Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1997, Page 17

SUSANNE að verki í Oberkirchen.
að, en tíu voru valdir, þar á meðal Susanne.
Steinninn sem unnið er í er einn besti sand-
steinn sem völ er á og hefur um aldir verið
notaður í glæsibyggingar eins og dómkirkj-
una í Köln og Amalienborg í Kaupmanna-
höfn.
Susanne hefur það fyrir sið að velja sér
steina, sem henni finnst vera réttu steinarnir
fyrir sig. Segist leita mynda í steininum, sem
hún laði síðan fram, ídappi í hann en láti
steininn halda sér að hluta. Því skipta sjálfir
steinarnir hana miklu máli. Á íslandi vinnur
hún í íslenska steina og hefur meðal annars
fengið steina úr Hólabyrðu, sem urðu af-
gangs þegar gert var við Hóladómkirkju, því
§allið er friðað og steinarnir því einstakir. í
Oberkirchen mætti hún til vinnu nokkrum
dögum áður en mótið hófst og fór þá í steinn-
ámu til að finna rétta steininn. Og viti
menn ... þarna lá hann og hafði gert um
áratugaskeið, svo hann var orðinn rækilega
harður að vinna í. Spennandi steinn með
miklum strúktúr. Fyrir utan að hún hafði
ekki unnið í þessa steintegund áður þá er
þetta stærsta verkið sem hún hefur unnið
og heitir með réttu „Byrjun".
Susanne var þama í góðum hóp, því þarna
var meðal annars hollenski myndhöggvarinn
Inez Hegeman og Japaninn Keizo Ushio, sem
bæði hafa getið sér gott orð á sínu sviði.
Spennandi var að fylgjast með Ushio, sem
vinnur lokaða, samhangandi hringi í steininn
með því að höggva hann og opna á sérstakan
hátt.
Bæði Susanne og Einar Már eru sammála
um hve áhugavert sé að komast út á meðal
listamanna víðs vegar að til að fá einhvem
samanburð og sjá hvar maður standi. Ánægju-
legt sé að sjá hvað íslenskir listamenn komi
vel út í slíkum samanburði, enda séu íslending-
ar kröfuharðir. Eftir að keyra um Evrópu er
ætlunin að vinna á Ítalíu í vor, þar sem eflaust
verða á vegi þeirra góðir steinar til að klappa í.
ROSTUNGAR, HAFÍS OG LJÓN
EGGERT Magnússon, listmálari, telst til
þekktari naivista þjóðarinnari í dag, laug-
ardag, kl. 14 verður opnuð sýning á 30
nýjum og gömlum verkum hans í Menning-
armiðstöðinni Gerðubergi. Eggert hefur
víða haldið sýningar, síðast í Hafnarborg
fyrir ári og í Galleríi Louise Ross í New
York.
„Það verður ágætt að losna við myndirn-
ar á meðan ég mála stofurnar," segir
Eggert. Málverk hans fylla hvern kima á
heimili hans í Laugarneshverfi. „Þetta
gæti orðið síðasta sýningin mín, annars
er erfitt að fullyrða um það og kannski
best að segja sem minnst.“ Eggert er sjálf-
menntaður listamaður og hefur málað
myndir frá 1960. Hann fæddist við Njáls-
götuna í Reykjavík og bjó lengst af í
Engjabæ við Holtaveg, þar sem nú er
Grasagarðurinn í Laugardal. Eggert segist
vera hættur að mála blóm. Faðir hans,
Magnús Jónsson, var frá bænum Breið-
holti og því er vel við hæfi að sýning á
safni verka hans skuli haldin í Breiðholts-
hverfi.
