Lesbók Morgunblaðsins - 23.11.1996, Blaðsíða 9

UNGIR Taflendingar. Á öllum skólastigum er lögð mikil rækt við menntun í Taílandi.
GJÖFULT land og fagurt. Þótt landbúnað-
arframleiðsla í Taílandi hafi aukist, hefur
iðnaður og þjónusta aukist miklu örar.
DANSMÆR með höfuðbúnað sem tilheyrir
klassískum dansi.
ÞÚSUND ára menning þjóðarinnar birtist í byggingariist eins og hér, í Phimai-musterinu.
(svo sem til að lækka útsvar, ef menn kjósa
það helzt). Minni ferðatími til og frá vinnu
eykur afköst að öðru jöfnu, auk hægðarauk-
ans. Þannig er hægt að leysa borgir heimsins
undan síauknu umferðarfargi og meðfylgjandi
mengun. Þessi lausn, eða eitt afbrigði henn-
ar, er nú þegar í notkun í Singapúr.
III. Jöfnwóur
Nú munu ýmsir ætla að óreyndu, að ávöxt-
um hagvaxtarundursins í Taílandi hljóti að
hafa verið misskipt. Svo er þó ekki.
Tekjuskipting í Taílandi er svipuð og í
Bandaríkjunum og á Bretlandi. Sá fímmtung-
ur Taílendinga, sem hefur mestar tekjur, hef-
ur u.þ.b. nífaldar tekjur til ráðstöfunar á við
þann fímmtung landsmanna, sem minnstar
hefur tekjur. Munurinn er einnig um nífaldur
í Hong Kong og Singapúr skv. upplýsingum
Alþjóðabankans (World Bank Atlas, 1996,
tafla 5). Tekjuskiptingin er nokkru jafnari t.d.
í Danmörku, Frakklandi og Kína, þar sem
hlutfallið er um 7, og ennþá jafnari í Svíþjóð
og á Indlandi, þar sem hlutfallið er nálægt
5. Skiptingin er á hinn bóginn miklu ójafnari
í Rússlandi og Brasilíu, þar sem tekjuhlutföll
ríkasta og fátækasta fimmtungs mannfjöldans
eru 15 og 32. Tekjuhlutfallið er um 4 hér
heima skv. upplýsingum Þjóðhagsstofnunar.
Það er þjóðsaga, að mikill hagvöxtur út-
heimti ójafna skiptingu auðs og tekna. Þvert
á móti benda nýjar rannsóknir Alþjóðabanka-
manna og ýmissa háskólamanna til þess, að
hæfilegur jöfnuður í tekju- og eignaskipt-
ingu, þ.m.t. eignarhald á landi og aðgangur
að auðlindum, örvi hagvöxt og ójöfnuður
slævi hagvöxt. Reynsla Taílands og annarra
landa í Austur-Asíu er angi á þessum meiði.
Brasilía er aftur á móti skýrt dæmi um land,
þar sem ofboðslegur ójöfnuður hefur vakið
úlfúð og átök á milli ólíkra þjóðfélagshópa
og dregið þrótt úr efnahagslífinu með því
móti meðal annars. Þetta er samt ekki allt.
Myndarlegur hagvöxtur hneigist að öðru
jöfnu til að jafna lífskjör fólks, þegar frá líð-
ur, einmitt vegna þess að góð efni gera þjóð-
um kleift að hjálpa þeim, sem höllum fæti
standa. Hagvöxtur og jöfnuður hjálpast að.
IV. Atvinnugncegó
Friðsamlegt ástand á taílenzkum vinnu-
markaði ber vitni um þokkalega sátt um
tekjuskiptinguna í landinu. Atvinnuleysi er
minna en víðast hvar annars staðar í veröld-
inni, eða 2% af mannafla, svipað og í Hong
Kong. í fyrra, 1995, töpuðust 80.000 vinnu-
dagar vegna vinnudeilna í Taílandi. Það jafn-
gildir u.þ.b. eins dags vinnutapi á hverja
100.000 vinnudaga. Það er lágt hlutfall á
alheimsvísu. Til samanburðar hafa tapazt
yfir 80.000 vinnudagar á ári hér heima að
jafnaði vegna vinnustöðvunar sl. 20 ár, þótt
mannaflinn hér heima sé innan við ‘/z% af
mannafla Taílands. Taílenzkar konur vinna
flestar utan heimilis. Þær eru um 44% mann-
aflans í Taílandi á móti 43% hér heima til
samanburðar.
