Lesbók Morgunblaðsins - 03.05.1997, Blaðsíða 3

LESBðK MORGIJNBLAÐSEMS - MLNNINGIISIIII
17. TÖLUBLAÐ - 72. ÁRGANGUR
EFNI
Bygging
Miðbæjarskólans í aldarbyrjun var mikið
og merkilegt átak og skólahúsið var fyrsta
hús sem byggt var austan Tjarnarinnar.
En það fór sem löngum fyrr og síðar
þegar byggja á nýtt hús í miðbæ Reykja-
víkur, að fólk reis upp til andmæla gegn
„slíkri fásinnu að setja skólann í það raka-
óheilnæmi suður í tjörn“ eins og skrifar
var í blaðið Reykvíking. Um byggingu
Miðbæjarskólans skrifar Nikulás Úlfar
Másson í Arbæjarsafni.
Karólína
Jakobína Jónsdóttir er nafn sem líklega
hringir ekki mörgum bjöllum. Allir þekkja
hinsvegar Grím Thomsen, þjóðskáldið
sem flutti heim frá Danmörku og bjó á
Bessastöðum. Þau Jakobína og Grímur
voru hjón, en kona skáldsins virðist
gleymd og var hún þó talinn bezti kven-
kostur landsins þegar Grímur bað henn-
ar. Um þessa merkiskonu, húsfreyjuna á
Bessastöðum, skrifar Jónína Vigdís
Schram.
í Fjöröur
þykir eftirminnilegt að koma og hér seg-
ir Stefán Arnórsson frá ferð gönguklúbbs-
ins Fet fyrir fet, sem fór þar um á fjórum
dögum og gisti í tjöldum, en til nýmæla
má telja það, að hópurinn hafði með sér
staðkunnugan leiðsögumann frá Grenivík,
sem jafnframt sá um matinn.
Barnabókmenntir
hafa verið í sviðsljósinu undanfarna daga
vegna fjölda viðrukenninga sem nýlega
hafa verið veittar barnabókahöfundum. í
blaðinu er rætt við þrjá verðlaunahafana
um stöðu íslenskra barnabókmennta og
meðal annars spurt hvort þörf sé á sér-
stökum bókum fyrir börn.
Tunglskinseyjan
hin nýja ópera Atla Heimis Sveinssonar,
sem frumsýnd var í Peking í lok mars,
verður færð upp í Þjóðleikhúsinu í lok
mánaðarins. Súsanna Svavarsdóttir ræðir
við tónskáldið um þessa nýstárlegu óperu,
tilurð hennar og ævintýrið í Kína.
Forsíðumyndin er af ibúóarhúsi í Vínarborg sem austurríski listmólarinn Hundertwasser hefur hannað.
BEI DAO
VÖNDUR
Hjalti Rögnvaldsson þýddi
Milli heimsins og mín
ert þú flói, segl
þú ert traustir endar reipis
þú ert brunnur, vindur
hvellt óp æsku
MiIIi heimsins og mín
ert þú rammi, gluggi
reitur þakinn villtum blómum
þú ert andardráttur, höfðagafl
kvöld til samlætis stjörnum
Milli heimsins og mín
ert þú dagatal, áttaviti
geisli Ijóss er líður um myrkur
þú ert æviágrip, bókamerki
formáli skrifaður að lokum
MiIIi heimsins og mín
ert þú gegnsæ gardína, mistur
lampi sem skín í drauminum
þú ert flauta, söngur án orða
lukt augnbrá mótuð í stein
MiIIi heimsins og mín
ert þú hylur, lón
dýpi sem ég steypist í
þú ert handrið, veggur
óafmáanlegt mynstur á skildi.
Bei Dao er kinverskt skóld um fimmtugt og er Ijóðlist hans talin ólík öllu í
kínverskum bókmenntum eftir 1949. Þýðandinn er leikari.
RABB
AFALLAHJALP
OG ÁFENGI
Samræmdu prófin sem árlega
eru lögð fyrir unglinga í 10.
bekk hafa vakið töluverða
athygli. Að þessu sinni
hrelldi stærðfræðiprófið
ungviðið sérstaklega mikið,
þótti með eindæmum snúið
og margir lentu í tíma-
hraki. Unglingunum var svo brugðið eftir
prófið að bæði kennarar og foreldrar sögð-
ust hafa þurft að veita áfallahjálp. Þó
margir hinna fullorðnu hafi gagnrýnt próf-
ið voru aðrir sem héldu því fram að ekk-
ert hefði verið óeðlilegt við það, próf sem
þetta ætti ekki aðeins að kanna stærð-
fræðikunnáttu unglinganna, heldur einnig
hvernig þeir brygðust við álagi. Það væri
hinn eini mælikvarði á hvernig nemendur
ættu eftir að standa sig í atvinnulífinu
síðar meir. Þessi kenning er svo sem ágæt
eins langt ,og hún nær, en hins vegar get-
ur ekki verið réttlátt að skella unglingum
í „álagspróf“ af þessu tagi upp úr þurru.
Það var þó ekki stærðfræðiprófið sjálft
eða viðbrögð unglinganna, foreldra og
kennara við því sem stendur uppúr, heldur
það sem á eftir fylgdi. Ekki blaðaskrifin
um hremmingar nemenda og ekki umræð-
ur um hvort reikna ætti árangurinn inn í
meðalkúrfu, sem sýnir víst alltaf svipaðan
árangur nemenda óháð því prófi sem lagt
er fyrir þá. Það sem vakti athygli var það
sem gerðist eftir að samræmdu prófunum
lauk. Þá var nefnilega komið að mann-
dómsvígslunni - drykkjunni.
