Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1997, Page 7

GREGORY Crewdson. Án titils, 1994.
CINDY Sherman. Án titils, 1981.
MIKE Kelley. Án titils, 1994.
LAURIE Simmons. The Music of
Regret II, 1994.
verður sífellt vantrúaðri á sannleiksgildi hins
myndræna. „Ljósmyndararnir sem hér sýna
gera sér fulla grein fyrir þessari staðreynd
og með því að gera ráð fyrir henni í verkum
sínum bjóða þeir áhorfandanum að uppgötva
með sér forsendumar að baki blekkingun-
um.“ Muniz segir að nú sé loks hægt að skoða
leikbrögð og bragarhætti í ljósmyndun með
sömu augum og í öðmm listgreinum.
Af þeim listamönnum sem verk eiga á sýn-
ingunni er Cindy Sherman sú sem hvað lengst
og markvissast hefur unnið með miðil ljós-
mynda og kvikmynda í listsköpun sinni. Hún
byggir sýn sína á tilbúnum heimi kvikmynd-
anna. Lengi sat hún sjálf fýrir á öllum sínum
myndum en í nýrri verkum hennar hefur lista-
konan hörfað fyrir gervilimum og grímum í
óhugnanlegum aðstæðum sem minna á senur
úr hryllingsmynd. Áhrifamáttur verka hennar
felst í því sem hún sýnir ekki en tekst að gefa
í skyn með augnaráðinu einu saman. And-
spænis verkum Cindy Sherman er áhorfand-
inn fyrst og fremst að takast á við eigið
ímyndunarafl.
Gregory Crewdson lýsir kyrralífsmyndum
sínum frá bandarískum smáíbúðahverfum
sem rökræðum sínum við eigin sál. Hvers-
dagslegar aðstæður fá ljóðrænt yfirbragð.
Samstuð veruleikans og hins yfirskilvitlega
leiðir af sér kynngimagnaða spennu og út-
hverfismenningin verður bæði dularfull og
óróleg, segir í sýningarskrá.
Ljósmyndaverk Mikes Kelleys eru á mörk-
um abstraktlistarinnar. Listamaðurinn tek-
ur sér það verkefni á hendur að mynda hið
ómyndanlega, formleysuna. „Ég vildi mynda
einhvað sem virtist formlaust en hefði jafn-
framt ákveðið form, svo áhorfandinn gerði
sér góða grein fyrir hvað væri á ferðinni
og hvaðan það kæmi. Ég lét myndefnið líta
út fyrir að vera á floti - óvísindalega - líkt
og hugarórar," segir listamaðurinn.
Laurie Simmons ljósmyndar brúður sem
hún setur inn í aðstæður raunveruleikans.
Hún skapar annan veruleika innan veruleik-
ans. í viðtali við Lindu Yablonsky líkir Simm-
ons sér við sjónhverfingamann. Hún segist
reyna að hafa myndir sínar sem raunsæjast-
ar í von um að einhver taki þær trúanlegar.
Brosandi andlit leikbrúðanna segir hún tjá
eftirsjá eftir tækifærum, andartökum eða
lífi sem hefur runnið okkur úr greipum. Til-
finningu sem slái út allar aðrar tilfinninga-
sorgir.
Sýningunni lýkur 23. nóvember.
að gagnrýnandinn hafí vald á listinni að
miðla og að hann hafi ást á því listformi sem
hann fjallar um. Hið fyrra hygg ég að sé
ekki mjög umdeilanlegt; að gagnrýnandinn
geti miðlað greiningu sinni og rökstuddu
mati á viðkomandi verki á frambærilegri
íslensku og þannig að auðskilið sé. Hið síð-
ara er kannski erfiðara að rökstyðja. En að
mínu mati verður gagnrýni að byggjast á
ást (helst ástríðu) eða í öllu falji á velvild í
garð viðkomandi listgreinar. Ást, ástríða,
velvild, ef einhver skilur þessi orð mín þann-
ig að gagnrýni eigi undantekningarlaust að
vera jákvæð, byggð á hrifningu og upphafn-
ingu, er það misskilningur. Að hafa ást á
einhveijum eða einhverju felur í sér að sjá
bæði kosti og galla - og geta bent á hvoru
tveggja.
