Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1997, Blaðsíða 12

í
X
I
V

*
t
i
í
}
j
í
I
f
|
I
\
MACBETH og nornirnar eftir Reynolds.
laug engu; og mín gröf er það.“
Hamlet: „Víst laugstu, því sá sem hefur
eignast gröf, er hniginn dauður, en ekki
lyginn sauður, eins og þú.“
Grafari: „Nú, þá var það lífs-lygi, og
henni megið þér taka með þökkum."
Matthías:
Hamlet: „Hvers gröf er þessi, vinur."
Grafari: „Mín, herra góður.“
Hamlet: „Svo er að sjá sem þú eignir
þér hana, þar sem þú leikur þér að lyginni
niðri í henni."
Grafari: „Þér leikið yður og ljúgið fyrir
utan hana, og því kemur hún yður ekki
við. En hvorki leik ég mér né lýg í henni,
og þó er hún mín.“
Hamlet: „Víst lýgur þú í henni, þar þú
segir hana þína, gröfín er dauðs manns en
ekki kviks.“
Grafari: „Þetta er kvik lygi, herra ; hún
unir ekki kyrr og fer aptur til yðar.“
Samanburður frumtextans og þýðing-
>anna sýnir vel hversu erfítt viðfangsefnið
er. Hvorugur nær orðaleiknum, enda lík-
lega ekki hægt. Ég ætla ekki hér að leggja
dóm á hvor sleppur betur frá þrekraun-
inni. Til þess þyrfti langt mál og mikla
athugun.
Mig langar til að §alla lítillega um eina
setningu úr sveftigöngusenunni frægu.
Þessi setning breytti skilningi mínum á leik-
ritinu, breytti því í mínum huga úr hryllings-
leikriti í harmleik. Hér er um að ræða setn-
ingu læknisins: „God, God forgive us all.“
Helgi þýðir þetta: „Guð, fyrirgef oss öll-
um!“, en Matthías: „Guð náði oss alla!“
Hvorugur tekur tillit til tvítekningarinnar í
upphafí setningarinnar. Margir hafa viljað
leggja þann skilning í orð læknisins, að
hann hafí ætlað að segja: Guð fyrirgefi
henni, en skipt um skoðun byijað aftur og
sagt: Guð fyrirgefí okkur öllum. Þama skil-
ur á milli. Með því gefur hann I skyn, að
þetta hefði getað hent okkur alla. Skyldi
það vera einskær tilviljun eða aðeins af
auðmýkt að kristnir menn biðja: leið oss
ekki í freistni.
Mér finnst því galli að tvítekningunni
skuli sleppt. Með því missa menn af vanga-
veltunum sem hér er lýst að ofan.
Að lokum dálítil athugun á einu fræg-
asta eintali Macbeths, þegar hann fær þá
frétt að kona hans hafí fyrirfarið sér.
She should have died hereafter;
There would have been a time for such
a word.
Tomorrow, and tomorrow, and to-
morrow,
Creeps in this petty pace from day to
day,
To the last syllable of recorded time;
And all our yesterdays have lighted
fools
The way to dusty death. Out, out, bri-
ef candle !
Life’s but a walking shadow, a poor
player
That struts and frets his hour upon
the stage,
And then is heard no more: it is a tale
Told by an idiot, full ofsound and fury,
Signifying nothing.
Helgi:
Hún hefði dáið samt þó síðar yrði,
og tími fengist fyrir þvílíkt orð.
A morgun, og á morgun, og á morgun,
þunglamast þessi smáspor dagfrá degi
til loka hinstu lína á tímans bók;
og gærdagamir allir lýstu leið
flónum, í dauðans duft. Slökk, slökk
þig, skar !
Sljór farandskuggi er lífið, leikari
sem fremur kæki á fjölunum um stund
og þagnar síðan; það er ævintýri
þulið afbjána, fullt afmögli ogmuldri,
og merkir ekkert.
Matthías:
Hún hefði vel mátt deyja hóti seinna,
þá hefði gefízt tóm til slíkrar fréttar.
Á morgun, morgun, þetta „á morgun",
„morgun",
það mjakast þannig áfram dag frá degi,
unz tímans bók er stöfuð út til enda,
og öll „ígærdag" glópum hafa leiðbeint
að dauðans dupti. Slokna, lífsskar, slokna!
Vort líf er tómur framreikandi skuggi,
eitt leikaragrey, sem grettir sig og spriklar
á sjónarsviði, stutta stund, og fer svo;
tóm söguþula, sögð af einu fífli,
og full af fímbulglamri,- alveg marklaus.
Eins og menn sjá er verulegur munur á
þýðingunum á fyrstu línunni. Ég er ekki
sáttur við þýðingu Helga. Mér virðist hún
þýða: hún hefði dáið einhvem tíma hvort
eð var. Macbeth er að búast til orustu.
Hugur hans er bundinn við bardagann.
Hann hefur ekki tíma til þess að bregðast
við fregninni um andlát konu sinnar, ekki
tíma til þess að taka þessari frétt eins og
verðugt væri. Því hef ég alltaf talið að orð
hans þýddu, hún hefði átt að deyja eftir
orustuna, þ.e. hereafter þýddi after this.
