Lesbók Morgunblaðsins - 13.04.1991, Síða 3
¥] [fl
LESBOE
(SHfilllSSllNllIIEÍAllHaiIlSHsl
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðs-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan
Beethoven hefur orðið málurum og myndhöggvurum
hugstætt myndefni, enda hefur maðurinn verið svip-
mikill. Hitt vegur þó trúlega þyngra, að hann var
magnaður persónuleiki, en að sama skapi dyntóttur
og erfiður í umgengni. Það er þetta ásamt heyrnarleys-
inu, sem margir myndlistarmenn hafa leitast við að
túlka í ótal myndum af tónsskáldinu, sem lengst af bjó
í Vínarborg, en var þó fæddur í Bonn í Þýzkalandi.
Þar stendur þessi myndarlegi Beethovenhaus eftir
myndhöggvarann Hammerichs.
B.F.Skinner
er heimsþékktur fyrir kenningar sínar í atferlisfræði.
hann hafði áhuga á að vita hvernig hegðun lærðist
og það varð upphaf að nýrri og sjálfstæðri vísindagre-
in, atferlisgreiningu. Um Skinner og kenningar hans
skrifar Guðríður Adda Ragnarsdóttir.
Aralvatnið
í Sovétríkjunum hefur verið eitt af stærstu stöðuvötn-
um jarðarinnar. Þar hefur nú orðið eitt mesta umhverf-
isslys sem um getur, vegna þess að stórum fljótum
sem í það runnu, var veitt á aðrar slóðir til áveitna.
Þessvegna er Aralvatnið að þorna upp með hrikalegum
afleiðingum.
Lexus
er nafn á bíl frá lúxusbíladeild Toyota, sem farið
hefur sigurför um heiminn og komizt í fyrstu lotu
upp að hliðinni á keppinautunum í þungavikt, svo sem
Mercedes-Benz, Jaguar ogBMW 700. Um þennan
bíl er fjallað í bílaþætti eftir reynsluakstur í Sviss.
SVEINBJÖRN EGILSSON
Ei glóiræá
grænum lauki
Ei glóir æ á grænum lauki
sú gullna dögg um morgunstund,
né hneggjar loft af hrossagauki.
né hlær við sjór og brosir grund.
Guð það hentast heimi fann
það hið blíða
blanda stríðu;
allt er gott, sem gjörði hann.
Ei heldur él frá jökultindi
sér jafnan eys á klakað strá,
né nötrar loft af norðanvindi,
sem nístir jörð og djúpan sjá.
Guð það hentast heimi fann
það hið stríða
blanda blíðu;
allt er gott, sem gjörði hann.
Því lyftist brún um ljósa daga,
þá lundin skín á kinnum hýr;
því síkkar hún, þá sorgir naga
og sólarljós með gleði flýr.
Hryggðin burtu hverfur skjótt,
dögg sem þorni
mær á morgni,
unz hin raka nálgast nótt.
Þú, bróðir kær, þó báran skaki
þinn bátinn hait, ei kvíðinn sért;
því sefur logn á boðabaki
og bíður þín, ef hraustur ert.
Hægt í logni hreyfir sig
sú hin kalda
undiralda,
ver því ætíð var um þig.
Þess var minnst í febrúar á þessu ári, að 200 ár voru liðin frá
fæðingu Sveinbjarnar Egilssonar í Innri-Njarðvík á Suðurnesjum.
Hann dó 1852. Sveinbjörn lauk guöfræðiprófi frá Hafnarháskóla
1819 og varð kennari og síðar rektorvið Bessastaðaskóla og flutt-
ist með skólanum til Reykjavíkur 1846. Hann þýddi kviður Hóm-
ers og samdi orðabók yfir fornt skáldamál. Sveinbjarnar verður
minnst í Lesbók á þessu afmælisári.
B
B
Það sem hjartanu
er kærast
Annan í páskum var
greint frá því í frétt-
atíma Stöðvar 2 að
dómur yfir ofbeldis-
manni hefði verið mild-
aður og refsingin skil-
orðsbundin, þar sem
þetta væri hans fyrsta
brot. Maðurinn væri því fijáls ferða sinna.
Tíundaðir voru áverkar fórnarlambsins í
málinu og vitnað í álit læknis sem taldi
ólfklegt að viðkomandi næði fyrri heilsu.
Lýsing á hrottaskap afbrotamannsins var
með ólíkindum.
Fréttamaðurinn vakti athygli á vægum
refsingum hérlendis þegar um ofbeldisglæpi
væri að ræða og nefndi dæmi máli sínu til
staðfestingar.
í fréttinni var nafna ofbeldismannanna
hvergi getið.
Nokkrum dögum áður var fjallað um dóm
yfir fólki vegna fjármálamisferlis. Öll nöfn
voru tilgreind samviskusamlega, sem og
aðild hvers og eins að málinu.
Hvað segir þetta?
Eru fjársvik hættulegustu glæpir þjóð-
félagsins? Er þetta fólkið sem mikilvægast
er að saklaus almenningur geti varað sig
á? Erum við hræddari við að einhver hagn-
ist ólöglega en að lífi, limum og andlegri
heilsu fólks sé stefnt í hættu? Er maðurinn
sjálfur afgangsstærð í forgangsröð þjóðfé-
lagsins? Er misferli með ijármuni guðlast
nútímans?
