Lesbók Morgunblaðsins - 30.03.1996, Page 13

Mynd: Ámi Elfar:
Hæð yfir Grænlandi
Smásaga eftir RAGNHEIÐIDAVÍÐSDÓTTUR
Þegar Ema var lítil hélt hún að litl-
ir karlar væru inni í útvarpinu;
karlar sem töluðu til hennar.
Mikið gat hún verið vitlaus. Nú
var hún orðin 10 ára og hafði fyrir löngu
séð að engir karlar voru inni í tækinu. Þar
voru bara vírar, lampar og svolítið ljós sem
kviknaði á þegar útvarpið var í gangi. Hún
hafði sjálf kíkt þegar enginn sá til. A
morgnana kveikti pabbi á útvarpinu og
hlustaði á veðurfréttirnar. I dag var súld
á Dalatanga og veðurskipið Líma boðaði
ísspangir úti fyrir Horni. Erna var oft svo-
lítið þreytt á veðurfréttunum. Maðurinn,
sem las þær, var svo raunamæddur í rödd-
inni. En stundum talaði hann um hæð yfir
Grænlandi og þá brosti pabbi og fór á sjó-
inn. Svo kom hann til baka af sjónum og
kyssti Ernu á kinnina. Þá var hún kát.
Pabbi kom með rúsínur í boxi og nuddaði
skeggbroddunum við vanga hennar. Það
var olíulykt af skyrtunni hans. Þá kveikti
hann á útvarpinu og beið eftir næstu hæð
yfir Grænlandi.
Utvarpið var vinur Ernu. Það var svo
notalegt að hlusta á esperantókennsluna á
meðan hún reiknaði dæmin sín. Þá stóð
mamma á eldhúsgólfinu og straujaði dúka,
skyrtur og svuntur. Frá strauborðinu lagði
hýlega lykt sem blandaðist saman við ilm-
inn frá rabbabarasultunni sem kraumaði í
potti á eldavélinni. Svo komu fréttimar
klukkan sjö.
- Eru þeir enn að murka lífið úr þessu
blessuðu fólki austur í Víetnam, spurði
pabbi annars hugar um leið og hann fletti
þriggja daga gömlum Tíma. Hann þreyttist
aldrei á að tala um stríðið í útlöndum og
veðrið. Það var uppáhalds umræðuefnið
hans.
- Skyldi hann gefa á sjó á morgun,
spurði hann svo og leit á mömmu sem var
að veiða saltfiskinn upp úr pottinum. Erna
þagði. Líka mamma. Það kom alltaf svo
skrýtinn svipur á hana þegar pabbi talaði
um sjóinn. Stundum stóð hún lengi við
gluggann og horfði út í myrkrið. Þá vissi
Erna að hún var að hugsa um pabba. Hún
vissi líka að mamma var að hugsa um
strákana hennar Elínar á Akri sem fórust
með Sæborginni í fyrra. Erna hafði heyrt
nöfnin þeirra lesin upp í fréttunum í útvarp-
inu. Þá hafði pabbi bölvað hressilega, snýtt
sér og skammast út í veðurfréttirnar.
- Þeir spá norðan hægviðri þessir
skrattar en svo skeilur hann bara á með
suðaustan hraglanda, hafði hann sagt.
Hann var reiður í augunum. Svo fór hann
á sjóinn og mamma tók sér aftur stöðu
við gluggann.
Erna var stundum reið út í veðurmann-
inn með raunamæddu röddina. Af hverju
gat hann ekki sagt satt? Af hveiju kom
ekki hæðin yfir Grænlandi þegar bræðurn-
ir á Akri fóru á sjóinn? Hún hafði spurt
en mamma sagði henni bara að halda áfram
með dæmin sín. Hún myndi skilja þetta
þegar hún yrði stór.
En þrátt fyrir að veðurmaðurinn skrökv-
aði stundum hlustaði Erna oft á útvarpið.
Þar átti hún marga vini sem aldrei minnt-
ust á hæðir eða lægðir. Árni í Hraunkoti
var hennar maður. Vikulega lifði hún sig
inn í ævintýri borgardrengsins sem fór í
sveitina á sumrin og lenti í hinum svakaleg-
ustu ævintýrum. í síðasta þætti var hann
kominn á slóð bófa og ræningja þegar
þulurinn tilkynnti að framhald yrði í næstu
viku. Erna hlakkaði mjög til að heyra fram-
haldið. Það var bara svo erfítt að bíða í
heila viku án þess að vita hvernig Árna
reiddi af í viðureign sinni við bófana. Hún
varð því að láta sér nægja að hlusta á sjó-
mannaþáttinn. Kannski myndi konan lesa
kveðjuna sem hún sendi pabba á sjóinn.
Það var kominn fimmtudagur. Loksins.
