fjórða tölu-
blaði hófum við að birta auglýsingar í Lyst-
ræningjanum.
VELGJÖItt)AMENN
Augiýsingamáttur Lystræningjans var svo
sem ekki mikill og hver auglýsing beinn
stuðningur við útgáfuna. Upplag þietta frá
500 eintökum frá 1.—5. tölublaðs, síðan allt
upp í 1.500 eintök þegar best gekk og
áskrifendur flestir í kringum 300—400 sem
borguðu reglulega. Því má segja að þeir sem
vildu auglýsa hafi raunar haldið blaðinu úti.
í hópi þeirra sem vom ósparir á að láta okk-
ur hafa auglýsingu, t.d. heilsíður eða baksí-
ður sem fékkst nú mest borgað fyrir, vom
fyrst og fremst Jóhann Páll Valdimarsson,
útgefandi og þá daga framkvæmdastjóri bó-
kaútgáfunnar Iðunnar sem hvað eftir annað
augiýsti á baksíðu Lystræningjans. Þá reynd-
ist okkur vel Víglundur Þorsteinsson, for-
stjóri BM Vallá. Ég varla fyrr kominn í dyrag-
ættina á skrifstofu Víglundar í Nóatúninu
að málin vora frágengin. Baksíða eða heils-
íða frá BM Vallá í Lystræningjann með auka-
hefti sem við gáfum stundum út eða Tónlist-
artímaritið TT. Víglundur með uppbrettar
skyrtuermar og reiknivélar fyrir framan sig
á skrifborðinu, önnum kafinn, hafði þó alltaf
tíma til að ganga frá viðskiptum við Lystræn-
ingjann með bros á vör. Hrólfur heitinn
Halldórsson, fyrrverandi forsljóri Menningar-
sjóðs, fylgdist alltaf af áhuga með Lystræn-
ingjanum og studdi útgáfuna, bæði keypti
af okkur bækur og einstök tímarit og vildi
auglýsa bækur Menningarsjóðs í Lystræn-
ingjanum, eins og ekkert væri sjálfsagðara.
Á ég margar góður endurminningar um komu
mína í hús Menningarsjóðs við Skáiholtstíg
í erindagjörðum fyrir Lystræningjann og sér-
staklega minnisstætt hversu alúðlegur og
viðfelldinn maður Hrólfur heitinn var. Hann
varð ekki gamall, lést á sextugsaldri í fyrra.
Ingólfur Olafsson, fyrmrn kaupfélagsstjóri í
KRON, taldi víst alltaf ekki nema sjálfsagt
að láta okkur hafa auglýsingu í tímaritin og
sama gilti um Sigfús Daðason, skáld, for-
stjóra Ljóðhúsa hf. sem studdi okkur eins
og hann framast hafði tök á með heilsíðu-
auglýsingum, af og til. Það er of langt mál
að telja upp alla þá sem auglýstu í Lystræn-
ingjanum, eða TT, Tónlistatímaritinu, vil þó
geta þess að Öm Jóhannsson, skrifstofii-
stjóri Morgunblaðsins, samþykkti nokkum
veginn reglulega frá sjötta tölublaði og til
þess tuttugasta, síðasta tölublaðs, að birta
auglýsingar frá Morgunblaðinu. Þá vom
einnig í þessum hópi sem auglýsti reglulega
í Lystræningjanum Óskar Gunnarsson, for-
stjóri Osta- og Smjörsölunnar, Hilmar heitinn
Helgason, forstjóri Týlis, Ámi, skrifstofu-
stjóri hjá Sól hf., Gunnar Vilhelmsson, for-
stjóri Litljósmynda, Aðalsteinn Hallsson, for-
stjóri Híbýlaprýði í Hallarmúla, og Skúli
Thoroddsen sem var framkvæmdastjóri Fé-
lagsstofnunar stúdenta og Stúdentakjallar-
ans við Hringbraut.
BANKAÐUPPÁHJÁ
Merkismönnum
Þá var nokkur hópur áskrifenda Lystræn-
ingjans sem ég tel helst að hafi talið það
skyldu sína að kaupa flestar ef ekki allar
útgáfubækur Lystræningjans. Það var sama
í hvemig veðri var komið og fiautað á dyra-
bjölluna eða bankað á útidyrahurðina á heim-
ili þeirra, alltaf sömu elskulegheitin og ekki
nema sjálfsagt að versla við Lystræningjann
og nokkrir buðu oft til stofu, upp á vindil
eða kaffisopa. Á Laufásveginum Sigurður
Líndal, lagaprófessor, sem fékk flestar bæk-
ur okkar áritaðar, einnig Gils Guðmundsson,
fyrrverandi alþingismaður, á Haðarstígnum
Vilmundur heitinn Gylfason, við Tjamargötu
Sveinn Einarsson, fyrrverandi Þjóðleikhús-
stjóri, Baldvin Halldórsson, leikari, og vestur
við slipp í gömlu timburhúsi, nýuppgerðu,
Vésteinn Ólason, cand. mag., í Grænuhlíðinni
Bjami heitinn Vilhjálmsson, í Laugamesinu
Helgi Skúta, piltur rétt rúmlega tvítugur,
bjó í gömlu húsi, ljósskolhærður með sér-
kennileg kringlótt gleraugu og burstaklippt-
ur, og Guðmundur Daníelsson, loftskeyta-
maður, sem mér er nær að halda að hefði
keypt af okkur meira að segja vélritunar-
pappír, hefði hann verið til sölu.
