Lesbók Morgunblaðsins - 07.06.1997, Síða 5

„VIÐ höfum oft velt því fyrir okkur hvernig standi á því að hinni islensku borgarastétt svipi svona lítið til borgarastétta annars staðar
í Evrópu. Hér á landi er feikileg fátækt í hlutatáknun borgarastéttarinnar.1' Myndin er tekin f Listasafni ASÍ.
Morgunblaðid/Golli
„AFTUR á móti er engin launung á því að síðastliðin tíu ár hefur orðið bylting hvað
varðar safnarými hér, einkum í Reykjavík. Að hluta til er skýringin sú að fyrir tíu árum
voru ráðnir til Listasafns íslands og Listasafns Reykjavikur safnstjórar af yngri kynslóð-
inni.“ Myndin er af Listasafni íslands.
verk sé sjálfsagður fjárfestingarkostur," segir
Eiríkur, „það þykir ekki sjálfsagt að kaupa
listaverk eins og það þykir sjálfsagt að kaupa
bækur. Þetta lýsir í raun geysilegum skorti á
menntun; það er staðreynd að maður getur
útskrifast sem doktor í lögfræði eða jafnvel
sagnfræði án þess að þurfa nokkurn tímann
að sækja eina einustu kennslustund í lista-
sögu. Það vantar því hreinlega undirstöðuna
undir listneysluna hér.“
„Við höfum oft velt því fyrir okkur,“ heldur
Gunnar áfram, „hvernig standi á því að hinni
íslensku borgarastétt svipi svona lítið til borg-
arastétta annars staðar í Evrópu. Hér á iandi
er feikileg fátækt í hlutatáknun borgarastétt-
arinnar. Ytri táknun er ýmist hús eða bíll en
það er minna um að hún byggist á andlegum
verðmætum. Auðvitað eru til undantekningar,
sem eru þá vanalega úr hópi mjög vel stæðra
manna, en þessi meðalborgari sem er í sæmi-
lega góðum efnum hefur ekki áhuga á að
kaupa listaverk til að hlutgera stöðu sína.“
íslenskir myndlistarmenn hafa
ekki búió til liststef nur
- Hafa íslensk listasöfn gert nóg í því að
bera erlenda samtímastrauma til landsins?
„Það er alltaf spurning um hvað safnið
getur gengið langt í því,“ segir Gunnar, „en
sýningarstefnan hérna hjá okkur hefur verið
mjög meðvituð. Hún hefur verið blanda af
íslensku og erlendu efni og einnig blanda lóð-
rétt yfir ákveðið tímaskeið. Við höfum ekki
treyst okkur til að vera eingöngu í því nýj-
asta, einfaldlega vegna þess að það eru ekki
nógu margir gestir okkar áhugasamir um
það. Við höfum því verið að spila á íslenska
og erlenda myndlist á mjög breiðum grunni."
„Ég tel að þessi áhersla sé nokkuð góð,“
segir Eiríkur, „það er ekki vænlegt að safn
eins og Kjarvalsstaðir einbeiti sér meira að
samtímalist. Landslagið í listaheiminum breyt-
ist svo hratt að það er varasamt fyrir safn
eins og þetta að eltast við það allt.“
„Listasafn ASÍ mun leggja áherslu á fjöl-
breytilegar sýningar á samtímalist," segir
Kristín. „En vissulega mun safnið einnig halda
áfram að sýna listaverk í eigu sinni sem eru
einkum gjöf Ragnars í Smára sem listasafnið
er stofnað um.“
Ólafur segir nauðsynlegt að sýna erlenda
samtímalist. „Ef við viljum skerpa á sérkenn-
um íslenskrar myndlistar gerum við það með
því að sýna alþjóðlega list; samtímalist okkar
er hluti af alþjóðlegu samhengi. En það er
jafn nauðsynlegt fyrir okkur að söfnin kynni
íslenska samtímalist erlendis; íslensk söfn
ættu að geta haft skipti á sýningum við er-
lend listasöfn."
- Og er þá íslensk samtímalist í eðlilegum
samræðum við erlenda samtímalist? Er eitthvað
að gerast í íslenskri samtímalist?
„Það er alveg greinilegt að íslensk samtíma-
list hefur alltaf verið í samræðum við erlenda
samtímalist," segir Gunnar. „Aftur á móti hafa
íslenskir myndlistarmenn ekki búið til liststefn-
ur. Þeir hafa ekki búið til myndmál. I flestum
tilfellum eru íslenskir myndíistarmenn því að
tileinka sér myndmál sem þeir svo vinna úr,
umbreyta og hlaða persónulegri tjáningu. Þetta
er inntakið í íslenskri myndlist. Hún hefur allt-
af verið aðeins á skjön við alþjóðlega strauma.
Það þarf alltaf einhvern tíma til að tileinka sér
og skilja hina raunverulegu virkni viðkomandi
myndmáls eða stefnu til að geta tekið þátt í
þeirri listsköpun. Skýringin á þessu er kannski
að hluta til sú að hér er ekki þessi sjónræna
myndhefð sem flestöll lönd hafa, einhvers kon-
ar grunn til að byggja á, eitthvað sem allt fer
í gegnum hvort sem það heitir kúbismi, form-
leysa eða eitthvað annað.“
Þarf ad kenna fólki aó lesa i myndverk
- Þið talið um að það vanti almenna þekk-
ingu hér á myndlist en er listumræða lesenda-
væn, skrifið þið listfræðingar þannig að al-
mennir lesendur geti fylgst með og menntast?
