Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1991, Page 8

H
Hvað eru Rússarn-
ir að bauka ?
ússnesk myndlist á sér langa og merka sögu
og hún blómstraði uppúr aldamótunum síðustu
með snillingum, sem sáu lífið og umhverfið í
nýju, listrænu íjósi. Þar ber hæst menn eins
og Chagall og Kandinsky, sem telja má braut
Þrátt fyrir breytt viðhorf
vegna glasnost og
perestroiku og þótt
neðanjarðarlistin sé nú
vel sýnileg, gengur illa að
flnna sovézkri list þann
farveg, sem gert gæti
Sovétríkin að stórveldi í
myndlist.
ryðjanda óhlutlægrar myndlistar. Það urðu
örlög þeirra beggja að leita sér búsetu fjarri
heimaslóðum; Chagall í Frakklandi, Kandin-
sky í Þýzkalandi og Frakklandi. Með þeim
hópi, sem nefndur var súprematistar og
Malevítsj lagði grunninn að árið 1913, kom-
ust Rússar í fremstu röð famúrstefnulista-
manna, en allt slíkt var kyrfilega barið nið-
ur eftir byltinguna 1917. Með stalínisman-
um tók fyrst steininn úr; miðstýringu í list-
inni komið á með alþekktu hugtaki, Sósíal-
raunsæi, sem var hin opinbera liststefna,
þóknanleg kerfinu. Alveg eins og tekizt
hefur að lama allt framtak og halda lífskjör-
um á hungurmörkum með „félagshyggju“
á villigötum, þannig tókst á sama hátt að
lama myndlistina. Fátt þykir vemmilegra
en uppmálaður hetjuskapur og traktorar
þessara áratuga. Með flokkshollustu og línu-
dansi eftir nótum ráðuneytanna, hefur þó
hópi myndlistarmanna tekizt að lifa sæmi-
legu lífi á þarlendan mælikvarða. Þessir
menn voru hinsvegar einangraðir frá alþjóð-
Peppers: Nafnlaus, 1989, blönduð tækni.
legum samskiptum og heimurinn þekkir
ekki nöfn þeirra.
Jafnframt var alltaf til neðanjarðarlist,
sem byggði á leynilegum samskiptum og
kynnum við listhreyfmgar á Vesturlöndum.
Þessir neðanjarðarmenn störfuðu einkum í
Moskvu og eru nú komnir með sitt hafur-
task fram í dagsljósið eftir þá breyttu af-
stöðu til þessara hluta, sem glasnost og
perestroika hafa haft í för með sér. Nú eru
sagðir vera tveir farvegir fyrir myndlist
austur þar. Annar rennur sem fyrr eftir
ráðuneytisleiðunum og nýtur velvildar kerf-
isins; sósíalraunsæi Stalínstímans mun þó
fyrir bí. Hinn farvegurinn birtist í óteljandi
smákvíslum, sem orðið hafa til eftir að
Gorbatsjov komst til valda. Það er hin fyrr-
verandi neðanjarðarlist, svo og allskonar
róttækar tilraunir, sem því miður virðast
of oft vera vestrænar eftirhermur. Sýnis-
horn af því sáum við hér í fyrra, þegar
hópi sovézkra ungmenna með vestrænar
eftirhermur í farteskinu, var boðið að leggja
undir sig Listasafn íslands
Eftir að þýðan komst á, brugðu ýmsir
listspekúlantar á Vesturlöndum við og hugð-
ust græða á nýfengnum samskiptum við
Rússana. Stofnuð hafa verið gallerí í Moskvu
eftir vestrænni fyrirmynd, en þykja eiga lítið
sameiginlegt með þeim nema nafnið. Eitt
þeirra tengist Kerfinu og starfar í tengslum
við Intourist-ferðaskrifstofuna. Ekki er talið
að þar sé neina markverða myndlist að sjá,
en helzt að það sé einhverskonar „kitch“,
sem hefur verið kallað hnoð eða glingurlist.
Nýfengið frelsi hefur eftir því sem segir
í listtímaritum, verið notað nokkuð einhliða
til þess að koma sovézkri myndlist á fram-
færi í Vestur-Evrópu og Ameríku; nokkuð
sem ekki var hægt áður nema hafa til þess
stimpil Kerfisins. Samt verða slík samskipti
að fara í gegnum ráðuneyti fjármála og
menntamála, flókin völundarhús, þar sem
goggunarröðin er leyndardómsfull og við-
brögðin seinvirk. Nokkrir Rússar hafa farið
í skipulagðar sýningarferðir með skiliríiin
mmmm
. '.'V1 ' <
Evgeny Mitta: Malevítsj-fjölskyldan, 1989, blöm
Umhverfisverk eftir Ni-
kolai Ovchinnikov og Lar-
isa Zvezdochetova.
Georgii Kizevah
Konstantin Latyshev: Án titils, 1989, olíulitir.
8
-i