Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.1990, Blaðsíða 14

í sumarregni fyrir framan Bolshoi-leikhúsið.
! langt er farið. Hér er ekkert krass
á veggjum, ekkert drasl, en samt
er eiturlyfjaneysla að blossa upp
- og ferðamenn eru beðnir um að
gæta sín á þjófum og líkamsárás-
um, sem eru sífellt að aukast.
Mjög neikvæð breyting frá fyrri
heimsókn ’87.
„Gáðu að,“ segir leiðsögukonan
mín. „Hér í Rússlandi rambar 40%
þjóðarinnar á barmi fátæktar. Við
viljum fara að sjá betri tíma -
höfum ekki þolinmæði til að bíða
lengur! Pabbi og mamma þjáðust
mikið vegna stríðsins. Þá var
matarskortur. Og enn er skortur
á nauðsynjavöru og vöruskömmt-
un á helstu fæðutegundum. Ef
ég sé nothæfa skó eða peysu í
búðunum, þá hika ég ekki við að
kaupa! Alltaf getur einhver, sem
ég þekki, notað það. Ár gæti lið-
ið, þangað til slík munaðarvara
er aftur á boðstólum! Kaupið hef-
ur hækkað, en það er ekkert til
að kaupa!“
í 28 stiga gaddi verða fæturnir
dofnir eins og ísklumpar. Samt
er ég í loðfóðruðum kuldaskóm.
Og útivera væri útilokuð, ef ég
væri ekki dúðuð í pels. (Grænfrið-
ungar, sem vilja banna sölu á
pelsum - ættu að prófa slíkan
kulda!) ,;Þú hefðir átt að vera
hérna í gær. Þá fór frostið niður
undir 35 stig. Einu skórnir sem
duga í svona gaddi eru rússnesku
gæruskómir," segir fylgdarkon-
[ Moskvu er mikið byggt af
ibúðablokkum. Ný íbúðarhæð
bætist við á 3 dögum - öll blokk-
in rís á 3 mánuðum. Nýju íbúða-
hverfin eru borgir út af fyrir
sig, með 150-200 þúsund íbúum.
an. Við göngum inn í matvörubúð
- eða réttara sagt smeygjum okk-
ur inn. Endalausar biðraðir - en
eftir hveiju? Á söluborðinu er
hrúga af grape-ávöxtum og
hvítkálshausum - annað er ekki á
boðstólum. í næstu búð, eru smjör
og ostar vigtaðir úr tunnum og
vafnir í pappír - kjöt er í feitum
pylsulengjum og ekki lystugt að
sjá - en fólkið stendur í klukku-
tíma löngum biðröðum. „Mamma
stendur í biðröð fyrir mig,“ segir
leiðsögukonan, ég gæti ekki unn-
ið, ef ég þyrfti að gera það sjálf.“
Rússar eru víðar í biðröðum en
í matvörubúðum. Við sendiráð
Bandaríkjanna bíður ótrúlegur
fólksfjöldi eftir vegabréfsáritun -
oft allan sólarhringinn - ótrúlegt
í þessum kulda. Eftir dagblöðun-
um er líka beðið. „Núna eru þau
full af áhugaverðu lesefni," segir
leiðsögukonan mín. „Við trúum
því varla, að þeir geti leyft sér
að skrifa eins og þeir gera. Sann-
leikurinn er að koma í ljós og við
höfum ekki undan að lesa hann!“
Og hún dregur upp Pravda.
- Skyndilega er eins og ég sé
komin inn í vestrænt andrúms-
loft. Á elsta Moskvustrætinu,
göngugötunni Arbat, eru ferða-
menn famir að móta götulífið.
Götusalar bjóða vöru sína - ein-
staklingsframtakið komið í fullan
gang og allt reynt til að höfða til
ferðamannsins. Kappdúðaðir and-
Ljóðskáldið Pushkin er ástmög-
ur þjóðar sinnar. Við fótstall
hans eru alltaf ný blóm.
litsmálarar sitja í undirgöngum
og fjöldaframleidd málverk til
sölu. Þó sjást líka áhugaverð
málverk af rússnesku þjóðlífi.
Verði er í hóf stillt. Skrautmálað-
ir trémunir, með þeim fallegustu
í heimi, prýða marga gluggasillu.
í hliðargötu stendur ræðumaður
á stól og hefur safnað nokkru
fólki í kringum sig. „Líklegast er
þetta leikari að kynna nýjasta
verkefni leikhússins í götunni,"
segir leiðsögukonan. Og ég sem
hélt, að hér væri fijáls tjáningar-
stóll risinn, að fyrirmynd Hyde
Park Comer í London!
Við prófum Razgulyai, eitt
fyrsta veitingahúsið í einkaeign í
Moskvu. „Frelsi til að starfa er
stærsti kosturinn við einkareknu
veitingahúsin okkar,“ segir fram-
kvæmdastjóri Razgulyai. „En við
öxlum mikla ábyrgð. - Verðum
alltaf að taka tillit til viðskiptavin-
anna. - Ef við gemm það ekki,
þá erum við úti í kuldanum og
samkeppnin fer harðnandi"! Og
þjónustan er frábær. Hlýtt um-
vefjandi viðmót. Lítil bið eftir
mat, - en á ríkisreknum veitinga-
húsum er mjög tímafrekt að fá
sér málsverð! Og úrval á matseðli
er íjölbreyttara og matur umtals-
vert betri. Góð máltíð kostar frá
10-20 rúblum - um 1.000-2.000
kr. miðað við opinbera gengið, en
margfalt ódýrara ef miðað er við
ferðamannagengi, sem ekki er í
boði á ferðaþjónustustöðum!
Smám saman fer ég að skilja
hið ósýnilega þunga „kerfi“, sem
liggur yfír öllu í landi kommún-
ismans. Á ríkisreknum ferðaþjón-
ustustað, hvort sem um er að
ræða hótel, veitingahús eða versl-
un, er starfsfólki sama um þjón-
ustuna. - Það fær hvort sem er
enga umbun fyrir vel unnin störf.
Ferðamaður er óviðkomandi og
sama hvort hann á viðskipti - eða
ekki. Öll afgreiðsla er því sein og
ópersónuleg - ekki nema komi til
„svartamarkaðsbrask" eða borg-
að sé undir borðið. Hin gullna
regla í góðu þjóðfélagi sýnist vera:
„Öllum er nauðsyn að vita að
þeir séu einhvers virði í sínu
starfi!“
Einkareknu veitingahúsin eru
frekar ódýr fyrir ferðamenn, en
dýr á rússneskan mælikvarða. Og
flest taka aðeins greiðslukort eða
gjaldeyri, sem Rússar hafa ekki.
En þau eru alltaf fullsetin, svo
vissara er að panta borð með fyrir-
vara. Algengustu matsölustaðir
hér eru litlir staðir, „stalovaya",
með sjálfsafgreiðslu. Einnig er
mikið um lítil útikaffíhús, sem
selja smurt brauð og ávaxtasafa
- og Rússar kippa sér ekki upp
við að sitja úti í 30 stiga gaddi!
Og ég geng fram á konur með
hvítar svuntur að selja „ríkisfram-
leiddar brauðkökur" úr vögnum,
sem þær ýta á undan sér.
„Bliny“, rússneskar pönnukök-
ur með kavíar, eru lostæti. Á vetr-
arhátíð sinni slá Rússar upp mik-
illi pönnukökuveislu. Frá hinum
litlu „stalovaya" leggur ilmandi
pönnukökulykt. Rússar skola
pönnukökunum niður með sjóð-
heitu te, en alltaf sýður á „samov-
ar“, rússnesku hitakönnunni. Hjá
Rússum er engin máltíð án súpu!
Prófið hina frægu „borsch“-rófu-
súpu (framreidd köld á sumrin) -
til dæmis með „pelmeny" litlum,
innbökuðum kjötbollum - eða
„pirogi", kaka fýllt með fiski,
kjöti, grænmeti og osti. Og alltaf
velgir lítið staup af rússnesku
vodka!
Nú eru Rússar búnir að eignast
McDonalds á Pushkin torgi - hinn
fyrsta af 20 slíkum í Moskvu -
og stærsta í heimi, með 900 sæt-
um og getur þjónað 15.000 manns