I tengslum við útgáfuna um tíma fólk sem
tók aldrei neina greiðslu fyrir unnin störf,
Ingis Ingason, Harald G. Haralds, Einar
Haki Þórhallsson, Bjarni Ólafsson, Bjami
Ragnar Háraldsson, Guðni Már Henningsson
og Óm Karlsson.
„Erum Óhugnanlega Þrjó-
SKIR“
Þrátt fyrir áfallið árið 1979 þegar við
gáfum út sex bækur það árið og verulegt
tap varð á útgáfunni vqram við hreint ekki
á því að gefast upp. Árið 1980 kom út á
vegum Lystræningjans unglingabókin Vertu
góður við mig, eftir Hans Hansen, framhald
af Sjáðu sæta naflann minn, árið eftir Haltu
kjafti og vertu sæt, smásagnasafn eftir Vitu
Ándersen, Klás og Lena eftir Hans Hansen
og árið 1982 Einkamál, unglingabók eftir
Hans Hansen og leikritið Garðveisla eftir
Guðmund Steinsson sem sama ár var frum-
sýnt í Þjóðleikhúsinu. Þá komu tímaritin
Lystræninginn, TT, Tónlistatímaritið og
erótíska ritið Lostafúlli Lystræninginn út
nokkuð reglulega þó mjög hafi dregið úr
útgáfunni þegar kom fram á árið 1981. í
viðtali sem birtist í Vfsi við Þorstein Marels-
son undir fyrirsögninni „Emm óhugnanlega
þijóskir", einhvem tíma undir lok áttunda
áratugarins, segir hann meðal annars: „Við
emm alveg sæmilega hressir með ganginn á
tímaritinu (Lystræninginn). Viðgangur blaðs-
ins byggist á því að við ritstjóramir gefum
alla okkar vinnu og sama er að segja um
alla sem hafa lagt okkur til efni. Við höfum
semsagt ekki getað greitt nein ritlaun enn
sem komið er. Það er auðvitað mjög slæmt'
og við vonumst til að geta bætt úr því á
næstunni. Áskrifendum §ölgar jafnt og þétt
og upplagið er nú 1.500 eintök (nóvember—
desember 1979). Við getum eiginlega sagt
að blaðið hafi ritstýrt sér sjálft. Við höfum
tekið og birt það efni sem hefur borist. Það
hefur aftur á móti komið niður á heildargæð-
um blaðsins. Núna eram við að byija að
hafa sjálfir frumkvæði og leita til manna um
efni.
GertUppVið
Alla Lánardrottnana
Og það er mikið rétt, við áttum það vissu-
lega sameiginlegt að vera óhugnanlega
þijóskir og héldum útgáfunni áfram raunar
lengur en fjárhagur ieyfði. Þegar við hættum
um áramótin 1982—83 höfðu komið út tutt-
ugu tölublöð af Lystræningjanum, þrjú af
Tónlistartímaritinu, tvö af þeim Lostafulla
og auk þess tuttugu bækur á fimm ámm.
Við áttum góð samskipti við ýmsa sem tóku
að sér verkefni fyrir útgáfuna, t.d. Áma og
Halldór í Leturvali, Birgi Fredriksen í Prents-
míði, Knút Signarsson og Þorgeir Baldursson
í Odda, Þórólf í Hólum, Hrafnkel hjá Guð-
jóni Ó., Svavar Sölvason, Hermann heitinn
Aðalsteinsson, Harald S. Blöndal og Einar
Egilsson í Félagsbókbandinu og ekki má
gleyma Sveini Skorra Höskuldssyni sem var
okkur innan handar varðandi Norræna þýð-
ingarsjóðinn. Við emm stoltir af því að hafa
gefið út fjölmargar bækur og tímarit og í
endurminningunni er bjart yfir þessu tíma-
bili þegar Lystræninginn sf. lét vemlega að
sér kveða á ámnum 1975—82. Þegar upp
var staðið höfðum við gert upp við alla lánar-
drottna. Mest munaði um að þegar skulda-
súpan var orðin næstum óviðráðanleg þá
gerði Anton Öm Kjæmested fyrir hönd Bóka-
klúbbs Almenna bókafélagsins okkur tilboð
í stóran hluta bókalagersins sem enn var
óseldur og við gerðum endanlega upp skuld
við Iðnaðarbankann að upphæð um tvö
hundmð þúsund krónur. Útgáfusaga Lyst-
ræningjans er ef til viil efni í heila bók.
Hvort hún verður nokkum tímann skrifuð
er svo annað mál...
t'
Höfundur er rithöfundur og næturvöröur
Reykjavik
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15. OKTÓBER 1988 15