Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1990, Page 3

Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1990, Page 3
lEgPánr @ @ ® [ö] 0 H E [l] H ® ® U1 ® ® Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð- arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjómarfulltr.: Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns- son. Ritstjóm: Aöalstræti 6. Sími 691100. Forsíðan í tilefni þjóðhátíðardagsins á morgun birtir Lesbók þrjár myndir af landinu okkar fagra. Þær eru austan af Síðu. Á myndinni til vinstri er Fjaðrár- gljúfur, undursamlega falleg náttúrusmíð. Á neðri myndinni sést framúr því, þar sem verða ármót Fjaðrár og Skaftár, en í baksýn er Eldhraunið. Á myndinni að ofan til hægri er fossinn ofan við bæinn Keldunúp á Síðu. Ljósm.Lesbók/GS Plágan mikla var nefnd Svarti dauði á íslandi og barst hingað árið 1402. Áður hafði þessi vágestur fafið um Evrópu og valdið ógurlegum manndauða, en greinarhöfundurinn, Ömólfur Thorlacius, færir rök fyrir því að drepsóttin á íslandi hafí verið allt önnur veiki. Það vom rottur og flær, sem út- breiddu veikina í Evrópu, en á þessum tíma er talið að rottur hafí ekki verið komnartil íslands, eða þá í svo litlum mæli, að þær gátu ekki út- breitt veikina. Jeppar eiga stöðugu og jafnvel vaxandi fylgi að fagna þótt verðið á þeim sýnist vart vera við hæfí Meða- ljóns. Eins og aðrir bflar verða þeir sífellt tækni- lega fullkomnari ogþægilegri farartæki, sem bjóða snjónum birginn, svo og vondum vegum. Á þessum vordegi kynnir Lesbók fjóravalkosti úr jeppafló- runni: Toyota Land Cruiser, Nissan Patrol, Mitsub- ishi Pajero og Range Rover. JÓN HELGASON Að morgni Við hliðið mitt ég heimanbúinn stend, á himni Ijómar dagsins gullna rönd; sú gjöf mér væri gleðilegust send að góður vinnudagur færi í hönd. Ég aftanskinið óttasleginn lít ef ekki dagsins próf ég staðizt get, að mjakazt hafi ennþá út um fet þess akurlendis jarðar sem ég brýt. Með straumsins hraða nálgast æ sinn ós hið eina lífsem mér er tryggt og víst, ég aldrei veit er áfram hnöttur snýst hvort oftar skal ég sjá hiðglaða Ijós. > Og þegar liggja laus við festarklett þau landtog sem mér héldu fyrr við strönd, en sortinn hinzti sígur yfir lönd, þá sveimarhugur um minn gamla blett. Þá sé ég hann er hryggilega smár, þvíhörku brast mig oft að starfa nóg. Ofseint! Of seint! Um.heimsins eilífár ég aldrei framar legg þar höndá plóg. Jón Helgason prófessor, f. 1899 á Rauðsgili i Borgarfirði, var lengst af forstöðumaður Stofn- unar Árna Magnússonar í Kaupmannahöfn. Hann vakti strax verulega athygli með Ijóða- safninu Úr landsuðri, sem út kom 1939. fjölmiðla- og sýndarmennskuþjóð- félaginu sem við höfum skapað okkur er að jafnaði lagt meira upp úr hvað menn líta út fyrir að vera, hvað þeir raunverulega eru. en T Stöðuheitið skiptir oftast meira máli en starfið sem innt er af *^™ihendi. Ungt og metnaðargjarnt fólk sættir sig þar af leiðandi illa við að-fá ekki viðurkennt stöðuheiti fljótlega eftir að það útskrifast úr skóla. Því finnst það vera búið að vinna fyrir því með skólasetunni. Það þarf líka að á því að halda til að öðl- ast viðurkenningu í eigin augum og ann- arra. Ófært er að standa í stað og veraldar- velgengnin verður að hafa nafn. Ekki