í dag myndi hún fá að heyra af örlögum
Árna sem hún skildi við í síðasta þætti í
klónum á vondu köllunum. Myndi hann
sleppa? Gæti hann komið boðum til lögregl-
unnar? Erna hljóp heim úr skólanum þenn-
an dag. Hún leit ekki á búið sitt í hrauninu
og lét sem hún sæi ekki Klódhildi sem
mjálmaði þar sem hún kúrði í sólinni und-
ir hlöðuveggnum. Hugurinn var hjá Árna.
Um leið og hún opnaði útidyrnar fann hún
að eitthvað var öðruvísi. Hún kallaði á
mömmu en fékk ekkert svar. Hvar var
mamma, sem var vön að taka á móti henni
með heitu kakói og matarkexj? Það var
kalt og rakt loft í stofunni. Á gólfinu í
eldhúsinu var strauborðið þakið þvotti.
Þetta þótti Ernu skrýtið. Hún gekk um
húsið og kallaði á mömmu - en fékk ekk-
ert svar.
- Hún hlýtur að hafa farið fram að
Akri til Elínar, hugsaði hún með sér og
gekk inn í stofuna. Þar beið útvarpið á
hillu fyrir ofan skápinn - þar sem það
hafði verið frá því pabbi kom með það
heim af sjónum eitt haustið þegar hún var
lítil og hélt enn að litlir karlar væru innan
í því. Hún snéri takkanum á tækinu og
settist síðan í sófann og kom sér þægilega
fyrir. Klukkan var alveg að verða sex og
Árni í Hraunkoti á næsta leiti. Mikið var
tíminn lengi að líða.
Þegar gamla vekjaraklukkan, sem
mamma hafði fengið frá ömmu, sló sex
slög stóð hún upp og sneri takkanum. Hún
beið svolitla stund, enda vissi hún að tæk-
ið yrði að hitna áður en í því heyrðist. En
ekkert gerðist. Hún leit á nálina og fullviss-
aði sig um að hún væri á réttum stað og
beið svo áfram. Hún var orðin óróleg. Af
hveiju kviknaði ekki á tækinu? Allt í einu
áttaði hún sig á að ekkert ljós logaði innan
í því. Var tækið bilað? Var rafmagnið far-
ið? Stundum fór rafmagnið fyrirvaralaust
en hún trúði ekki að það væri að gerast
einmitt núna þegar mest á reið og Arni
Hraunkoti að byija. Hún leit á klukkuna
og sá að hún var gengin þijár mínútur í
sjö. Óttaslegin hugsaði hún um örlög Árna
og hvað hefði gerst í lífí hans þessar þijár
mínútur. -
Mamma! Erna öskraði eins hátt og hún
gat. Af hveiju þurfti hún að fara út núna
þegar hún þurfti mest á henni að halda?
Hún óskaði þess að pabbi væri heima.
Hann var svo laginn að gera við. Örvænt
ingarfull sneri hún takkanum fram og aft-
ur í þeirri von að eitthvert hljóð kæmi frá
tækinu. En ekkert gerðist. Vonsvikin sett-
ist hún aftur í sófann. Hvað átti hún til
bragðs að taka? Allt í einu fékk hún hug-
mynd. Var ekki útvarpstæki á Akri? Erna
stökk á fætur, klæddi sig í kápu og hljóp
út á hlað. Fyrst útvarpið bilaði á örlaga-
stundu var ekki um annað að ræða en
hlaupa yfir að Akri til þess að hlusta á
Árna og ævintýri hans. Þar var nýtt út-
varp með batteríum sem strákarnir hennar
Elínar höfðu keypt þegar þeir sigldu til
útlanda. Það var áður en veðurmaðurinn
skrökvaði til um veðrið.
Erna hljóp af stað. Hún hafði þegar
misst af fimm mínútum og fylltist ótta við
tilhugsunina um vin sinn í klónum á bófun-
um. Hún gat ekki hugsað þá hugsun til
enda hvað þessir óþokkar myndu gera hon
um ef þeir næðu honum. Hún hljóp áfram
og sá bæinn að Akri handan við ána. Enn
var góður spölur eftir. Hún reiknaði í hug-
anum að ef hún hlypi alla leið myndi hún
aðeins missa af fimmtán mínútum. Kannski
myndi Árni spjara sig á þeim tíma.
Það var ljós í eldhúsglugganum á Akri
Jæja, það var þá ekki rafmagnslaust þar,
hugsaði Erna með sér og kættist heldur.
Nú var aðeins síðasti spölurinn eftir og
Erna hljóp við fót. En af hveiju voru allir
þessir bílar á hlaðinu? Gat verið að fleiri
útvarpstæki í sveitinni væru biluð? Erna
hafði aldrei séð svona marga bíla saman-
komna nema fyrir framan kirkjuna á að-
fangadagskvöld. Hún þekkti strax jeppann
hans séra Ingólfs á Stað og sá ekki betur
en nýju drossíunni hans Kjartans útgerðar-
manns væri lagt við austurgaflinn.
