Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1991, Side 8

List &
auglýsingar
að er ekki auðvelt að setja saman sýningu þar
sem list og auglýsingum er ætlað að spila sam-
an á jafnréttisgrundvelli. Forráðamenn
Pompidou-safnsins í París réðust samt í það
vandasama verk og síðan í byrjun nóvember
Sagt frá risasýningu í
Pompidou-menningar-
miðstöðinni í París, þar
sem reynt var að sýna
framá tengslin á milli
myndlistar og auglýsinga
í heila öld.
Eftir LAUFEYJU
HELGADÓTTUR
hefur 5. hæðin í menningarmiðstöðinni ver-
ið undirlögð af þessari risasýningu sem
hefur einfaldlega fengið yfírskriftina Art &
Pub. Myndrænn titill' sýningarinnar er í
sjálfu sér ögrandi þar sem & táknið er haft
helmingi stærra en orðin sem standa báðum
megin við það.
Þetta er í fyrsta skipti sem gerð er til-
raun til þess að sýna tengsl lista og auglýs-
inga og hefur sýningunni verið afmarkað
tímaskeiðið ein öld, þ.e.a.s. 1890-1990, enda
varla hægt að tala um auglýsingar fyrir
þann tíma. Þarna má t.d. sjá upphaf vegg-
spjaldsins (eða plakatsins eins og flestir
nefna það) sem kom fram í lok nítjándu
aldarinnar, fyrstu vörumerkin, hlutverk
Bauhaus í iðnhönnun, auglýsingum og
grafík, ljósaauglýsingar, byggingarlist, sem
orðið hefur fyrir áhrifum frá auglýsinga-
hönnun o.s.frv. í sýningarskránni sem er
líkari þykkri bók en klassískri sýningarskrá
eru mjög upplýsandi greinar um samskipti
þessara tveggja greina í gegnum öldina.
Það er sagt að hugmynd Art & Pub-sýn-
ingarinnar hafi fæðst þegar þáverandi safn-
stjóri Pompidou-safnsins, JH Martin, frétti
að Nútímalistasafnið í New York, MOMA
væri að undirbúa sýninguna High and Low.
Með því að skipuleggja Art & Pub á ná-
kvæmlega sama tíma vildi hann sýna að
Beaubourg væri í engu eftirbátur MOMA í
New York. Art & Pub hefur reyndar verið
mikið gagnrýnd fyrir að hafa verið sett upp
í of miklum flýti og eins vanti ýmis amerísk
lykilverk sem sýningarstjórar High and
Low-sýningarinnar voru þá auðvitað búnir
að ná í á undan þeim með góðum fyrirvara.
ElTT ÞEMA FRÁ
Ótal HLIÐUM
Til þess að gera grein fyrir þessu flókna
samspili lista og auglýsinga var tekinn upp
sami háttur og á stóru yfirlitssýningunum
sem hafa haldið orðstír safnsins á lofti eins
og t.d. París-New York, París-Berlín, París-
Moskva og París-París — líkt og þar er eitt
þema skoðað frá ótal hliðum. Það eru þrír
aðilar innan miðstöðvarinnar sem að standa
að sýningunni, Nútímalistasafnið, CCI
(Centre de création industrielle) og Bóka-
safnið.
Svissneski arkitektinn Bernard Tschumi
var fenginn til þess að sjá um uppsetningu
sýningarinnar, en Tscumi er þekktastur fyr-
ir hönnun Villette-garðsins, sem er enn í
byggingu nálægt nýja vísindasafninu og
þykir nútímalegastur allra garða í París.
Sýningarrýmið er líka hannað eins og það
væri landsvæði. Öll skilrúm hafa verið fjar-
lægð og í staðinn koma allskonar gegnsæ
grindverk til þess að afmarka svæðið sem
tekur yfir 3.200 fermetra. Tschumi vildi að
áhorfendur hefðu það á tilfinningunni að
þeir væru að ganga um götur stórborgar
og var hugmyndin sú að skoðandinn gæti
virt fyrir sér listaverkin um leið og auglýs-
ingarnar og innbyrt þannig allt í sömu svip-
an. Af þessum sökum virkar gönguleiðin
um sýninguna dálítið ruglingsleg og þar eð
sýningin er sjálf ofhlaðin af verkum er
stundum illmögulegt að átta sig á því í
hvaða átt skal ganga. Hingað og þangað
um sýninguna heyrast raddir úr hátölurum
sem hanga niður úr loftinu og senda upplýs-
ingar og útskýringar niður til gestanna. Það
eru ýmist gamlar útvarpsauglýsingar, tón-
list eða bókmenntatextar, eins og t.d. úr-
drættir úr verkum eftir Apollinaire, Jean
Cocteau, Proust, Zola eða Baudrillard.
