Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1991, Page 3

LESBOK
@ @ h @ ® 0 ® e h (pi a a ra ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðs-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
er af myndverki listakonunnar Yoko Ono, sem
nú stendur yfír í Vestursal Kjarvalsstaða og
endar 2. júní. Þetta er konseptlist, eða hugmynda-
list, sem listakonan hefur lagt stund á í 30 ár.
Það var SÚM-hópurinn sem fyrst kynnti íslend-
ingum þessa stefnu um og uppúr 1970. Eftir
1980 virtist hún á hverfanda hveli, en hefur
verið að sækja í sig veðrið aftur uppá síðkastið.
Oft er unnið með skrifaða texta og það gerir
Yoko Ono einnig. Það sem prentað er á fors-
íðunaeru „Helmingar", samstilling hluta, sem
sagaðir hafa verið í tvennt.
er ein af perlum íslenzkra fornsagna
og menn halda áfram að undrast
örlögþeirra Kjartans og Bolla, svo
og giftuleysi Guðrúnar Ósvífursdótt-
ur. Þegar farið er um Dalasýslu,
minna bæjanöfn eins og Höskulds-
staðir og Sælingdalstunga á þetta
fólk, sem heldur áfram að lifa með
þjóðinni. Um það skrifar Benedikt
Benediktsson.
Brædra-
borgarstígur
er reykvíksk söguslóð og Guðjón Friðriksson,
sagnfræðingur, heldur áfram að rifja upp sitt-
hvað um húsin þar og fóikið, sem í þeim bjó, t.d
merkishjónin Margréti Sveinsdóttur og Hjört
Jónsson, sem bjuggu í dálitlum steinbæ, Reyni-
mel, ásamt stórum barnahópi.
Rúss-
arnir
mega nú mála næstum eins ogþeim
sýnist, en fátt merkilegt þykir fæðast
í myndlist austur þar og ber þeim
mun meira á stælingum á Vestur-
landalist.
GRÍMUR THOMSEN
Þorbjörn
kólka
Á áttæríngi einn hann rerí,
ávallt sat á dýpstu miðum,
seggur hafði ei segl á kneri,
seigum treysti hann axlaliðum;
enginn fleytu ýtti úr sandi,
ef að Þorbjörn sat í landi.
Vissu þeir, að veðurglöggur
var hann eins og gamall skarfur,
hjálparþurfum hjáiparsnöggur,
í hættum kaldur bæði og djarfur;
forustu garpsins fylgdu allir,
en - flestirreiv skemmra en kallinn.
Spölur er út að Sporðagrunni,
Spákonufell til hálfs þar vatnar,
og hverfur sveit í svalar unnir,
sækja færrí þangað skatnar.
Einn þar færí um gildar greipar
í góðu veðri Þorbjörn keipar.
Sér hann upp að sorta dregur
suður yfir Kaldbakstindi,
hankar uppi, heim er vegur
helzt til langur móti vindi;
tekur Þorbjörn þá til ára,
þykknar loft og ýfist bára.
Á Olnbogamið erinn hann kemur,
ofsarok af landsynningi
sópar loft og sjóinn lemur
saman og upp í skafla-bingi;
ein þar hrökklast ferðlaus ferja,
fyrðar uppgefnir að berja.
Tók hann skipið í togi á ettir,
tveimur árum hlýddu bæði,
fótinn annan fram hann réttir,
fleyin óðu á bægslum græði;
bólgnar skafl til beggja handa,
bognir menn í austri standa.
Annað skip með ýta þjáða
upp hann tók á Bjargamiði,
fram þá rétti hann fætur báða,
flutu þijú með sama sniði.
ÖII þau lentu heil á hófi,
en — heldursár varÞorbjörns lófi.
Margar fórust fískisnekkjur
fyrir Skaga sama daginn,
margar konur urðu ekkjur,
yndi ogstoð þærmisstu í sæinn.
En —þar var eigi Þorbjörn nærri,
þær hefðu annars veríð færri.
