Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1989, Page 6

Asnan-mörgæsir (gentoo penguin) byggja hreiður úr steinvölum. Á Suðurskautslandinu í nóvember 1987.
AJIar myndirnar hefur Ólafur Ingólfsson tekið og er endurbirting á þeim óheimil nema með leyti hans.
IslcnskiirI
við rannsoknir á báðum
heimskautasvæðunum
ur við sig námskeiðum í jarðfræði, stærð-
fræði og eðlisfræði og hóf síðan nám í nátt-
úrfræði við Háskóla Islands. Sá kennari sem
hann varð fyrir mestum áhrifum af var Sig-
urður heitinn Þórarinsson prófessor. Við þau
kynni fékk Ólafur varanlegan áhuga á jarð-
fræði og jöklarannsóknum sérstaklega.
„Hann hafði lag á því að lýsa fyrir manni
ferlum náttúrunnar þannig að maður heill-
aðist gjörsamlega," segir Olafur þegar hann
minnist á kennara sinn.
Sigurður Þórarinsson stundaði sjálfur
nám í Svíþjóð og gat sér þar mjög gott orð
og var honum boðin prófessorstaða, en hann
afþakkaði og vildi heldur starfa í heima-
landi sínu eins og kunnugt er. Hann starf-
aði þó alla tíð í nánum tengslum við sænska
jarðfræðinga og var í upphafi ferils síns
meira og minna í Svíþjóð, en Svíar eiga
nokkra af fremstu vísindamönnum þegar
um er að ræða jöklarannsóknir og ýmis
svið jarðfræðinnar þeim tengdum. Þar má
sérstaklega nefna einn lærifeðra Sigurðar
prófessor Hans Wison Ahlman í Stokkhólmi
sem vann við mjög merkar rannsóknir ásamt
Sigurði á Vatnajökli. Sambandið milli ís-
lendinga og Svía hefur verið umtalsvert á
þessu sviði. Fyrstu jarðfræðingamir Þor-
valdur Thoroddsen, Helgi Fjeturss og Guð-
mundur G. Bárðarson höfðu töluverð sam-
skipti við sænska starfsbræður sína, þó svo
að þeir sæktu menntun sína og rannsókn-
arfé til Dana. Það sést m.a. á því að þeir
birtu niðurstöður rannsókna sinna í sænsk-
um vísindaritum. Svíar hafa á seinni tímum
tekið á móti íslendingum í jarðfræðinám.
Ólafur lagði einnig leið sína til Svíþjóðar
og hóf framhaldsnám við háskólann í Lundi
árið 1980. í ársbytjun 1987 varði hann
doktorsritgerð sína sem fjallar um ísaldarlok
í Borgarfirði. Hann kortlagði jarðlagaskipan
og gerði líkan af jökla- og veðurfarsbreyt-
ingum. Samhliða rannsóknum í Borgarfirði
fór Ólafur einnig leiðangur til Svalbarða þar
sem hann athugaði jökla sem ganga í sjó
fram á svipaðan hátt og í Borgarfirði á
þeim tíma sem Ólafur fjallar. Þessir jöklar
eru einnig mun kaldari en þeir jöklar sem
nú fyrirfinnast á íslandi og eru jafnvel botn-
frostnir og jöklafar því annað. íslensk stjórn-
völd studdu fjárhagslega þátttöku hans í
undirbúningsleiðangri Svíanna síðastliðið
haust, en í sumar fékk Ólafur fjögurra ára
rannsóknarstöðu hjá sænska raunvísinda-
sjóðnum með aðstöðu við háskólann í Lundi.
Landfræðilega er rannsóknarsvið hans afar
víðtækt, því verkefnin, sem hann vinnur í
samvinnu fleiri aðila, eru á íslandi, Græn-
landi og á Suðurheimskautslandinu.
Skoðar Veðurfar í Jöklum
Ogjarðlögum
Rannsóknarviðfangsefnið er þó náskylt á
þessum svæðum, en það er í stuttu máli
að kanna sveiflur í veðurfari með því að
athuga breytingar á jöklafari árþúsundir og
milljónir ára aftur í tímann, en jöklar eru
einmitt sérstaklega viðkvæmir fyrir veður-
farsbreytingum. Vísindalegur áhugi mann
á heimskautasvæðunum hefur aukist mjög
Til háskólans í Lundi sækja margir íslendingar
til náms, en flestir þeirra snúa heim aftur strax
eftir að lokaprófi er náð. Það eru þó til ein-
staka undantekningar. Einn þeirra er Ólafur
Ingólfsson jarðfræðingur sem varði doktorsrit-
Rætt við dr. ÓLAF
INGÓLFSSON sem
búsettur er í Lundi í
Svíþjóð
Eftir PÉTUR PÉTURSSON
gerð sína á síðasta ári. Hann er nú þegar
meðal reyndari vísindamanna þegar um er
að ræða jöklarannsóknir á heimskautasvæð-
unum. Árið 1986 tók hann þátt í norrænum
leiðangri sem stundaði rannsóknir í Thule
á Grænlandi. Sl. sumar var hann aftur við
rannsóknir á Vestur-Grænlandi, á rann-
sóknastöð sem rekin er af Kaupmannahafn-
arháskóla á eyjunni Diskó, þar sem íslenski
jarðfræðingurinn Helgi Pjeturss var við
rannsóknir um aldamótin. Sama haust tók
hann þátt í sænskum leiðangri sem stund-
aði rannsóknir á Suðurskautslandinu í sam-
vinnu við Vestur-Þjóðveija. Af Svíanna
hálfu var þetta undirbúningur undir stærri
leiðangur sem Ólafur tekur þátt í og hefst
í febrúar á næsta ári. Þegar er búið að
velja öll tæki og útbúnað, þrautreyna hann
við aðstæður sem líkjast því sem mætir
vísindamönnunum á staðnum. Mér lék hug-
ur á að kynna þennan landa lesendum Morg-
unblaðsins og tók hann því vel.
Fjallaferðir Með Skátum
í LÍBANON
Ólafur fæddist í Reykjavík árið 1953 og
stundaði nám í Menntaskólanum við
Hamrahlíð, reyndar í máladeild. Á náms-
árum sínum heima tók hann mikinn þátt í
útilífi og flallgöngum með skátum og var
einnig með í Ferðafélagi íslands. Hann hef-
ur þannig ferðast um flest fjöll og fimindi
á íslandi og þaðan fengið áhuga á jarð-
fræði og náttúrufræði. Eftir stúdentsþróf
leiddi ferðaáhuginn hann út fyrir landstein-
ana og hann fór um Evrópu þvera og endi-
langa, til Miðausturlanda og var t.d. í Líban-
on þegar borgarastyijöldin braust úr í maí
1975 og lenti þar bókstaflega í miðri skot-
hríð.
Eftir tveggja ára hlé frá námi bætti Ólaf-
mikið á undanförnum árum. Menn vilja fá
að vita um náttúrufar þessara svæða, m.a.
til að athuga áhrif mengunar og útbreiðslu
hennar. Rannsóknarverkefnin eru m.a.
hvemig veðráttan hefur breyst í aldanna
rás, t.d. seinustu 10 þúsund árin, til þess
að geta skilið að hvað eru náttúrulegar
sveiflur í veðurfari og hvað em breytingar
sem maðurinn hefur kallað fram á einn eða
annan hátt. Hvemig samband er milli veðr-
áttunnar á Norður- og Suðurheimskautinu
6