Lesbók Morgunblaðsins - 03.01.1998, Blaðsíða 11

wíBÉtL

tvsrswmtft'tam\ö <;vncta p<xta svow-.-oocmakst tvomsswAC6.tMiu»íxt;\sashs
SfNanrfKMtstf.RtftTIBCmf-Mcr- fsffi :f.tv<rrj.»cTA o-rov ttn'm-<rrt>i:V<rT-ti.-. ..,n\ t v. M\>\fv \>iUT>ti np«ivi«.i: t.-m>-,.__
GRUNNHUGMYND kristinnar kenningar um þríeinan Guð, kærleik hans og tilgang með sköpuninni er túlkuð skírast í Divina Commedia eftir
Dante. Myndin er af málverki eftir Domenico Di Michelino: Dante með Divina Commedia.
Kennivaldið á íslandi viðurkennir, að reisa
skuli trúarkenningar íslensku þjóðkirkjunn-
ar á hinum spámannlegu og postullegu rit-
um, „eins og ljóst kemur fram í vígsluheitum
kennimanna hennar“. E.A.
Trúarkenningar þjóðkirkjunnar koma
sæmilega glöggt fram í „Helgisiðabókum“
þjóðkirkjunnar. „Einnig birtast þær mjög 'I
glöggt í barnalærdómsbók Helga Hálfdánar-
sonar... Er þar lýst mjög glöggt og kerfis-
bundið trúarkenningum íslensku kirkjunnar,
svo að þar hefur enginn betur gert. Helga-
kver er beinlínis spegill rétttrúnaðarkirkj-
unnar...,, - E.A. - „Kristin fræði“ sem
síðar hafa komið út á 20. öld „sýnast geyma í
öllum aðalatriðum sömu trúarlærdóma, sem
það...„ - E.A. -
„Kristilegur Barnalærdómm- eptir lút-
erskri kenningu." Höfundur Helgi Hálfdán-
arson. Reykjavík 1877. Oftsinnis endur-
prentaður. Ráðgjafi Islands leyfði með bréfi
24. sept. 1878, að böm á íslandi megi læra r
kver þetta undir fermingu.
Samkvæmt tilvitnunum til þessa rits, bæði
í umfjöllun Einars Arnórssonar um höfuð-
kenningar þess um kristindóm svo og í kver-
um útgefnum síðai- eftir aðra höfunda varð-
andi höfuðlærdómana sem eru því samhljóða
og í riti Einars Sigurbjörnssonar: Kirkjan
játar... 2. útgáfa 1991, era „trúarkenningar
íslensku kirkjunnar kerfisbundnar og skýr-
ar“ þ.e. endanlega framsettar og kórréttar í
Bamalærdómskvei'i Helga Hálfdánarsonar í
fyrri partinum - Trúarlærdómnum.
íslenska þjóðkirkjan er ríkisstofnun, „og
ríkisvaldinu er skylt að styrkja hana og
vernda. Ríkið leggur henni fé, það sér henni
fyrir kennimönnum etc.“ - E.A. - Sam- ‘
kvæmt stjómarskránni skal þjóðkirkjan
vera evangelisk-lútersk og verður því að full- <
GUÐS LOG OG MAN NA
EFTIR
SIGLAUG BRYNLEIFSSON
Trúarkenningar þjóðkirkjunnar koma sæmilega glöggt
fram í „Helgisiðabókum" þjóðkirkjunnar. „Einnig
birtast | Dær mjög glöggt í barnalærdómsbók Helga
Hólfdónarsonar . . . Er | þar lýst mjög glöggt og
kerfisbundið trúarkenningum íslensku kirkjunnar, svo
að þar hefur enginn betur gert . . ." E.A.