Miðað við þær sögur sem foreldrar
segja af börnum sínum og annarra, er
ljóst að ansi stórum hluta unglinganna
þykir það sé beinlínis nauðsynlegt að
neyta áfengis eða „detta í’ða“ eftir að
samræmdu prófunum lýkur. Unglingar
sem fram að því hafa ekki neytt áfengis,
eða að minnsta kosti hafa falið neysluna
fyrir foreldrum sínum, ræða í fullri alvöru
við þessa sömu foreldra um að fá nú eina
bjórkippu eða hvítvínsflösku til hátíða-
brigða. Faðir fimmtán ára unglingsstúlku
sagðist ekki hafa vitað hvaðan á sig stóð
veðrið þegar dóttir hans fór fram á að
hann keypti fyrir sig áfengi. Hún hafði
aldrei nefnt slíkt hálfu orði fyrr. Og þeg-
ar hann neitaði brást hún við eins og
hann væri eina foreldri í heimi sem léti
sér detta í hug að neita svo sjálfsagðri
bón. Aðrir foreldrar láta undan þó þeim
sé það þvert um geð því þeir vilja ekki
að þeirra unglingar skeri sig úr fjöldanum
- fari á mis við fyrirhugaða skemmtun.
Enn öðrum þykir svo kannski sjálfsagt
og eðlilegt að unglingarnir fagni áfangan-
um á þennan hátt.
Það er fróðlegt að skoða í samhengi
fjaðrafokið í kringum umrætt stærðfræði-
próf og drykkjuna í kjölfarið. Ekki með
því að taka undir þá skoðun að eðlilegt
hafi verið að búast við meiri drykkju en
ella af því að unglingarnir voru svo miður
sín eftir erfitt próf, heldur þær kröfur sem
gerðar eru til unglinganna og viðbrögð
þeirra. Það er eiginlega merkilegt til þess
að vita að unglingarnir sem eru að kikna
undan álagi prófanna og leita grátandi til
mömmu og pabba eftir áfallahjálp af því
að þau náðu ekki að reikna öll dæmin sín
séu sömu einstaklingar og heimta - og fá
- rétta áfengisflösku svo þau geti fagnað
þeim tímamótum sem próflokin eru. Eru
þau þá bara börn þegar þau ráða ekki við
„ofurmannlegar" kröfur íslenska skóla-
kerfisins en ekki þegar kemur að neyslu
vímuefna?
Svo héldu menn niðri í sér andanum.
Ætli unglingarnir næðu nú að skemmta
sér án þess að einhver lægi sár eftir? Fjölm-
iðlar fylgdust grannt með fjölda unglinga
við Kringluna þar sem lögreglan þurfti
nokkrum sinnum að hafa afskipti af slags-
málum og drykkjuskap sem keyrði um
þverbak. Ekki drykkjuskap allra hinna.
Um kvöldið hélt fjörið áfram en að þessu
sinni í miðbænum. Töluverð drykkja 10.
bekkinganna en ekki svo mælanlegur skaði
hlytist af. Alla vega ekkert óþarfa of-
beldi, ekkert sem þótti í frásögur fær-
andi. Allt var í himnalagi.
En ofbeldið er ekki langt undan. Hann
var dálítið merkilegur fréttaflutningur fjöl-
miðla af tilefnislausri og hrottafenginni
árás á mann í miðbænum um síðustu helgi.
Árásarmennirnir börðu manninn með
hleðslusteini í höfuðið svo honum var um
tíma vart hugað líf. Ástæðan fyrir þessu
ljóta ofbeldi var ekki mannvonska árásar-
mannanna eða vímuefnin sem réðu gerðum
þeirra, heldur hugsunarleysi verktakanna
sem eru að laga Austurstrætið og skildu
eftir lausa hleðslusteina í stórum hrúgum.
Hvað átti það líka að þýða að skilja svona
„vopn“ eftir eftirlitslaus og freista fólks
þannig til þess að grípa þessa „stórhættu-
legu“ steina og beija í höfuðið á næsta
manni? Það gekk maður undir manns hönd
við að sannfæra almenning um að stein-
arnir yrðu fjarlægðir. Eftir það gætu menn
aftur gengið óhræddir og óhultir um
Austurstræti jafnt að nóttu sem degi. Eða
hvað?
Miðað við hve auðveldlega samfélagið
kom sökinni af ofbeldisverkinu í miðbæn-
um yfir á. einn verktaka, þarf svo sem
ekki að koma á óvart þótt það axli ekki
ábyrgðina á drykkjuskap unglinganna.
„Prófin voru svo þung að þau eru miður
sín.“ „Allir hinir krakkarnir gera þetta.“
„Fullorðna fólkið neytir áfengis svo það
er ekki nema von að krakkarnir geri það.“
Getur það verið eðlilegt að unglingar hafi
sína hentisemi um hvenær þeir njóta leið-
sagnar og stuðnings foreldra? Það er
ábyrgð foreldra og engra annarra að koma
börnum sínum til vits. Eftir mikla umljöll-
un um unglingadrykkju ættu þessir for-
eldrar að vita að því fyrr sem drykkjan
hefst, þeim meiri líkur eru á að einstakling-
ar missi tök á neyslunni og verði háðir
áfenginu. Það stafar einfaldlega af því,
að unglingarnir eru ekki þroskaðir ein-
staklingar og geta ekki tekist á við ví-
muna. Þeir eru í reynd miklu nær því að
vera börn, sem þurfa huggun og stuðning
í mótlæti lífsins - til dæmis þegar prófin
eru of erfið.
HANNA KATRÍN FRIÐRIKSEN
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 3. MAÍ1997 3