Br gagnrýnandinn
•vin?
En snúum okkur aftur að ofannefndum
prðum Albees um gagnrýnandann sem svín.
í því sambandi má minna á aðrar en skyldar
skilgreiningar á gagnrýendum í gegnum tíð-
ina. John Osborne líkti þeim við hunda sem
míga utan í ljósastaura (og í því sambandi
er vert að minna á skamman líftíma flestra
ljósapera!). Oft er þeim líkt við nöðrur sem
sæta færis að höggva eiturtönnum sínum í
höfunda og spýta í þá banvænu eitrinu.
Svínslíkingin minnir mig einnig á orð Ólafs
Jóhanns Olafssonar (sem Þröstur Helgason
gerði að umtalsefni í grein í Morgunblaðinu
þann 16. september síðastliðinn) þar sem
hann líkir gagnrýnendum við ruslið sem
hann neyðist til að klofa yfír á ferð sinni
um götur New York borgar. Ég myndi snúa
þeirri viðlíkingu við og benda á að svín þríf-
ast, eins og menn vita, vel á úrgangi (rusii)
og geta orðið feit og pattaraleg af slíkum
kosti. Ef gagnrýnandinn er í hlutverki svíns-
ins, lenda þá ekki bókmenntimar í hlutverki
úrgangsins? Víst er að oft þurfa gagnrýnend-
ur að pæla í gegnum stafla af „rusli" til að
finna eitthvað bitastætt. Mín vegna má vel
líkja gagnrýnandanum við svín, hund eða
nöðru, a.m.k. á meðan það leiðir til umræðu
um starf hans og tilgang. En ég geri bara
þá einu kröfu að svínið sem rótar í ruslinu
geri það af áhuga og ástríðu, þá er til ein-
hvers unnið.
NORRÆN
TÓNLIST
í BREMEN
Hannovcr. Morgunblaðið.
MENNING og mannlíf á Norður-
löndum hefur lengi mátt fagna
mikilli athygli í Þýskalandi. í
norðurhluta landisns, þar sem
stutt er yfir landamærin, hafa
Þjóðverjar lagt mikið kapp og
metnað í að kynna norræna
menningu þar sem Hamborg
hefur haldið Norræná bók-
menntadaga ár hvert og Liibeck
Norræna kvikmyndadaga. Nú
hefur Bremen ákveðið að taka
norræna tónlist undir sinn
verndarvæng. Áf því tilefní var
í byijun október haldinn blaða-
mannafundur og pallborðsum-
ræður til kynningar á þeirri fyrir-
ætlun Brimarbúa að gefa árlegri
Tónlistarhátíð í Bremen norrænan blæ til
frambúðar og opna þannig „hlið til norrænn-
ar tónlistar" eins og segir í fréttatilkynningu.
„Leiðandi flytjendur frá Norðurlöndunum
eiga að gefa hátíðinni lit,“ sagði Thomas
Alberts listrænn stjórnandi Tónlistarhátíðar-
innar í Bremen. Stjómendur hátíðarinnar
hafa hug á að koma norrænum tónlistarmönn-
um og tónlist á framfæri á ýmsa vegu. Auk
hefðbundinna tónleika munu til dæmis verða
pöntuð verk frá tónskáldum til frumflutnings
á hátíðinni, tónskáldum boðið að dvelja í
Bremen á meðan á hátíðinni stendur, fyrir-
lestrar og tónleikar með upplestri haldnir, svo
eitthvað sé nefnt. Árlega verður eitt tónverk
Atli Heimir Sveinsson
frá hveiju Norðurlandanna verð-
launað sérstaklega og er verð-
launaféð tíu þúsund mörk fyrir
hvert verk.
Vonast er til að þetta frum-
kvæði Tónlistarhátíðarinnar í
Bremen hafi áhrif á aðrar list-
stofnanir í borginni, en þar er
starfrækt ópera, ballett og leik-
hús auk ýmissa annarra stofnana
sem tekið gætu norræn verk til
flutnings. Þá er virtur tónlistar-
háskóli í Bremen og er samstarfs
óskað við norræna tónlistarhá-
skóla, þar á meðal Tónlistarskól-
ann í Reykjavík.