/
I„AÐALNÁMSSKRÁ gmnnskóla“ frá
því í maímánuði 1989, segir. „í stjóm-
arskránni, 64. grein er kveðið á um
trúfrelsi hér á landi en engu að síður
er, samkvæmt 62. grein stjórnarskrár-
innar, hin evangelíska lúterska kirkja
þjóðldrkja íslendinga." Svo segir í
kafla námsskrárinnar „Kristin fræði,
siðfræði, trúarbragðafræðsla": „Vestræn
menning öll ber sömuleiðis svipmót hinnar
hebresk-kristnu arfleifðar, þannig að ætla
má að hvorki saga og menning þjóðarinnar
né saga og menning Vesturlanda verði skilin
án þekkingar á kristinni trá og sögu krist-
innár kirkju ... „
Vestræn menning „ber“ ekki aðeins „svip-
mót hinnar hebresk-kristnu arfleifðar", hún
er samofin kristnum sið og siðrænn aflvaki
hennar em „þau boðorð og guðs skipanir"
sem eru samofín löggjöf borgaralegra þjóð-
félaga meðal vestrænna þjóða. Þessi tvinnun
boðorða og laga er skilgreind af Páli Vídalín í
„Skýringar yfir Fornyrði Lögbókar þeirrar,
er Jónsbók kallast“ Reykjavík 1854, og
hljóðar svo: „Lög. Það er öllum kunnugt, að
þessi glósa merkir þau boðorð og guðs skip-
anir eður manna, sem til þess eru gjörð, að
eptir þeim skuli menn laga líferni sitt og
framferði við guð og menn, og eptir þeim
leiðrétta og bæta allar þær ávirðingar og af-
brot, sem einhvern hendir með orð eður verk
á móti guði og mönnum; hafa þau nafn af
„lögum“ því þau skulu stjórnun lýðs og landa
í lagi halda, vera form, til að mynda og laga
þar eptir framferðir og félagskap þann, er
eins konungs þegnar eður eins lands lýður
eiga saman, og nauðsyn ber til að eiga, og
sérhvers eins skuld sér í lagi. Því heita þau
lög, að þau laga félagsskapinn, og halda hon-
um í lögun þeirri, sem þau skipa, eins og tré
þau tvö, sem annað er íhvolft, en annað með
ávölum sveip, samanfeld laga blöð á horn-
spónum, og heita því spónalög, að þeima lög-
un er á spónblaðinu. Svo skal lögun laganna
vera á athöfnum manna og misverkanna
brotum".
„Nomos“ þ.e. lög í grísku Biblíunni er not-
að í merkingu úr Gamla Testamentinu og
thorahískri merkingu, lögmálið, sem ófrá-
víkjanlegar lífsreglur Moselaganna.
„Nomos“ er notað í grískri heimspeki og
bókmenntum sem persónugei-vingur hins
allsvaldanda konungs bæði lifandi og dauðra.
Plato kallar lögin Guð - theos - (Ep. VIII
354e) Dio frá Pmsa skrifar: (Or. 1:75) „Hinar
kvenlegu Gyðjur konungdæmi, réttlæti og
friður, en sá sem stendur við hlið veldis-
sprota konungdæmisins, gráhærður og stolt-
ur, ber heitið „lögin“, hann hefur einnig verið
nefndur skynsemi, ráðgjafi, aðstoðarmaður
og engri hinna kvenlegu gyðja leyfist að að-
hafast nokkuð né eiga að nokkru framkvæði
án (leyfis) hans“. Lögin era samkvæmt
þessu, hið æðsta, guðlegt lögmál. í helgirit-
um Gyðinga eru lögin talin guðlegs uppruna,
talið sjálfgefið, en þau eru ekki nefnd guð, í
sömu ritum er „nomos“ aldrei notað sem
guðlegt heiti.
í Nýja Testamentinu vísast stundum til
„lögmálsins" í Gamla Testamentinu og til
laga, sem boðorða kristinna manna um „að
uppfylla lögmál Krists (Gal 6:2). í bréfum
Páls er einkenni „laga“ valdbeiting, hugtakið
merkir hvorki deus eða demon, fremur
heilög lög guðs: „Þannig er þá lögmálið heil-
agt og boðorðið heilagt og réttlátt og gott“
(Róm 7:12).
Samkvæmt kirkjufeðrunum „eru hin nýju
lög Jesú Krists gild ... „ Clement frá Alex-
andríu samsamar Krist lögmáli, lögum. Lög
era skilin sem guðleg. (Dictionary of Deities
and Demons in the Bible - Karel van der
Toorn, Bob Becking, Pieter W. van der
Horst editors. E.J. Bj'ill 1995).
Páll Vídalín skilgreinir orðið „lög“ hér að
framan sem „boðorð og guðs skipanir eður
manna ... (og) skulu stjórnun lýðs og landa
í lagi halda ... „. Boðorð guðs þ.e. lög guðs
og lög manna eru samofin og tráarlegur og
siðferðilegur grundvöllur laga manna eru
guðs lög.
Þessi samtvinnun laga guðs og manna
þótti svo sjálfsögð að nánari útskýringa þótti
og þykir ekki þörf enda óþarft þegar hin
evangeliska lúterska kirkja er samkvæmt
lögum þjóðkirkja landsmanna og tráin á
kenningar kristni og kirkju er staðreynd í
orði.
Orðin „evangeliska lúterska kirkjan"
standa óskýrð í bæði dönsku grandvallarlög-
unum og íslensku stjórnarskránni. En í
greinum stjómarskrárinnar sem varða trá-
mál er fyrirmyndin dönsk stjórnskipunarlög
og konungalög.