Veggspjöld Og Vörumerki
Þegar gengið er inn á sýninguna blasa
fyrst við svarthvítar ljósmyndir eftir Eugene
Atget og Jean og Albert Seeberger, sem
eru teknar á árunum 1898-1913. Á þeim
sést vel hvérnig auglýsingarnar og vegg-
spjöldin leggja smám saman undir sig blað-
söluturna og veggi borgarinnar. Plakötin
urðu geysivinsæl á þessum árum og settu
upplífgandi og skemmtilegan svip á borg-
ina. Margir færustu listamenn þessara ára
voru fengnir til þess að hanna veggspjöld
og eru það engar ýkjur þegar sagt er að
mörg þeirra séu hreinuStu gersemar, enda
leið ekki á löngu áður en þau voru komin
í hendur þekktra safnara.
Plaköt Alphonsew Mucha, þar sem hann
málaði konuna í tælandi stellingum, la
femme fatale, urðu mjög vinsæl og einnig
vöktu veggspjöld Toulouse-Lautrec mikla
eftirtekt, en þar má greina í fyrsta skipti
raunverulega samvinnu á milli listarinnar
og auglýsinga. Áhrif hans á evrópska plak-
atmyndagerð urðu afgerandi og eru vegg-
spjöld hans nú jafnvel' þekktari en sum
málverk hans. Hver kannast ekki við plaköt
eins og Le Moulin Rouge, La Goulue (1891),
La Chaine Simpson (1896) og Jane Avril
(1899)? Toulouse-Lautrec eru gerð mjög góð
skil á sýningunni, en undirrituð saknaði
þess að sjá ekki líka veggspjöld eftir Bonn-
ard og Vuillard sem áttu einnig mikinn þátt
í því að ryðja þessari nýju listgrein braut.
Blómaskeið veggspjaldsins var sem sé í
byijun aldarinnar og það var ekki fyrr en á
7. áratugnum að það náði jafn miklum vin-
sældum og þá.
Um aldamótin komu vörumerkin einnig
fram í fyrsta skipti. Fyrirtæki eins og AEG,
Coca-Cola, Kodak og fleiri létu hanna fyrir
sig vörumerki þar sem þau lögðu mikla
áherslu á_ myndrænt útlit merkisins auk
nafnsins. Á sýningunni er sýnd þróun nokk-
urra vörumerkja og sést þar að sum hafa
mjög lítið breyst frá því sem þau voru upp-
haflega, eins ogt.d. Coca Cola-vörumerkið.
Fyrsti hluti sýningarinnar leiðir okkur
þannig strax inn í heim auglýsinganna og
það er ekki fyrr en aðeins innar að verk
ítölsku fútúristanna og kúbistanna birtast
okkur. Fútúristarnir leika sér með auglýs-
ingarnar, hæðast að þeim og snúa út úr,
líkt og dadaistarnir áttu eftir að gera.
Braque, Picasso og Juan Gris nýta sér aftur
á móti úrklippur, plaköt, blöð, auglýs-
ingabæklinga, letur og annað slíkt sem brot
af raunveruleikanum til þess að byggja upp
verkin. Picasso sagði eitt sinn: „Þegar ég
set dagblað í klippimyndir mínar, þá er það
ekki til þess að sýna dagblaðið," og átti þá
auðvitað við að dagblaðið væri fyrst og
fremst notað sem hluti af myndbyggingunni.
Borgarlandslagið gjörbreyttist á þessum
árum með tilkomu veggspjaldanna, ljóslet-
ursborðanna og auglýsingaskiltanna og voru
listamennirnir vissulega næmir fyrir þessum
breytingum. Léger talar t.d. um það að „lit-
urinn sé að taka sér bólfestu í borginni"
og varð litadýrð borgarinnar kveikjan að
mörgum verkum hans. Delaunay-hjónin
Ernest T: Veggspjald nr.l og veggspjald nr.2, 1990, verk unnið sérstaklega fyr-
ir sýninguna.
Toulouse-Lautrec: Moulin Rouge i
Barbara Kruger: Án titils.
Alphonse Mucha: Auglýsingavegg-
spjald fyrir JOB sígarettur.
8