Lesbók Morgunblaðsins - 11.11.1989, Blaðsíða 10

- eða ferðasaga frá Vestur-Berlín
Glundroðinn er yfirgengilegur, undarleg áhrif
hellast yfir túrhestinn og umferðin hröð og
stefnulaus. Andstæðir straumar líða hjá hvar
sem er. Mannhaf á báða bóga en á sekúndu-
broti ber við augu austurlenskan götudansara
Ég játaði fyrir
manninum að það væri
einkennileg tilfinning
fyrir eyjarskeggja frá
Norður-Atlantshafí að
standa hérna og sjá
hvemig tvö
hugmyndakerfi slíta
sundureinaþjóð.
íslendingar hefðu
einmitt átt á hættu
hugmyndalegan klofning
fyrir þúsund árum en
sagan fékk farsælli endi
en hér.
Eftir Inga Boga Bogason
sem snýst í ómælda hringi fyrir framan
gráðugar myndavélar á Kurfurstendamm
um leið og þota frá Pan Am svífur með
hægu hvísli í gegnum hitamistrið inn yfir
Tegel-flugvöll. Á öðrum stað mannauðn:
Við löngu yfirgefna, ryðgaða og þymivaxna
járnbrautina við Ólympíuleikvanginn á fá-
mál fortíðin stefnumót við hnarreista nútí-
ðina í líki gljáfægðrar glerhállar. Hér og
nú hittir þar og þá, þjóðlegt blandast al-
þjóðlegu, og austrið og vestrið eins og stein-
runnir fjandvinir sem horfast í augu án
þess að snertast — og geta ekkert annað.
Gluggar galopnir en samt of heitt. Á rauðu
ljósi við hliðina á okkur Breti í hvítum Es-
cort, líklegast hermaður, og gefur einhverj-
ar skipanir í bílasima. Á hinni akreininni
villisjeppi sem hvínandi stoltur tekur fram
úr béemvaff svo að eftir stendur grár út-
blástursóþefurinn í nösum okkar. Ástand
borgarinnar kristallast kannski best í hvatn-
ingarorðunum á strætisvagninum fyrir
framan: „Fair Verkehr“.
Þolinmóð Lada, gul og hjólviljug, hefur
smátt og smátt borið okkur frá húsi Bif-
reiða- og landbúnaðarvéla við Suðurlands-
braut hingað að Kaufhaus des Westeps við
Taunetziehenstrasse — og viftureimin ekki
einu sinni slitnað.
Annað okkar keyrir og spyr sífellt: „Hvert
nú?“, „Hægri, vinstri, beint áfram?“ meðan
hitt rýnir farþegasætismegin í flókið kortið
og tekur ákvarðanir. Aftur í eru bömin,
ótrúlega þæg og festa galopin augun á því
sem fram hjá rennur. Einkennilegt hvað það
er margt fólk á Laugaveginum í útlöndum.
Við höfðum farið fram hjá svölunum þar
sem Kennedy sló í gegn ’63 með orðunum:
„Ich bin ein Berliner". 26 árum síðar er
þama allt tómt og tómlegt og yfirlýsing
foreetans forðum bergmálar líka tómlætis-
lega í kollinum á okkur.
Sundurtættur tuminn á minningarkirkju
Vilhjálms keisara verður enn átakanlegri
og sorglegri með fáránlegt háhýsi í bak-
grunni sem ber það yfirlætisfulla heiti
Eurocenter.
Framhjá risabyggingu Axels Springer
sem stendur þétt upp við múrinn — og fram-
hja'landamærastöðinni Check Point Charlie
sem-sr miklu-sakleysislegri en -maður.hefur
lesið um í njósnasögum og séð í bíómyndum.
Síðan múrinn, endalaus múrinn sem hefur
mælst 121 km langur.
Ut úr bílnum og rakt loftið teygað, svit-
inn sprettur fram.
„Hann er þá til eftir allt saman,“ segir
einhver á amerísku nálægt okkur. Kannski
þetta hafí verið bróðir Bandaríkjamannsins
sem átti að hafa komið hingað í fyrra og
vildi sjá hvar múrinn endaði.
Við fyrstu sýn er hann sakleysislegur,
nánast umkomulítill. Hann er einhvem veg-
inn miklu lægra en maður hefði haldið og
litagleði veggjamálara gefur ljósri steypunni
harla hýrlegt yfirbragð. Þótt þessi miðgarðs-
ormur Vestur-Berlínar sómi sér piýðilega
innan um annan glundroða borgarinnar
skynjar gesturinn samt fljótlega að hann
er meira en einföld fútúrísk götuskreyting.