Játningarit íslensku þjóökirkjunnar
„Þau ein trúai'brögð (religio) má leyfa í
ríkjum konungs og löndum, er samkvæm eru
heilagri ritningu, postullegu trúarjátning-
unni, nikensku játningunni og játningu At-
hanasiusar, inni óbreyttu Augsborgarjátn-
ingu og fræðum Lúthers inum minni“ - Lög
Kristjáns V. frá 1683. í opnu bréfi frá 1635
er svo ákveðið að kennimenn skuli láta böm
læra utan að barnalærdóm sinn í „Lutheri
Catechismo". I hinni greinagóðu bók Einars
Arnórssonar: Játningarit íslensku kirkjunn-
ar - íslensk fræði 12 - er sýnt fram á að
stefnan í uppfræðslu barna í kristnum fræð-
um skuli vera samræmd í ríkjum Danakon-
ungs, námsefnið sé það sama.
Þessi stefna var haldin með ráðheraabréfi
31. ágúst 1888, í sambandi við prófastsheit
og presta, eina breytingin frá fyrri gerð var
að nú var heitið unnið á íslensku, áður á lat-
ínu. E.A. skrifar: „Þá (1888) var æðsti kenn-
ari prestaskólans Helgi lektor Hálfdanarson,
sem og var hálærður guðfræðingur og besti
fyrirsvarsmaður lútersks rétttrúnaðar á sín-
um tíma, maðurinn, sem samdi tvímælalaust
bestu íslensku barnalærdómsbókina í lút-
erskum sið hér á landi... „
nægja þeim kröfum um tráarlærdóma sem —
felast í því heiti. Bregði kirkjan út frá tilskip-
uðum ákvæðum þá 'ber ríkisvaldinu ekki
lengur að styðja hana og styrkja eða veita
henni fjárhagslegan stuðning.
Eins og kirkjunni er skylt að fullnægja
kröfu stjórnarskrárinnar um kóraéttar kenn-
ingai' samkvæmt játningan’itunum, er ríkis-
valdinu skylt að stuðla að boðun þeiraa kenn-
inga um kirkjuna og fræðslukerfið. Því er
ríkisvaldinu skylt að farið sé eftir þeim kenn-
ingum kristins dóms sem haldið er fram í
játningarritum íslensku þjóðkirkjunnar í
uppfi'æðslu barna í því skólakerfi sem ríkið
styrkir beint og óbeint.
Eins og áður segir segir birtast höfuðlær-
dómar kristni og kirkju í „Helgakveri“ -
sem er bamalærdómskver ætlað fermingar-
bömum. Þessir höfuðlærdómar hljóta að -
vera grandvöllur kristindómsfræðslu í
grunnskólum.
Um Jesúm Krist og hans endurlausn
I 68. grein segir: „Guð hafði frá eilífð íyrir
séð fall mannsins og afleiðingar þess, en af
miskunn sinni jafnframt fyi'irhugað, að
senda son sinn eingetinn í heiminn, til að
endurleysa mennina, það er: frelsa þá frá
andlegum og eilífum dauða, og veita þeim
kost á náð sinni og eilífri sælu“.
í 69. grein er talað um jarðvistina sem
reynsluskóla og að „sorg og þjáningar þessa
Kfs verði oss gagnlegur reynsluskóli, og
dauði líkamans sálunni sælurík heimfór til
betra lísf‘.
I 70. grein er vitnað í boðun guðs um fyrir-
heit um endurlausnara.
I postullegri trúai’játningu er „þeim atrið-
um lýst, sem Krist varða sérstaklega. Hann
er 1. einkasonur föðursins, 2. getinn af
heilögum anda, 3. fæddur af Maríu mey, 4.
píndur undir (sub) Pontíusi Pílatusi, 5. kross-
festur, 6. dáinn, 7. grafinn, 8. steig niður til
heljar, 9. risinn á þriðja degi aftur upp frá
dauðum, 10. steig upp til himna, 11. situr við
hægri hönd guðs föður almáttugs og 12. mun
þaðan koma að dæma lifendur og dauða.
Ljóst er að íslenska þjóðkirkjan hefur með
notkun postullegrar trúarjátningar við skírn
og fermingu algjörlega viðurkennt þá trúar-
lærdóma sem í postullegu játningunni felast" };
- E. Arnórsson: Játningarrit bls. 59.
I 72. grein Helgakvers segir: Síðan guðs
sonur gjörðist maður hefur hann tvö eðli,
guðlegt og mannlegt, og er því sannur guð og
sannur maður undir eins eða guð maðuh'. ►
p—
I-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 3. JANÚAR 1998 1 1