Ema bankaði hraustlega á útidyrnar og
beið eftir að Elín kæmi til dyra. Reyndar
fannst henni svolítið skrýtið að hún skyldi
ekki koma út á hlað þegar hún heyrði
geltið í Snotru sem kom fagnandi á móti
henni. Líklega var allt fólkið upptekið af
að hlusta á framhaldsleikritið í útvarpinu.
Þegar enginn kom til dyra opnaði hún
varlega dyrnar og gekk inn. Hún heyrði
lágværar raddir í eldhúsinu en furðaði sig
á að ekkert heyrðist frá útvarpinu.
- Halló, er einhver heima? Hún bjóst
við Elínu fram ganginn á hverri stundu.
Af hveiju svaraði fólkið ekki? Hún gægðist
inn um dyrnar á eldhúsinu og brá í brún
þegar hún sá allt fólkið sem þar var saman
komið í kringum hringlaga eldhúsborðið á
Akri. Fyrst kom hún auga á mömmu sem
sneri baki í hana. Erna skildi ekki af hveiju
Elín hélt utan um axlirnar á mömmu. Hún
skildi heldur ekki af hveiju fólkið var ekki
inni í stofu að hlusta á útvarpið.
Allt í einu kom séra Ingólfur auga á
Ernu. Hann brosti vandræðalega.
Komdu inn Erna mín, sagði hann og
gekk á móti henni.
- Má ég hlusta á Árna í Hraunkoti?
Útvarpið okkar er bilað og pabbi kemur
ekki heim fyrr en á morgun. Ella, er það
lagi? Erna var móð og óðamála.
Ekkert svar. Séra Ingólfur leit á Elínu,
sem stóð og hellti upp á könnuna. Hún
leit undan augnaráði Ernu og horfði á
mömmu. Ekkert þeirra mælti orð af vörum.
Hvað var að gerast? Erna stoppaði í dyrun-
um og beið eftir svari. Mamma stóð á
fætur og gekk til hennar. Hún var rauð í
kringum augun eins og hún hefði grátið.
Hún gekk að Ernu og faðmaði hana fast
svo fast að hún náði varla andanum.
Séra Ingólfur klappaði henni vandræðalega
á kollinn. Enginn sagði neitt. Það var far-
ið að þykkna í Ernu. Nú voru sautján mín-
útur liðnar og aðeins þrettán eftir að leik-
ritinu um Árna. Hún gat með engu móti
slitið hugann frá afdrifum vinar síns.
Það varð slys, Erna mín. Séra Ingólf-
ur rauf þögnina.
- Slys? hváði Erna. Hvernig slys?
Ekkert svar. Allt í einu áttaði Ema sig
á að eitthvað mikið var að. Mamma var
ekki vön að gráta og prestinn sá hún aldr-
ei nema við messur. Áf hverju var mamma
hér á Akri? Þúsund hugsanir flugu eins
og örskot í gegnum huga Ernu þar sem
hún stóð enn í eldhúsdyrunum, umvafin
örmum mömmu. Var þetta ekki akkúrat
svona þegar bræðurnir á Akri dóu á sjón-
um?
Þá voru séra Ingólfur, Kjartan útgerðar-
maður, Elín og mamma samankomin í
þessu sama eldhúsi. Hún mundi það svo
vel vegna þess að Elín hafði gefið henni
jólaköku með rúsínum sem hún gat með
engu móti borðað. Þá voru Elín og mamma
báðar rauðar um augun. Nú var allt ná-
kvæmlega eins og þá. Aðeins eitt var öðru-
vísi. Pabbi var ekki í hópnum núna.
Skyndilega varðaði Ernu ekkert um
Árna í Hraunkoti og viðureign hans við
bófana. Henni var alveg sama hvað um
hann yrði. Ekkert skipti máli nema pabbi.
Hún tók fyrir eyrun og sá varir fólksins
hreyfast. Þau voru að reyna að segja henni
eitthvað en hún vildi ekki hlusta. Hún fann
hvemig illskan náði tökum á henni; illska
út í veðurmanninn með raunamæddu rödd-
ina sem hafði sagt pabba frá hæð yfír
Grænlandi og áframhaldandi hægviðri.
Erna grét ekki eins og mamma. Hún los-
aði sig varlega úr fangi hennar, gekk
hægum skrefum í átt að stofunni og opn-
aði dyrnar. Hún skimaði í kringum sig og
leitaði að nýja útvarpinu. Þarna var það á
miðju stofuborðinu og þagði. Með öruggum
hreyfíngum snéri hún takkanum og sá að
ljósið kom strax.
„Hér lauk fimmta þætti útvarpsleikrits-
ins Árni í Hraunkoti. Lokaþátturinn verður
á dagskrá á sama tíma eftir viku. Útvarp
Reykjavík, nú verða sagðar fréttir. Fimm
manns komust af þegar lítill bátur sökk.
Eins er einn saknað. Víðtæk leit stendur
yfir...“
Höfundur er rithöfundur.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 30. MARZ1996 13'