Frá óhijálegum útsýnispalli lítum við yfir
einskismannslandið milli austurs og vesturs,
slétt, grátt með grænum blettum og brúsk-
um hér og hvar. í norðaustri, u.þ.b. 500 m
burtu, er dálítill hvoll og stingur í stúf við
umhverfið. Þama stjómaði foringinn loka-
vöminni og framdi að lokum sjálfsmorð.
Strax í lok stríðsins sprengdu Rússar byrg-
ið til að koma í veg fyrir að það gæti nokk-
um tíma orðið minnismerki eða helgistaður
vitfirringa framtíðarinnar. En grasið vex
þama líka.
Næst stöldruðum við hjá sovéska minnis-
merkinu og horfum í austur eftir fjórbreiðu
og galauðu 17.-júní-stræti. Nafnið gleður
augu íslendingsins en tengist samt á engan
hátt Jóni Sigurðssyni: Það er hugsað til
heiðurs austurþýskum verkamönnum sem
gerðu misheppnaða uppreisn þennan dag
árið 1953. Einhverra hluta vegna varð hann
síðan opinber þjóðhátíðardagur í Vestur-
Þýskalandi. Það er svo önnur saga að borg-
urum Sambandslýðveldisins finnst mörgum
hverjum tilefni þjóðhátíðardagsins harla ein-
kennilegt, sumum ósmekklegt.
Engin hús eru sjáanleg við götuna héma
megin múrsins, aðeins snyrtileg tré og mnn-
ar. 200 metra undan okkur, þar sem gatan
endar skyndilega, em nokkrir tugir ferða-
manna á stjákli, annars enginn. Handan
múrsins er Brandenborgarhliðið, austur-
þýski fáninn blaktir þar við hún og í u.þ.b.
eins kílómetra Qarlægð heldur gatan áfram
jafnbreið og áður nema nú ber hún sitt
upphaflega og þokkafulla nafn, Unter den
Linden — og er full af fólki, líklegast í búð-
arrápi.
Við göngum norðvestur með múmum og
komum að ríkisþinghúsinu sem eitt sinn
var, nú er þar sögulegt safn. Tigninni verð-
ur ekki logið á þetta hús, þeir sem á annað
borð falla fyrir því stóra og volduga hljóta
hér eitthvað við sitt hæfi. Byggingin er sem
ný, engin merki um bruna eða styijaldar-
átök virðast sýnileg. Þegar nær kemur má
þó greina að af ótrúlegri natni hefur hver
spmnga óg misfella verið lagfærð. Holur
eftir kúlnagöt og sprengjubrot hafa verið
fyllt með granítlitaðri steypu. Þar sem stór
brot hafa kvamast úr steinblokkunum hefur
verið fræst úr sárinu og smærri blokkir
sagaðar og felldar inn í.
Áfram göngum við í heitu mistrinu og
bömin hlaupa um risastórar tröppurnar,
óvart í fótspor Hitlers og Hindenburgs svo
enginn verður hissa þegar þau detta og
meiða sig. Enda tæpast fyrir aðra en ofur-
menni að vinna í slíku húsi og þurfa að
ganga upp og niður þessar tröppur, kannski
mörgum sinnum á dag.
Við norðurendann blasir múrinn aftur við
en sviþur hans ekki eins saklaus og áður.
Þétt upp við hann á lítilli spildu er minnis-
reitur ýmissa sem hafa fallið við flóttatil-
raun. Áfram göngum við með múrnum og
lítum til' austurs og sjáum hreyfingarlausan
hermann hátt í varðturni horfa beint í aug-
un á okkur. Hvað skyidi hann vera að hugsa?
Skyndilega endar múrinn í gaddavírs-
flækju niðri við bakka árinnar Spree. Ská-
hallt á bakkanum hinum megin, neðar, held-
ur hann áfram.
„Hvað er þetta?“ spyr strákurinn minn
og bendir á ljósan kaðal sem dreginn er
gegnum augu eftir endilöngum bakkanum.
„Veit það ekki,“ svara ég annars hugar
og horfi á tvo austur-þýska hermenn sem
sitja makindalega á hinum bakkanum.
Útundan mér heyri ég einhvern svara
stráknum að kaðailinn sé til að auðvelda
flóttamönnum, sem synda yfir, að hífa sig
upp á bakkann.
Ég virði fyrir mér mótífið sem gæti orðið
að mynd. í forgrunni áin, í bakgrunni óhijá-
legt verksmiðjuhverfi, „Schiffbauerdamm",
hermennirnir fyrir miðju. Tek upp mynda-
vélina Og geri hana klára. Um leið og ég
smelli af tekur annar vörðurinn upp eitthvað
sem líkist ^jóngleri og beinir því í áttina til
mín. Kannski er þetta riffill með sjónauka!
Ég svitna dálítið meira við þessa ævintýra-