Taílendingum hefur tekizt að fóstra mik-
inn hagvöxt ásamt litlu sem engu atvinnu-
leysi og lítilli verðbólgu. Frjálslegt og sveigj-
anlegt fyrirkomulag á vinnumarkaði á mik-
inn þátt í þessu. Taílenzkur vinnumarkaður
er fijáls í aðalatriðum. Laun ráðast að mestu
leyti af framboði og eftirspurn. Vel rekin,
arðbær fyrirtæki geta greitt starfsfólki sínu
góð laun án íhlutunar stjórnvalda eða verk-
lýðsfélaga í gegnum miðstýrða kjarasamn-
inga. Af þessu hlýzt meiri laurramunur en
ella, en þó ekki meiri en í Bandaríkjunum
og Bretlandi, svo sem samanburðartölurnar
að ofan bera með sér.
Flestar aðrar Austur-Asíuþjóðir búa einnig
að vinnufrelsi. Þar líta menn svo á, að kostir
markaðsbúskapar nýtist ekki síður á vinnu-
markaði en á öðrum mörkuðum. Þegar mið-
stýring launa og meðfýlgjandi atvinnuleysi í
Evrópu eru borin saman við markaðsákvörð-
un launa og meðfylgjandi atvinnugnægð í
Austur-Asíu, er erfitt að veijast þeirri álykt-
un, að þarna hafi Asíuþjóðirnar farið skyn-
samlegri leið en flestar Evrópuþjóðir.
V. Skuldir
Taílendingar hafa fjármagnað hagvaxtar-
undrið með innlendum sparnaði fyrst og
fremst, en einnig með erlendri þátttöku í
atvinnulífinu auk erlends lánsfjár. Þeir hafa
safnað miklum skuldum erlendis. Erlendar
skuldir þeirra nema nú tæpum helmingi af
landsframleiðslu borið saman við um 55% hér
heima. Taílendingar greiða nú um 11% af
útflutningstekjum sínum í vexti og afborg-
anir af erlendum skuldum, á meðan við greið-
um næstum 30% af útflutningstekjum okkar
í sama skyni. Greiðslubyrði Taílendinga er
aðeins röskur þriðjungur af greiðslubyrði
okkar íslendinga vegna þess, að þeir gættu
þess vel að nýta erlent lánsfé til uppbygging-
ar í iðnaði og þjónustu til útflutnings. Það
höfum við vanrækt. Við höfum tekið lán á
lán ofan, en útflutningur okkar hefur eigi
að síður staðið í stað miðað við landsfram-
leiðslu sl. hálfa öld. Þetta er að minni hyggju
ein alvarlegasta veilan í efnahagsþróun Is-
lands á lýðveldistímanum. Meiri viðskiptum
við útlönd hefði fylgt meiri samkeppni, meira
aðhald, meiri agi og meiri og betri fjárfesting
- eins og í Taílandi.
Við þetta bætist það, að erlendar skuldir
Taílendinga eru einkaskuldir að mestu leyti,
eða að þrem fjórðu. Erlendar skuldir okkar
íslendinga eru á hinn bóginn opinberar skuld-
ir að mestu leyti, eða að þrem ijórðu (og ríf-
lega það, ef ríkisábyrgðir eru teknar með í
reikninginn). Skuldabyrðin í Taílandi hvílir því
fyrst og fremst á þeim, sem hafa safnað skuld-
unum á eigin ábyrgð án þess að taka gísl,
en skuldabyrði okkar íslendinga hvílir hins
vegar að mestu leyti á skattgreiðendum -
einnig á þeim, sem hafa varað við skuldasöfn-
uninni árum saman og beðizt undan henni.
VI. Atvinnuskipling
Gagnger umskipti taílenzks þjóðfélags
hafa haft miklar breytingar í för með sér,
ekki aðeins lífskjarabyltingu, heldur einnig
breytta atvinnuhætti.