Grímur Thomsen, f. 1820, d. 1896, fæddist á Bessastöðum og varð stúdent
þaðan 1837. Meistarapróf í samtímabókmenntum tók hann frá Hafnarháskóla
1845 og doktorsgráðu hlaut hann 1854. Hann starfaði um tima í dönsku utanrík-
isþjónustunni, en gerðist bóndi á Bessastöðum eftir 1867 og um tíma átti hann
sæti á Alþingi.
B
B
Að skipta um ham
ýju fötin frambjóðan-
dans taka iðulega
miklum stakkaskipt-
um á einni nóttu - og
breytast í gamlan
valdsmannsbúning
þess sem náð hefur
kosningu. Fyrir slíkri
breytingu er nánast söguleg hefð og á ekki
að koma nokkrum manni á óvart. Samt sem
áður finnst mér svolítið gaman að fylgjast
með þeim hamskiptum sem ýmsir frambjóð-
endur taka eftir að þeim hefur verið tryggð
atvinna af stjórnmálum næstu fjögur árin
eftir kosningar. Þeir sem ekki ná að tryggja
sér öruggt sæti hverfa af sjónarsviðinu eins
og dögg fyrir sólu og oftast minnast þeirra
fáir fyrr en þeir skjóta upp kollinum á fram-
boðslistum fyrir næstu kosningar og reyna
enn á ný að klifra upp valdastiga stjórnmál-
anna.
Frambjóðandinn á framboðsgallanum í
kosningabaráttunni síðustu vikurnar fyrir
kosningar er hinn alþýðlegi föðurlands- og
mannvinur, sem af einskærum náungakær-
leik vill hvers manns vanda leysa, til sjávar
sem sveita og að sjálfsögðu einnig í öllum
þéttbýliskjörnum okkar strjálbýla lands.
Frambjóðandinn talar ekki eins og sá sem
valdið hefur, enda er hann aðeins að bjóða
sig fram til þess að ná langþráðum völdum
og áhrifum, eða að fá endurnýjað umboð
kjósandans til þess að halda uin valdataum-
inn í eins og fjögur ár enn. Frambjóðandinn
verður því að vera landsföðurlegur, ábyrg-
ur, málefnalegur, stefnufastur, skondinn og
skemmtilegur þegar það á við. Hann leggur
sig líka í líma við að vera vinsamlegur við
fjölmiðlafólkið, sem er að frambjóðandans
mati með þarfari þjóðfélagsþegnum síðustu
vikurnar fyrir kosningar. Frambjóðandinn
er jafnan reiðubúinn til viðtais, að nóttu sem
degi, hvort sem er fyrir dagblöð, tímarit,
sjónvarp eða útvarp. Hann er reiðubúinn til
þess að leggja á sig nánast hvað sem er,
til þess að þjóðin velkist nú ekki í nokkrum
vafa um hvers hún fer á mis, ef hún velur
ekki einmitt hann á valdastól. Hann gerir
sér jafnvel grein fyrir því að hann einn býr
yfir lífssannleik sem engum öðrum er kunn-
ugt um, og því gerir hann það af hreinni
þjónustulund við þjóðina að hafa samband
við fjölmiðil eða fjölmiðla, og hvíslar því
svona eins og af tilviljun að hann/hún muni
á þessum stað og þessari stundu vilja deila
sínum lífsins sannleik með þjóðinni og upp-
sker að minnsta kosti þakklæti fyrir kurteis-
is sakir frá fjölmiðlungnum.
Þá er komið að merkum tímamótum í lífi
frambjóðendanna, kjósendanna og fjölmiðl-
anna - sjáifum kjördegi. Öllurn fagurgala
er lokið, áróðurinn hættur, formannaslagn-
um í sjónvarpinu einnig, sem þjóðin hafði
beðið eftir eins og knattspyrnuáhugaþjóð
bíður með óþreyju eftir úrslitaleiknum í fót-
boltanum. Nú er ekkert eftir nema njóta
þess augnabliks, þegar að því kemur að
einstaklingurinn trúir því, eitt andartak, að
hann, með sínu eigin X-i geti haft áhrif.