Eggert fór ungur til sjós og stundaði
veiðar bæði við Grænland og strendur
Gambíu í Afríku. Hann sækir myndefni
sín gjarnan í minningar frá þessum stöð-
um, jafnt eigin upplifanir sem frásagnir
og fréttir af merkisatburðum. Hann ferð-
aðist mikið áður en segist vera hættur að
fara til útlanda. „Það er nóg um myndefni
á íslandi og núorðið ferðast ég bara um
landið,“ segir Eggert. Hann fór í ferð á
Skeiðarársand og skoðaði ummerki jökul-
hlaupsins. í nýjustu myndum sínum túlkar
hann það sem fyrir augun bar. Frásagnar-
gleði Eggerts er mikil og myndefnið er
sótt í jafn ólíka heima og hafís, rostunga
og hvali við Grænland og minningabrot
frá Afríku; innfæddar konur við strákofa
sína, hlébarða og ljón. „Ég á ljósmyndir
frá Afríku í fórum mínum sem ég styðst
við þegar ég mála.“ Á einni ljósmyndasam-
klippunni stendur Eggert ásamt fjölskyldu
innfæddra með barn á handleggnum. Á
tijágrein fyrir ofan situr urrandi hlébarði.
„Þetta var ágætur tími í Gambíu en verst-
ur var flugnavargurinn sem aldrei lét
mann í friði.“
Valgerður, móðuramma Eggerts, var
systir Eiríks, afa Vigdísar Finnbogadóttur
og af henni hefur Eggert málað mynd.
Annar bróðir Valgerðar var Einar, faðir
Guðmundar frá Miðdal, föður Errós. í ætt
Eggerts er því mikil listhneigð. Hann
málar sjálfum sér til skemmtunar og upp-
rifjunar á gömlum tímum. „Annars er allt
á huldu með uppsprettu myndanna. Hug-
myndirnar koma alls staðar að.“ Hann
neitar því að kominn sé skrekkur í hann
fyrir laugardaginn. „Það er rétt að þetta
verður stór dagur og ekki veitir af að
hressa svolítið upp á sig.“
Morgunblaðið/Einar Falur
Eggert Magnússon
hefur komib sér upp
litlu galleríi á heimili
sínu. Hann heldur á
einni af fj'ólmörgum
afríkumyndum sín-
um> Gambíukonum
vib hýbýli sín á slétt-
unni. Undan öxl hans
gœgist Stúlkan vib
gjana.
„Við gerðum tvær upptökur á þessum degi,
hljóðversupptöku og á tónleikum um kvöld-
ið. Þegar við vorum að flytja verkið duttu
sviðshátalarar úr sambandi, við urðum
skelkaðir, héldum að það heyrðist ekkert
í okkur, og fórum að spila eins og bijálæð-
ingar, alveg að detta niður af þessum litla
palli sem við vorum búnir að setja upp í
Þjóðleikhúskjallaranum. Þetta gaf verkinu
sérstakan kraft sem ekki er að finna á
hinni upptökunni sem við gerðum í róleg-
heitum um daginn án alls áreitis. í lifandi
upptöku er spenna sem næst ekki í hljóð-
veri,“ segir Kjartan en bætir við að verkin
á disknum séu reyndar öll meira og minna
tengd lifandi flutningi.
Þó Skammdegi sé lengsta og veiga-
mesta verkið á disknum eru þar tvö verk
önnur, Tvíhljóð I og Smamantekt: Þrír
heimar í einum, sem gefur disknum reynd-
ar nafn. Það verk segir Kjartan saman
sett úr örstuttum brotum úr tónsmíðum
hans frá árunum 1986 til 1994, 1-2 sek-
úndum hveiju broti, sekúndubroti með Sin-
fóníuhljómsveit íslands, sekúndubroti með
Diddú og svo má lengi telja - tíu ára tón-
smíðaferill soðinn niður í níu mínútur rúm-
ar. „Samantekt tengir saman mína per-
sónulegu þijá heima, sem eru ólíkir en
tengjast á þessum punkti,“ segir Kjartan.
„Þetta er allt spurning um tíma. Þessir
þrír heimar verða til á tíu árum og eru
þarna komnir í níu mínútur sem gefur allt
annað tímasvið. Það má taka dæmi um
mann sem tekur myndaalbúm með mynd-
Efviö reyndum
ekki ad þróa okk-
ur áframfærum
vid alltaf hring
eftir hring á
sama punkti þar
til vió endubum
í minimalisma.