Fyrir fáeinum áratugum var landbúnaður,
einkum hrísgijónarækt, helzta viðurværi nær
allra Taílendinga. Nú er skerfur landbúnaðar
til þjóðarbúsins kominn niður í 10%, þótt
næstum tveir þriðju hlutar þjóðarinnar loði
enn við landbúnað. Landbúnaðarframleiðsla
hefur eigi að síður haldið áfram að aukast,
en iðnaður og þjónusta hafa á hinn bóginn
aukizt miklu örar, svo að nú nernur iðnvarn-
ingur 40% af landsframleiðslu og þjónusta
50%. Framleiðni vinnuafls í iðnaði og þjón-
ustu er margfalt meiri en í landbúnaði, eins
og sjá má af því, að aðeins 14% landsmanna
vinna við iðnað og 22% við þjónustu. Atvinnu-
vegaskiptingin nálgast nú óðfluga þá skipt-
ingu, sem tíðkast í Evrópu og Ameríku, en
atvinnuskiptingin breytist hægar þrátt fyrir
stríðan straum fólks úr sveitum landsins til
Bangkok og annarra borga. Fyrir fáeinum
áratugum fluttu Taílendingar lítið út annað
en hrísgijón og aðrar búsafurðir. Nú er öldin
önnur. Nú flytja þeir út vöm og þjónustu af
nánast öllu tagi. Fjölbreytnin í útflutningi
þeirra er nú svipuð og í mörgum Evrópulönd-
um og mun meiri en t.d. í Noregi og Finn-
landi, þar sem olía og timbur vega þungt í
útflutningi, að ekki sé talað um Island, þar
sem meira en helmingur útflutningsins er
fiskifang. Þannig eru Taílendingar í rauninni
þegar búnir að skipa sér í flokk iðnríkja.
Reynsla Taílendinga sýnir, hvernig nýir at-
vinnuvegir geta vaxið úr grasi við hlið eldri
atvinnuhátta án þess að ryðja þeim úr vegi.
Einmitt þannig hefur Taílendingum tekizt að
byggja upp fjölskrúðugt atvinnulíf í skjóli
hyggilegrar hagstjórnar.
VII. Framtidin
Það er óneitanlega undarleg tilfinning að
hafa komið ungur maður til bláfátæks fólks,
sem bjó við kröppustu kjör; koma svo aftur
þangað á miðjum aldri og sjá með eigin aug-
um þær feiknalegu framfarir, sem þarna
hafa átt sér stað; og sjá þá í hendi sér, að
þetta fólk mun að miklum líkindum búa við
betri kjör en við íslendingar um það leyti sem
kynslóð mín kemst á efri ár.
Taíland er ekkert einsdæmi. Fólkið, sem
byggir Hong Kong og Singapúr, er nú þegar
búið að skjóta okkur íslendingum ref fyrir
rass - og mörgum öðrum hátekjuþjóðum.
Tökum eitt dæmi enn. Um miðja þessa öld
var Suður-Kórea fátækari en Bangladess,
sem hét þá Austur-Pakistan. Nú er tekjumun-
urinn á þessum tveim löndum áttfaldur á
kaupmáttarkvarða - þrátt fyrir sæmilegan
hagvöxt í Bangladess. Ef hagvöxtur sl. ára-
tugar helzt óbreyttur í Kóreu og hér á landi
í nokkur ár enn, kemst Kórea upp fyrir ís-
land á lífskjaralistanum eftir átta ár. Lönd
og þjóðir eru á fleygiferð upp og niður listann.
Taílendingar hafa á skömmum tíma náð
aðdáunarverðum árangri af eigin rammleik
pg heilbrigðu hyggjuviti. Sjálfír berum við
Islendingar með sama hætti einir ábyrgð á
því, hversu kjörum okkar hefur hrakað síð-
ustu ár miðað við margar aðrar þjóðir fjær
og nær. Þetta er þung ábyrgð, því almenn
fátækt og afturför eru mannamein. Fátækt
leggja menn oftast hveijir á aðra.
Fijáls þjóð, sem teflir hag sínum í voða
vitandi vits, hefur í raun og veru enga hald-
bæra afsökun. Hún verður að taka sér tak.
Höfundur er prófessor.
LESBÓK MORGUNBIAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 23. NÓVEMBER 1996 9