í erlendum myndasögum er gjarnan sett
dollaramerki í stað augasteina hjá söguper-
sónunum þegar dómgreind þeirra blindast
af hagnaðarvon. Manni hefur alltaf þótt
þetta dálítið skondið og í samræmi við þá
speki að margur verður af aurum api. En
ef maður fylgir samlíkingunni eftir má
spyija hvort við eigum kannski enn heima
í ttjánum í þessu efni.
Hvenær sjáum við myndir í fjölmiðlum
eða nöfn þeirra manna sem halda heilum
ijölskyldum í helgreipum óttans svo árum
skiptir? Mönnum sem eru stórhættulegir
umhverfi sínu og fara þannig með sína
nánustu að þeir eru fastagestir á slysavarð-
stofunni og enda gjarnan í Kvennaathvarf-
inu.
Þekkjum við nöfn og andlit þeirra sem
hafa viðurværi af því að selja eiturlyf og
bera þannig ábyrgð á ótrúlegri ógæfu?
Eru einhvers staðar myndir af ofbeldis-
mönnum götunnar og glæpaspírunum sem
eru að hefja feril sinn í framhaldsskólum
landsins og gera skólagöngu þeirra sem
þeir ofsækja að martröð?
ítarlega hefur verið fylgst í blöðum með
ferli ólánsmanns sem hefur ofsótt unga
drengi og manni er sagt að beri ábyrgð á
sálarháska að minnsta kosti tíu drengja sem
beijast nú við að ná lífstrúarstyrk sínum
aftur. Halda einhveijir að þetta sé eini ís-
lendingurinn með slík sálarmorð á samvisk-
unni?
Þeir sem fremja alvarlegasta glæp sem
hægt er að hugsa sér, sifjaspell, hafa ekk-
ert andlit og ekkert nafn í fjölmiðlum. Þótt
maður geti haft skoðun á líðan bama sem,
eru misnotuð af foreldri sínu eða ígildi þess
og þar með rænd æsku sinni, sálarró og
sjálfsvirðingu til frambúðar, tel ég víst að
hugmyndaflugið beri mann ekki nema rétt
áleiðis. Þeir sem með þessum hætti kæfa
í fæðingu gleðina í því lífi sem þeir sjálfir
kveiktu geta ekki vitað hvað þeir eru að
gera. Við hin getum ekki skynjað nema
veikt bergmál af því vonleysi sem það hlýt-
ur að vera að heija lifið lítilsvirtur, án skjóls
úr þeirri átt sem þess ætti helst að vera
að vænta.
Nöfnum þessara manna er haldið leynd-
um bæði af íjölskyldunni og yfirvöldum af
hlífð við fórnarlömbin. í stað þess að þeir
séu látnir taka út sinn dóm og taka þannig
af öll tvímæli um hvers sektin er, er sektar-
byrðin lögð á barnið..
Þegar íjallað er um nafnabirtingar á
mönnum sem fremja ofbeldisglæpi, selja
eiturlyf, eða níðast á börnum sínum er jafn-
an bent á að ekki megi opinbera hveijir
þetta séu af hlífð við aðstandendur. Verði
það gert muni saklausir ættingjar líða meira
en sæmandi sé. Samkvæmt þessu mætti
ætla að þeir sem lenda í ijármálamisferli
væru munaðarlausir, ógiftir og barnlausir.
Eða þarf kannski ekki að taka tillit til til-
finninga þessa fólks?
Þetta mat fjölmiðla og dómstóla hlýtur
að endui-spegla þjóðarsálina. Vera sá speg-
ill sem sýnir okkur eins og við raunveru-
lega erum. Fjármálamisferli er blásið út og
æran dregin af hlutaðeigandi, jafnvel áður
en sekt þeirra er sönnuð. Gildir þá einu
hvort um er að ræða harðsvíraða flárglæ-
framenn eða mæta þjóðfélagsþegna sem
hafa sinnt öllum sínum störfum af trú-
mennsku, en misstíga sig einhverra hluta
vegna einu sinni. Þessu fólki er hvergi hlíft.
Ef dæma á af fréttaflutningi og þunga
refsinga eru ofbeldismenn götunnar, heimil-
anna og skólanna hættulausir fyrir almenn-
ing í samanburði við þá sem draga ólöglega
að sér það sem þjóðarhjartanu er bersýni-
lega kærast — fjármagn.
. Þótt ógæfa fórnarlamba misindismanna
hafi verið gerð hér að umtalsefni, er auðvit-
að ljóst að það eru þeir — afbrotamennirn-
ir, sem eru mestir ógæfumenn. Sá sem
veldur ógæfu annarra er ævinlega sá sem
bágast á. Það er hann sem sonur smiðsins
bað um fyrirgefningu fyrir á krossinum af
því hann veit ekki hvað hann gerir. Hann
raunverulega veit það ekki.
Það gerir hins vegar líðan fórnarlamb-
anna lítið bærilegri.
Með þessu rabbi er ekki verið að hvetja
til aukinnar refsigleði og þaðan af síður
verið að biðja um fleiri mannorðsaftökur í
fjölmiðlum. Fjarri því. Aðeins verið að benda
á misræmi og reyna að vekja til umhugsun-
ar um það verðmætamat sem endurspegl-
ast í því sem hér hefur verið sagt.
Það er spaugilegt að sjá dollaramerki í
augum persónu í teiknimyndasögu en það
er ekkert grín ef það blindar augu rétt-
vísinnar og ijölmiðlanna.
JÓNÍNA MlCHAELSDÓTTlR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13. APRÍL 1991 ,3