Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1996, Blaðsíða 7
GUÐRÚN Kaldal (um 1945)
SÉRA Arnór Árnason f Hvammi (um 1930)
Steinarr,
STEINN
passamynd (1947)
ÚR Sanitasverksmiðjunni, ein af fáum myndum utan stofu (um 1930).
myndsköpun, hvort sem var í portrettum
eða öðru, en raun var á; eins og í svo
mörgum öðrum sögum trufluðu erillinn og
brauðstritið listina.“
Opió i tœp fimmtiu ór
Ljósmyndastofu sína við Laugaveginn
rak Jón Kaldal í tæp fimmtíu ár: „Á stof-
una lagði alþýða manna leið sína; fólk vant-
aði passamyndir, það þurfti að taka ljós-
myndir af börnum, brúðhjónum, vinahópum.
í öll þessi ár stóð Kaldal bak við stóru
Norka myndavélina og festi mynd fólksins
á glerplötur; umbúnaður athafnarinnar eins
einfaldur og unnt var: Látlaus bakgrunnur,
lýsingin á andlitið annaðhvort frá einni eða
tveimur perum, eða dagsljós sem féll inn
um gluggann. Oftast var ein mynd látin
nægja, kannski urðu þær tvær eða þtjár.
Síðar hvarf ljósmyndarinn inn í myrkraher-
bergið, festi myndirnar þar á pappír og
afhenti viðskiptavinunum."
Einar Falur víkur að því að svo virðist
sem Kaldal hafi átt betra með að ná sterk-
um myndum af körlum en konum og hafi
frekar lagt sig eftir því. Einnig því að hann
hafði meira gaman af að mynda eldri menn
en yngri, formaðri andlit með meiri karakt-
er, meiri lífsreynslu: „Þannig kom fyrir að
hann rakst á ábúðarmikla menn og svip-
sterka á götu, kannski bændur í kaupstað-
arferð, og fékk talið þá á að sitja fyrir.
Þannig varð ein af bestu myndum Kaldals
til, portrettið af séra Arnóri Árnasyni frá
Hvammi í Laxárdal. Af svipuðu tagi eru
aðrar áhrifamiklar myndir af skeggjuðum
körlum, eins og Bjarna Bjarnasyni bónda
frá Geitabergi og Hjálmari Þorgilssyni
bónda frá Kambi. Myndir sem ljósmyndar-
inn tók fyrst og fremst fyrir sjálfan sig og
lagði sig fram við það af einskærri löngun
til að skapa sterkar ljósmyndir af áhrifa-
miklum andlitum".
Undir það má auðveldlega taka að konur
Kaldals séu munúðarfullar og sérstaklega
að hann skjalli þær með tækni sinni við
myndatökuna. Þær eru líka stundum eins
og ljósmyndir af málverki, en það gildir um
fleiri myndir Kaldals sem að sögn Einars
Fals gaumgæfði málverk gömlu meistar-
anna og lærði af þeim.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24.ÁGÚSTI996 7