Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1991, Blaðsíða 9

Rauða myllan) veggspjald frá 1891.
Robert De-
launay: Card-
iff-hópurinn,
olía á striga,
1912-13.
A.M.Cassandre: Dubonnet, 1932.
DUBON
rritte: Þetta er ekki epli. Olía á fleka, 1964.
Picabia: L’ Æil cacodylate, 1921.
heilluðust líka af þessum breytingum og notaði Robert Delaunay
auglýsingar í sum verkin eins og í myndaseríunni L’Equipe de Card-
iff (1913) þar sem leturstafir auglýsingaplakatsins ASTRA og eigin
nafns eru notaðir á myndrænan hátt þannig að þeir grípa strax at-
hygli skoðandans og gefa málverkinu líflega hrynjandi. Eiginkona
hans, Soma, vann mikið fyrir auglýsingar og gerði t.d. auglýsinga-
plaköt fyrir Zenith-úrin, Dubonnet-vín og fleira. Þegar hún gerði
auglýsingaplaköt lét hún hugmyndaflugið ráða ferðinni og leit frekar
á þau sem persónulegar tilraunir en pantanir sem hún var þvinguð
til að gera. í gegnum plakþtin opnuðust líka ýmsir möguleikar hjá
henni til þess að gera tilraunir með samvinnu leturs og myndar.
Dadaistarnir voru einnig mjög duglegir við það að fiska uppi af-
brigðilegar auglýsingar og slagorð og nota óspart í verk sín. Yfirlýs-
ingar þeirra eru oft hugsaðar eins og auglýsingaslagorð sem auðvelt
er að grípa, „Dada er eini sparisjoðurinn sem borgar vexti í eilífð-
inni“ sögðu þeir m.a. Oft sneru þeir öllu upp í kaldhæðnislegt háð
og spott og ready-made hlutir Duchamps vöktu gremju margra svo
sem kunnugt er. Á sýningunni má t.d. sjá Reiðhjólshjólið (1915),
Flöskugrindina (1915) og verkið Apollinere
Enámeled (1916-17) þar sem Duchamp
notar auglýsingamynd frá Sapolin Enamel-
lakkverksmiðjunni til þess að fara í orðaleik
um nafn vinar síns, ljóðskáldsins Apollinaire
sem kemur út í verkinu sem hinn lakkaði
Apollinaire. Á sýningunni er einnig að finna
nokkur mjög góð verk eftir Picabia eins og
L’æil-cacodyiate (1921) og Dýratemjarinn
(1923).
Einkasýningar
Og Bauhaus
Skipuleggjendur sýningarinnar færðust
líklega alltof mikið í fang og týnast því
mörg bestu verkin innan um alls konar
minni háttar verk, sýningarskrár og annað
slíkt sem hefði kannski betur mátt missa
sig. Þó eru þarna nokkrir .listamenn sem
hafa hlotið meiri athygli skipuleggjenda en
aðrir, verðskuldaða að vísu og eru þeim þar
af leiðandi gerð betri skil en mörgum öðr-
um, eins og t.d. Kurt Schwitters, Alexandro
Rodtchenko og Magritte. Fjölbreytileiki list-
sköpunar Schwitters kemur þarna vel í ljós
óg eru plakötin sem Rodtchenko gerði fyrir
nokkrar störverslanir í samvinnu við Maj-
akovski frábærar og hafa eflaust komið
mörgum á óvart. Magritte vann lengi við
auglýsingar jafnhliða myndlistinni til þess
að hafa í sig og á og opnaði meira að segja
auglýsingastofu. Þess vegna er ekkert und-
arlegt að hann skuli eiga þarna nokkur
verk sem gefa reyndar mjög góða hugmynd
um hve sterk tengslin voru stundum á milli
þessara tveggja greina hjá Magritte.
Bauhaus-skólinn er vel kynntur og eru
um 200 verk á sýningunni frá þeim tíma.
Auglýsingakennsla var viðurkennd þar sem
sérgrein árið 1925 þegar skólinn fluttist til
Dessau og stuttu síðar stofnaði Herbert
Bayer auglýsingadéild skólans. Það var vilji
kennaranna að Bauhaus-stofnunin myndi
endurreisa hið forna jafnvægi sem hafði
verið á milli handverks og lista og þeir vildu
einnig aðhæfa hlutina nýju notagildi og
nýrri tæknigetu til þess að sem flestir gætu
notið þeirra. Einnig eru þarna verk eftir
listamenn sem urðu fyrir áhrifum frá Bau-
haus-skólanum eins og W. Dexel, R. Mich-
el, C. Domela, J. Tschickold og fleiri.
Síðasti hluti sýningarinnar er helgaður
nútímalistinni og olli sá undirritaðri mestum
vonbrigðum. Þar eru nokkur verk eftir
amerísku og ensku pop-listamennina,
frönsku nýju realistana, concept-verk og list
nokkurra listamanna sem taka „gagnrýna“
afstöðu til auglýsinga í dag, snúa út úr
þeim eða gagnrýna skilaboðin eins og t.d.
Buren, Haacke, Holzer, Kruger, Prince,
Gerz, Ernest T. og Negro.
HverFærLánað
HjáHverjum?
Hver er eiginlega tilgangurinn með þess-
um ping pong-samanburði? Sýningunni er
ætlað að draga upp mynd af samtímaþróun
og víxlverkun áhrifa á milli listarinnar og
auglýsinga. En hvað er verið að segja okk-
ur? Er verið að segja okkur að allt frá því
að auglýsingarnar komu fram í lok 19. ald-
ar hafi þær verið undir áhrifum frá Listinni
með stóru L? Eða er það iistin sem verður
fyrir áhrifum af auglýsingunum?
Getur það verið að þetta sé svona ein-
falt? Um hvers konar tengsl er eiginlega
að ræða? Það er auðveldara að spyija en
svara. í hvert skipti sem orðin list og auglýs-
ingar eru borin fram samtímis heyrist ein-
hver tvíræður undirtónn og þykir mörgum
listunnendum og fræðingum skömm að því
að Listin með stóru L skuli hér sett á sama
stall og augiýsingarnar. En hvað um það . . .
Þessar listgreinar hafa hrifið hvor aðra og
þó að sambandi þeirra megi oft líkja við
einhvers konar haltu mér slepptu mér sam-
band, þar sem ýmist er um að ræða gagn-
kvæma hrifningu eða algjöran viðbjóð —
þá getur enginn neitað því að áhrifin eru
gagnkvæm og fara frekar vaxandi en hitt.
En það má ekki gleymast að auglýsingun-
um er fyrst og fremst ætlað það hlutverk
að koma skilaboðum á framfæri, þ.e.a.s.
selja vörur með því að kynna þær. Áuglýs-
ingarnar hafa aldrei viljað keppa við listina
þó til séu auglýsingafrömuðir sem líta á
auglýsingarnar sem listgrein, eins og t.d.
Jacques Séguela, sá sem skipulagði auglýs-
ingaherferð Francois Mitterrand í forseta-
kosningunum 1980. Hann segir m.a.: „Eg
hef alltaf litið á auglýsingarnar sem iist-
grein . . . list með litlu 1, en list. Með því
að vinna með rithöfundum og myndlistar-
mönnum vár ég öruggur um að ná betri
árangri. Ég bjó til fyrstu auglýsingarnar
mínar í samvinnu við Jacques Prévert (um
1965). Það var auglýsing fyrir meðalið Glif-
anan sem varð eftir það gríðarlega vinsælt.
Ég bað einnig Dali um að mála fyrstu bygg-

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. MARZ1991 9