FJORUG FERÐA-
KYNNING HJÁ FINNUM
Finnska ferðamálaráðið og ferjufélagið „Viking Line“ minntu á
sig í síðustu viku á Hótel Loftleiðum í einni flörugustu ferðakynn-
ingu, }em undirrituð hefur sótt. Finnarnir voru með myndasýn-
ingu og reittu af sér brandara bæði á sviði og undir borðum.
í kynningarmynd um Finnland
eru sérkenni Finna dregin
skemmtilega fram; - hvernig þeir
beija sfg með tijágreinum í sjóð-
heitu gufubaði og verða eins og
„ilmandi skógur á vorin“ - hvem-
ig þeir kæla sig í vökum á frosn-
um vötnum! Nágrannar þeirra fá
líka sinn skerf. „Tornæmi Finna“
á að hafa bjargað þeim frá, að
rússneska eða sænska yrðu
ríkjandi þjóðmál! Við fáum svip-
mynd af villtum Rússum í Finn-
landi, sem vilja komast heim! Og
„Hafnarfjarðarbrandarar" dynja
á Svíum! Já, Danir mega fara að
gæta sín, að Finrvar steli ekki frá
þeim titlinum „gamansamasta
Norðurlandaþjóðin"!
Þúsund vatna landið þakið
skógum er töluvért frábrugðið
íslandi. Enda er ferðamönnum
bent á, að Finnland og ísland
geymi mestar andstæður í nátt-
úru. - Sameinist úrvalinu, sem
vill vera efst í heiminum - „the
elite on the top of the world",
segir í fínnskri auglýsingabrellu!
Finnar eru sniðugri en við, en
þeir eru t.d. búnir að skapa svo
sterka ímynd af jólasveininum í
Lapplandi, að bréf til hans berast
hvaðanæva úr heiminum. Finnski
jólasveinninn þýtur yfír snjóbreið-
ur á vélsleða - eða enn faiiegri
ímynd „hreindýrasleði og jóla-
sveinn“! Hann á líka jólasveinabæ
í Lapplandi, sem margir ferða-
menn heimsækja.
- Eitt mesta ferðaævintýri, sem
undirrituð hefur lent í er að fljúga
360 km norður fyrir heimskauts-
baugjenda þar í sól og 19 stiga
hita í ágúst - í Lapplandi, þar sem
hreindýr ganga villt eins og
sauðkindin hjá okkur. Gista í
bjálkakofa í skóginum; - grafa
eftir gulli; - borða gómsæta hrein-
dýrasteik í lappatjaldi; - sigla eft-
ir vötnum og ám lengst út í
„Kvóldverð-
urinn er tilbú-
inn“, segir
Merja leið-
sögukonan
okkar fyrir
framan lappa-
tjaldið, 360
km norðan við
heimsskauts-
baug.

Minnisvarði um Síbelíus í listigarði í Helsinki.
Siglt eftir ánum lengst upp
óbyggðir. Lagst við bryggju til
að neyta hádegisverðar og fara
í gönguferðir.