er óalgengt að fólk lifi sig svo inn í stöðuheiti sitt að það týni sjálfu sér. Fari að halda að það sé það sem það vinnur við. Þetta er afar skiljanlegt í ljósi þess að aðr- ir koma kannski fram við viðkomandi og meta hann fyrst og fremst fyrir stöðuheitið. Þegar grannt er skoðað er þetta dálítið spaugilegt. Ég hef einhverntíma áður skrif- að, að þetta væri eins og að meta frakkann meira en manninn sem í honum er. Líkast til er hegðun okkar oftast nær ósjálfráð viðbrögð við umhverfínu. Án þess að veita því athygli tileinkum við okkur fas og framkomu sem aðrir í sama hlutverki hafa tamið sér. Þetta sést til dæmis glöggt og heyrist á prestum, þingmönnum, frétta- mönnum, læknum og sumum forstjórum. Þrátt fyrir framansagt leggja menn mik- ið upp úr að fá að vera þeir sjálfir. Að minnsta kosti í orði kveðnu. Og í raun þyk- ir flestum varið í þegar fólk hefur nægilegt sjálfsöryggi til að koma fram án úmbúðanna sem hlutverk þeirra í þjóðfélaginu leggur þeim til. Þegar tilgerðarlaust fólk, blátt áfram og án yfirlætis kemur fram í sjón- varpi eða á mannamótum, fínnur maður til einkennilegs léttis. Maður er orðinn svo vanur uppgerðinni, að manni sést yfír að það sé uppgerð þar til yfirlætisleysið birt- B B Að vera maður sjálfur ist. Rétt eins og síbylja sem maður veitir ekki athygli, en þegar hún stöðvast er eins og fargi af manni létt. En það eru fleiri hliðar á manninum en útlit og umbúðir. Ekki eru allir steyptir í sama mót og mjög mismunandi hvernig skilyrði fólk hefur til að vera „það sjálft“. Það ræðst af aðstæðum og skilningi eða skilningsleysi samferðamanna. Meinið er nefnilega það, að oftar en við kærum okkur um að gangast við, viljum við ekki bara fá að vera við sjálf, heldur ætlumst við til að aðrir séu líka eins og við sjálf. Ef svo væri ekki myndu margar deilur í fjölskyldum stjórnmálaflokkum og milli þjóða aldrei verða til. í okkar þjóðfélagi fer nú fram vaxandi umræða um þarfír barna. Stundum er mál- flutningur vitsmunalegur og vandaður, en oft gæti maður haldið að öll börn hefðu aðeins eina þörf,— dagheimili! Þrátt fyrir breytt þjóðfélag og þarfír þeirra einstaklinga sem eru foreldrar, er barnið það dýrmætasta sem lífið trúir manni fyrir. Sum börn njóta þess mjög að vera á dagheimilum, þroskast og blómstra í hópi annarra barna. Önnur börn missa þar lit og ljóma. Þau hafa kannski djúpa þörf fyr- ir mikil og náin samskipti við fáa og þrosk- ast betur við slíkar aðstæður. Maður getur aldrei vitað fyrirfram hverrar gerðar bam manns verður, en sé þess kostur af fjár- hagsástæðum, hefur maður í valdi sínu að hafa áhrif á barnið til góðs með því að laga sig að þörfum þess meðan lyndiseinkunn þess er að mótast og sjálfsöryggið að verða til. Börn eiga nefnilega líka heimtingu á að fá að vera þau sjálf. Sum börn hafa mikla þörf fyrir að finna að yfír þeim sé vakað. Þeim þykir gott að foreldramir fylgist með námi þeirra, sýni athöfnum þeirra áhuga og vilji alltaf vita hvar þau voru og með hveijum. Þetta gefur þeim öryggiskennd. Önnur börn missa aftur á móti öryggið við sömu aðstæður. Þau þola ekki að láta yfírheyra sig, fínnst niður- lægjandi að foreldrarnir séu með nefið niðri í námsbókunum þeirra, eins og þau geti ekki lært upp á eigin spýtur