En hvað svo? Hversu lengi varir sú tilfinn-
ing? Örskamma stund hjá flestum, en
kannski lengur hjá þeim sem nokkrum
klukkustundum síðar komast í sigurvímu
við það að heyra að „þeirra flokkur" fór
með sigur af hólmi. Auðvitað er það líka
túlkunaratriði hver vann, og eðli málsins
samkvæmt reyna flestir að túlka niðurstöð-
ur sér í hag, því sigur er ávallt sætari en
ósigur. Og svo getur viss léttir verið í því
fólginn að geta hugsað: „Úff, éggerði rétt!“
Það er einmitt að loknum þessum tíma-
mótadegi, kjördeginum, sem ákveðinn fjöldi
frambjóðenda, einkum þeirra sem ekki
fengu hraksmánarlega útreið og þurrkuðust
út, skiptir um galla. Sviptir sér úr frambjóð-
andagallanum og klæðist á nýjan leik valds-
mannsgallanum, sem um nokkurra vikna
skeið hefur verið falinn niðri í kistu. En
„nota bene“, honum var aldrei fleygt, aðeins
settur til hiiðar um stundarsakir, á meðan
reynt var að endurnýja valdaumboðið í nafni
okkar dýrmætasta orðs, lýðræðis.
Nú eru valdsmennirnir aftur komnir í
uppáhaldsklæðnað sinn, enda fjögur ár í það
að þeir þurfi á nýjan leik að villa um fyrir
kjósendum. Þeir þurfa nú að fá frið til þess
að reka kompaníið ísland hf. og til að svo
megi verða, þurfa þeir að fá frið til þess
að semja leikreglur hlutafélagsins og ákveða
hversu margir og hversu stórir hluthafarnir
verða. Þá horfír dæmið náttúrlega öðru vísi
við, og engin þörf er á að sinna skyldu, sern
margur stjórnmálamaðurinn man einungis
eftir í eins og fjórar vikur á fjögurra ára
fresti - upplýsingaskyldu. Nú er valdsmað-
urinn ekki reiðubúinn til þess að ræða hvað
sem er við fjölmiðlana lengur, ekki nema í
styttingi, skætingi, útúrsnúningi og af hroka
- hroka þess sem valdið hefur. Nú hentar
það ekki lengur valdsmanninum að tjá sig
um hitt eða þetta, upplýsa hitt eða þetta,
vera við og þar fram eftir götum. Valdsmað-
urinn hefur fengið umboð sem gildir í fjög-
ur ár, og minnugur þess að skammtíma-
minni er síður en svo einskorðað við
Steingrím Hermannsson getur hann haldið
út í kjörtímabilið, vitandi það að hann kemst
upp með það eftir tæp fjögur ár að svipta
sér úr valdsmannsgallanum og skella sér í
frambjóðandapússið í nokkrar vikur, án
þess að við á fjölmiðlunum æmtum eða
skræmtum. Hann veit líka að ef hann getur
dregið nógu girnilegar tertur upp úr kosn-
ingakofforti sínu að fjórum árum liðnum,
og veifað framan í okkur á fjölmiðlunum,
þá komum við hlaupandi, tökum myndir,
tökum viðtöl, skrifum fréttir og greinar.
Hvað er þá að óttast? Nákvæmlega ekki
neitt.
Falleg mynd? Nei, hún er ófögur, en sönn,
því miður er hún aiveg dagsönn. Ekki eru
allir valdsmennirnir á þessari ófögru mynd,
sem betur fer! Sumir breytast ekki við það
að öðlast völd og áhrif, aðrir eru nýir og
ferskir í stjórn landsmálanna og hafa enn
ekki tamið sér nýja hlutverkið. Kannski
breytast þeir aldrei, en það er nú fremur
sagt af óskhyggju en raunsæi.
AGNES BRAGADÓTTIR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11. MAÍ 1991
3