um frá þremur tímabilum í ævi sinni, eða
þremur vinnutímabilum, og flettir því hratt
í gegn; sér hann nýja mynd, kvikmynd eða
safn ljósmynda sem saman mynda nýja
mynd.“
Endalausar þreifingar eóa
fálm inn i framtiáina
„Það var aðallega athyglisvert að sjá
þennan efnivið eða hluti takast á í verk-
inu, því hlutirnir fóru að takast á sín á
milli. Þetta er niðurstaða, endalausar þreif-
ingar eða fálm inn í framtíðina. Þetta er
vissulega erfið tónlist og mjög framsækin
og sumir hafa spurt af hverju að gera svo
erfiða tónlist. Það er meðal annars vegna
þess að við erum að toga okkur og þá sem
hlusta áfram og þetta er eðlileg þróun, að
við gerum tónlist sem er á ystu mörkum
þess tónlistarheims sem við lifum í í dag.
Ef við reyndum ekki að þróa okkur áfram
færum við alltaf hring eftir hring á sama
punkti þar til við enduðum í minimalisma."
Tvíhljóð I var samið fyrir Pétur Jónas-
son og frumflutt á Myrkum músíkdögum
1993, og síðan endurunnið í Finnlandi ári
síðar. Kjartan segir að það sé í raun lif-
andi flutningur líkt og lokalagið; spilað inn
í einni lotu og lítið átt við það eftirá.
Skammdegi segir Kjartan samið þegar
rökkrið er að hellast yfir og tekið upp 28.
október á síðasta ári. „Það gerðist margt
í þessu verki þegar við vorum að flytja
það,“ segir Kjartan, „en við gáfum okkur
forsendur og leiðbeiningar um að við gæt-
um gert hitt og þetta sem gaf sveigjan-
leika og reyndist mjög vel.“
Kjartan segir að Skammdegi sé dæmi
um tilraun til að steypa saman tveimur
ólíkum tónlistarstefnum, í raun sé verkið
20. aldar pólifónía, fjölröddun. „í gamla
daga var fjölhljómunin byggð upp á fjölda
radda, en hér erum við komnir með flókn-
ari pólifóníu, pólifóníu þar sem við setjum
saman ólíka stíla í eitt verk. Við erum að
fást við arfleifð í dag, en það hefur margt
gerst á 200 árum. Tónlistin á disknum og
tónlist þessarar gerðar í dag byggir á fjöl-
breytileika, við getum tekið og brætt sam-
an elektróníska tónlist, klassfk og jazz og
látið þetta hljóma saman.“
Mióillinn i dag er geisladiakur
Eins og getið er í upphafi hefur mjög
borið á því að menn séu að semja tónlist
eftir akademískum reglum, stærðfræði-
formúlum eða heimatilbúinni heim- eða
dulspeki; eins konar fræðilegri naflaskoð-
un. Kjartan er ekki á því að tónlist hans
sé svo lykluð að ekki sé nema fyrir tón-
fræðimenntaða að skilja hana og meta.
„Skynjun á tónlist hefur ekkert beint með
tónlistarmenntun að gera, það sem tónlist-
armenntun getur gert fyrir tónlistarmenn
eða þá sem eru að hlusta á tónlist er að
kynna þeim markvisst tónlistarsöguna,
fagur- og aðferðarfræðilega. Skynjun á
tónlist byggist því meira á allsheijar bak-
grunni manna.
Kjartan segir að þó útgáfa eins og Þrír
heimar í einu sé ekki vænleg í augum fjár-
festa og markaðsmanna skili útgáfukostn-
aðurinn sér hægt og rólega og ekki bara
í beinhörðum peningum. „Óflugasti miðill-
inn í dag er geisladiskur og þannig get
ég komið tónlist minni á framfæri. Ef ég
gef hana ekki út á diskum heyrast verkin
kannski einu sinni og síðan aldrei meir.
Hér á landi er ekki til neitt útgáfufyrir-
tæki sem gefur út alvarlega tónlist á skipu-
legan hátt og við því hljóta tónlistarmenn
að bregaðst með útgáfu sem þessari."
Þess má geta að Kjartan og félagar
hyggja á tónleika í Tjarnarbíói 7. nóvem-
ber næstkomandi þar sem meðal annars
verður flutt verk af disknum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSlNSv~ MENNING/LISTIR 18. OKTÓBER 1997 17