og fá nánast köfnunartilfínningu ef þau þurfa sífellt að vera að gera grein fyrir því hvað þau vom að gera. Séu þau ekki spurð greina þau oftast frá því að eigin frumkvæði, en fyll- ast þijósku við yfírheyrslur. Eins er þessu auðvitað farið með fullorð- ið fólk, því þessi börn verða ekkert öðruvísi þegar þau vaxa úr grasi. Meðvitað, en þó miklu oftar, ómeðvitað leitar fólk í nám og störf í samræmi við þennan þátt í fari sínu. Því líður ekki vel á vinnustað fremur en heimili sem er í andstöðu við það sjálft. Þannig hafa sumir þörf fyrir skjól og ör- yggi. Þeim líður best á vinnustað sem hefur örugga afkomu, þar sem ekkert kemur á óvart, aðrir taka ákvarðanir um stærri mál og bera ábyrgð á þeim og þeir þurfa ekki að vera hræddir um að missa vinnuna. Þetta fólk sækir gjaman í stöður hjá ríkinu eða stómm og stöndugum fyrirtækjum. Hinir sem vilja svigrúin leita í störf þar sem þeir ráða sér sjálfír og breyta gjarnan til ef þeir em ekki ánægðir. Fyrir þá er lykilatriði að vera ekki bundnir og undir eftirliti annarra. Þannig færa sömu aðstæður einum manni öryggi og hamingju, en öðrum óöryggi og vansæld. Þessvegna er svo varasamt að troða eigin gildismati með góðu eða illu ofan í barn sem hefur allt aðrar þarfír en maður sjálfur. Þá getur myndast innri tog- streita og misgengi sem því endist kannski ekki ævin til að jafna út þótt það geti lært sitt hlutverk og komið sér upp sléttu og felldu yfirborði. Almenningsálit, — hvað sem það nú er, — er harður húsbóndi. Ótrúlega oft knýr forsjárhyggjan á í nafni frelsisins. Þannig tókst til dæmis konum sem börðust fyrir jöfnum rétti og frelsi kvenna að koma slíku óorði á húsmóðurstarfið að konur fóru að fyrirverða sig fyrir að vera ekki á vinnu- markaðnum. Þá sjaldan að maður hittir konu í dag sem hefur kosið að vinna heima er eins víst að hún segi frá því í afsökunar- tón. Einu sinni fyrir mörgum árum var ég í hópi kvenna þar sem þetta var til umræðu og sagði að ég gæti ekki séð að þetta væri barátta fyrir frelsi um að fá að velja sér lífstarf. I stað þess að konur hefðu áður verið þvingaðar af almenningsáliti og þjóðfé- lagsaðstæðum til að vera inni á heimilunum, væri nú verið að þvinga þær til að fara út á vinnumarkaðinn hvort sem þær vildu eða ekki. Kona í hópnum sagði með sannfæring- arkrafti að þetta væri mikill misskilningur hjá mér. „Við erum ekkert að þvinga konur til að fara út að vinna. Ef þær geta hugsað sér að vera á framfæri, þá er það auðvitað þeirra mál,“ sagði hún og þótti þetta ber- sýnilega af víðsýni mælt. Alltaf hlýtur að vera farsælast að þekkja sjálfan sig nægilega vel til að skilja við hvaða aðstæður það sem í manni býr þrosk- ast best og nýtist. Sjálfsblekkingin er svo mikill galdur að maður getur auðveldlega talið sér trú um að mann langi til þess sem aðrir telja eftirsóknarvert. En undir niðri veit maðui' betur og líður best þegar jafn- vægi er milli eðlis og athafna. Þá fípast maður líka síður þegar umhverfið vill setja á mann merkimiða. I stað þess að breytast í þennan merkimiða lætur maður hann ekki trufla sig og er bara maður sjálfur. Flóknara er það í raun ekki. JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. JÚNÍ 1990 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.