„í grunninn eru listfræðin hefðbundin húm-
anísk fræði," svarar Gunnar, „og þau geta
verið framandi og flókin þeim sem ekki þekkja
til. En ég held að á síðastliðnum árum hafi
listfræðingar orðið meðvitaðri um þetta og
mér finnst stíllinn almennt hafa breyst, hann
er orðinn nákvæmari og menn eru frekar að
reyna að miðla einhvers konar inntaki eða
virkni listarinnar en að reyna að skapa ein-
hvers konar samliggjandi listaverk. Þetta hef-
ur líka komið fram í vilja stofnananna til að
fá til sín safnaleiðbeinendur og safnakennara
sem eru sérfræðingar í því að miðla þekkingu
til ólíkra félagshópa og ólíkra aldurshópa."
„Hér á landi er mjög fjörug bókmennta-
umræða," segir Eiríkur, „sem kemur til af því
að almenningur hefur lært að lesa bækur og
getur því fylgst með umræðu um þær. Hér á
landi er hins vegar ekki mjög almenn og fjör-
ug umræða um myndlist því að hér hefur fólki
ekki verið kennt að lesa myndlist og njóta
hennar eins og sagði áður. Það er líka talandi
dæmi að ekki hefur komið út heildstæð lista-
saga hér frá því um 1970 þegar Ragnar í
Smára veitti Birni Th. aðstöðu til að skrifa
slíka bók. Að mínu mati á hlutverk listasafn-
anna næstu árin í meira mæli eftir að verða
það að mennta almenning um myndlist, að
kenna fólki að njóta myndlistar.“
„í þessu samhengi mætti benda á að það
þyrfti að auka tengsl safna og skóla,“ segir
Kristín. „Það sem vantar einkum í skólana
er að kenna börnum myndlestur, þau eru læs
á bækur en ekki myndir. Á sama tíma er
dengt yfir þau gríðarlegu magni af myndmáli
á hvetjum degi, bæði í sjónvarpi og annars-
staðar.“
Hefur oróió bylfing og spennandi
timar framundan
- Hvað er þér efst í huga, Gunnar, nú
þegar þú hverfur frá íslenskum myndlistar-
heimi eftir að hafa hrærst í honum í tæpa tvo
áratugi?
„Það er tvennt. Islensk myndlist hefur hald-
ið sínu striki. Hún hefur verið þátttakandi í
hinu alþjóðlega ævintýri sem birtist í ýmsum
stefnum og straumum. Og þetta er eðlilegt.
Aftur á móti er engin launung á því að síð-
astliðin tíu ár hefur orðið bylting hvað varðar
safnarými hér, einkum í Reykjavík. Að hluta
til er skýringin sú að fyrir tíu árum voru ráðn-
ir til Listasafns íslands og Listasafns Reykja-
víkur safnstjórar af yngri kynslóðinni. Við hér
á Kjarvalsstöðum höfum lagt okkur sérstak-
lega eftir því að setja okkur í tengsl við sam-
tímalistina og þróað og byggt upp raunveru-
legt safnakerfi. Það er alveg sama hvaða skoð-
un menn hafa á persónum og leikendum á
þessu sviði eða einstökum sýningum, það er
ekki hægt að líta fram hjá því að hér hefur
átt sér stað mikil uppbygging."
- Telur þú þig taka við góðu búi, Eiríkur?
„Já, mér sýnist þetta allt vera á réttri leið.
Hér þarf að vera gott jafnvægi í sýning-
arhaldi, það hefur verið lögð áhersla á skjala-
safnið og heimildasöfnun, varðveislu heimilda
og úrvinnslu þeirra og þarf að gera það áfram.
Möguleikarnir í framtíðinni felast einkum í
því að auka miðlun og reyna þannig að auka
áhuga á myndlist en til þess þarf meiri stuðn-
ing frá hinu opinbera og einnig þarf meiri
mannafla til að halda áfram rannsóknum."
- Er íslenskur myndlistarheimur spennandi
starfsumhverfi í þínum augum, Ólafur?
„Já, tvímælalaust. Það er mikil gróska í
íslenskri myndlist, aðsókn að söfnum og sýn-
ingum hefur aldrei verið meiri og það er mikil-
vægt að söfnin komi til móts við þennan mikla
áhuga fólks. Það eru líka spennandi tímar
framundan í söfnunum, til dæmis mun tölvu-
væðingin skapa nýjar forsendur fyrir starfsemi
þeirra eins og vikið var að hér að framan. En
til þess að söfnin geti gengt hlutverki sínu í
myndlistarheiminum er afar mikilvægt að
söfnin sinni rannsóknum í íslenskri listasögu.
Rannsóknir eru forsenda þess að söfnin geti
framleitt metnaðarfullar sýningar á íslenskri
myndlist og annast fræðslu- og upplýsinga-
starfsemi. Hin nýja upplýsingatækni er fyrst
og fremst ný tækni til að koma á framfæri
þekkingu og upplýsingum. Ef söfnin sinna
ekki rannsóknum er sú hætta fyrir hendi að
þau geti ekki uppfyilt þær væntingar og eðli-
legu kröfur sem fólk hefur til safnanna. “
- Hvernig horfir framtíðin við þér, Kristín?
„Næstu ár eiga eftir að verða spennandi
og afgerandi fyrir íslenska menningu. Ekki
síst vegna þess að Reykjavík verður ein af
níu menningarborgum Evrópu á aldamóta-
árinu. í tengslum við það fer fram viss nafla-
skoðun, visst endurmat á menningarstarfsemi
hér. Ég á von á því að við sjáum bæði grósku
og nýsköpun í kjölfarið."
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. JÚNÍ 1997 5