Borgaryfirvöld í Bremen hafa
sýnt þessu fyrirhugaða framtaki
mikinn áhuga og tók borgarstjórinn í Brem-
en, Henning Scherf, virkan þátt í umræðun-
um. Sendiherra íslands, Ingimundur Sigfús-
son, sótti einnig umræðurnar en Atli Heimir
Sveinsson tónskáld talaði fyrir íslands hönd.
Eins og Atli Heimir staðfesti í ræðu sinni
má rekja upphaf samskipta íslendinga og
Brimarbúa til kristnitökunnar árið þúsund,
en þá voru fyrstu íslensku biskuparnir vígðir
í Bremen. Atli Heimir talaði almennt um ís-
lenskt tónlistarlíf og nefndi sérstaklega, að-
spurður um ástæður einstaklega fjölbreytts
og lifandi tónlistarlífs, hið öfluga net tónlist-
arskóla út um allt land en einnig mikilvægi
þess að tónlistamemendur sækja nær undan-
tekningalaust framhaldsnám erlendis. „Þann-
ig berast straumar og stefnur alls staðar að
til íslands og sameinast í einni heild,“ sagði
Alti Heimir. „Á íslandi horfum við á heiminn
frá sjónarhóli fuglsins og fáum þannig yfirsýn
og víðsýni." Atli Heimir lagði ríka áherslu á
að gleyma ekki ungu kynslóðinni, sem nú er
að þróa sinn stíl, þegar horft er til þess að
bjóða flytjendum til hátíðarinnar.
Sameiginleg tónlistarhefð Norðurlandanna
var rædd og kynnt ný bók eftir tónvísinda-
manninn Heinrich W. Schwab, en hann er
gestaprófessor í Osló og Kaupmannahöfn, þar
sem fjallað er um norræna tónlistarsögu.
Bókin er væntanleg á markað á Evrópu innan
skamms.
Tónlistarhátíðin í Bremen var fyrst haldin
fyrir átta árum og frá upphafí hefur norræn
tónlist sett svip sinn á hátíðina. Samtímatónl-
ist hefur verið flutt reglulega og oft á stöðum
sem ekki má telja til hefðbundinna tónleika-
sala eins og í framleiðslusölum verksmiðja
eða flugskýlum. Thomas Alberts sagði að
almennt hefði nýrri tónlist verið vel tekið af
áheyrendum í Bremen og allt að fimmtári
hundruð manns k'omið á tónleika þar sem
boðið var upp á frumflutniing á nýjum verk-
um. „Það er sambærilegur fjöldi og ef um
væri að ræða hátíð eingöngu ætluð nútíma-
tónlist," sagði Alberts. Meðal flytjenda á nýaf-
staðinni hátíð má nefna Anne-Sophie Mutt-
er, Wladimir Ashkenazy, Yggdrasil kvartett-
inn, Kammersveit Evrópu undir stjórn Paavo
Berglund og Nikolaus Hamoncourt ásamt
Concentus musicus Wien. Aðaltónleikasalur-
inn í Bremen, Klukkan „Die Glocke", er eitt
glæsilegasta tónlistarhús í Þýskalandi. Það
var opnað á ný eftir vel heppnaðar gagngerar
endurbætur í janúar á þessu ári, en húsið var
byggt 1928 og'þótti, og þykir enn, hafa ein-
stakan hljómburð. Herbert vori Karajan, Otto
Klemperer, Karl Böhn og Wilhelm Furtwán-
gler eru meðal stjómenda sem iðulega heim-
sóttu Bremen með hljómsveitir sínar gagn-
gert vegna hljómburðar salarins.
Til marks um uppgang Tónlistarhátíðarinn-
ar í Bremen og þann áhuga sem hátiðinni
er sýndur af stjórnvöldum má nefna að á sjö
ámm hefur ráðstöfunarfé hátíðarinnar farið
úr fjögur hundruð mörkum í fjórar milljónir.
Það er því ljóst að mikið er lagt undir og
metnaður allra sem að hátíðinni standa er
mikill.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 18. OKTÓBER 1997 7