Þá hefði unnist tími til að sýna minningu
hennar verðuga virðingu. „There would
have been a time for such a word“ Mér
fínnst Helgi vera með aðra hugsun, nefni-
lega þá að sætta sig við dauðann, vegna
þess að hann hlaut að koma hvort eð var.
Nú vill svo til að í Júlíusi Sesar kemur
fyrir svipað atvik. Það gæti verið vísbending
um hvemig Shakespeare hefði orðað þessa
línu, ef hann hefði viljað segja það sem
Helgi lætur Macbeth segja. Bmtus stendur
frammi fyrir sinni lokabaráttu þegar hann
fær þá frétt að Portia, kona hans, hafí fyrir-
farið sér.
Hann segir: „We must die, Messala. With
meditating that she must die once, I have
the patience to endure it now.“
Þama fínnst mér þessi hugsun koma
fram.
Almennt held ég að segja megi að þýð-
ingamar séu vel gerðar, og stundum meist-
aralega. í þessari grein hefi ég íjallað um
örfá atriði. Óvígður hef ég gengið inn í
helgidóminn, leikmaður stigið í stólinn. Mér
fínnst Shakespeareþýðingamar ekki hafa
fengið þá umfjöllun sem þeim ber. Hjá fjöl-
mennum menningarþjóiðum, þar sem
Shakespeareþýðingar em fræðigrein hefðu
þessi verk meistaranna fengið verðuga
umræðu.
Höfundur er fyrrverandi alþingismaóur.
TRYGGVI V. LÍNDAL
VIÐ
HJÓNIN
Konan mín fagra
er mjúk og hlý
með frekar stór brjóst
(sem ég kalla bömin okkar),
og heldur þungar lendar.
Þegar hún er ekki
að hugsa um líffræði
(með hnyklaðar brýnnar
en fagran hökusvip),
má ég koma við hárið hennar
og hlusta á dreymna röddina
(sem er misgáfuleg
einsog hamingjan).
Og hún hefur ætíð verið mín
(engin böm dreifðu athyglinni)
og þótt ég dæi nú...
Vegna hennar
hef ég ekki verið
harmkvælaskáld
nema rétt í hófí,
og ekki skrifað vandamála-
skáldsögur.
Hef þó ekki heldur verið
heimskulega hamingjusamur
heldur nálgast lífíð
líkt og ylhúsarækt
eða kartöflubúskap.
Og eftirmælin:
Hún: stundvís meinatæknir.
Hann: snoturt ljóðskáld.
Þegar við deyjum
vil ég að við sígum saman
í sömu kistunni
svo að beinagrindur okkar
mgli saman riljum sínum
og höfuðið hennar fagra
leggist mér að eyra.
Ellegar; að við verðum
bæði brennd
og öskunni okkar hrært saman
í sömu læstu krúsina.
(Og svo mega menn lesa
þetta Ijóð um okkur.)
Höfundur or skóld og þjóðfélagsfraeð-
ingur í Reykjavík.
Helena Björnsdóttir:
Með myrk-
um augum
Með myrkum augum
lít ég heiminn
og reyni að skynja
fegurðina.
Skilja margbrotna
náttúruna,
Iitina,
dýrðina.
Hlusta á fuglalífíð
fínn ilminn
af nýslegnu grasinu,
af blómunum í íjarska.
Reyni að fínna regnbogann
en...
með myrkum augum
missi ég af honum.
Höfundur býr i Svíþjóð.
KRISTIAN GUTTESEN
SKUGGA-
LJÓÐ
skugginn sem af mér stafar
er eins og morgunskíma
í þessu angandi myrkri
og svif hins tvíkynja forms
trónir í mér sem engill
logar á grænum sandi
skugginn sem lífíð gefur
er undan eirðarfjalli
djöfull í leit að fæði
og dimman í minni ævitíð
veit hvar forsjónin grætur
líkt og trén dansa í nóttinni
LAMENT
I
frá jökli tímans
rennur lækur um
hálendi gærdagsins
er deyjandi stundir
skima um víðbláinn
og vatnið rennur
skulu tárin stríðu
fella í tóm þeirra
sem aldrei kvöddu
nóttin boðar þeim
hina eilífu kyrrð
sínum hinsta svefni
með straumnum berst
nýr morgunn
II
frájökli tímans oglandslagi þess
liðna
svo þessi veröld megi fínna sinn
grafstað
hafa teikn mín og hugskot lýst
hvem morgun
það illa afl sem býr í skýjunum
er hulið
þokan sem ríkir beisk á náttúr-
unnar hlíð
þar sem aldrei fínnst líf mun ég
sofa
og heimsins minni fyrnast yfír
með sólu
sjá, ég er postuli á leið um ókunn-
ar slóðir
að eilífðarstíg um musteri þess
myrka
og þursar mér vísa til vega
III
vatnið litast
í aldanna augum
árstíðirnar bjóða
regndropum inn
frostrósimar sem
hafa myndast um nótt
hverfa inn farveg
minninganna
með straumnum berst
nýr morgunn
Höfundur býr í Wales.
*
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 18. OKTÓBER 1997