Lesbók Morgunblaðsins - 13.06.1998, Síða 18

Ljósmynd/Jussi Tiainen
FJÖLNOTASALUR Kiasma sem verða mun
vettvangur gjörninga, leiksýninga, dans,
kvikmyndasýninga og alls sem nafni tjáir að
nefna. „Leikvöllur listarinnar".
miðlunarlist, með sérstaka áherslu á nýja
listamenn og ný fyrirbæri á því sviði.
Kiasma hefur einnig hleypt af stokkunum
verkefni sem gerir listamönnum kleift að iðka
list sína innan veggja safnsins. Tilgangurinn
er að auka samverkan listamanna og almenn-
ings og gera listsköpunarferlið sýnilegra.
Arkio leggur áherslu á að Kiasma sé öllum
opið, lætur sig meira að segja dreyma um að
safnið verði „sameiginleg setustofa" allra
Finna - og að sjálfsögðu erlendra gesta. Safn-
ið er opið alla daga, nema mánudaga, frá 10-
22, frítt er inn á jarðhæðina, þar sem kaffí-
stofu og tæknivædda fræðslubása er að finna
en aðgangur að öllu safninu er 260 íslenskar
krónur, eða „kostaboð - andvirði einnar öl-
kollu,“ segir Arkio, sem miðar þar við fínnsk-
ar knæpur, ekki íslenskar, eins og ölþyrstum
ætti að vera ljóst.
Engin takmörk
í fjölnotasal Kiasma er starfsemi hússins
víkkuð út. Þar verður boðið upp á gjörninga,
dans, leiksýningar, kvikmyndir, tónleika, íyr-
irlestra og í raun allt sem kemur list og menn-
ingu við. „Kiasma þekkir engin takmörk og
líkja má þessum fjölnota sal við leikvöll listar-
innar, þar sem menn gera tilraunir og prófa
sig áfram. Þannig verður salurinn vettvangur
mikils alnetsgjörnings í sumar sem fram fer á
þremur stöðum í senn - Tókýó, New York og
Helsinki," segir Arkio. Salurinn er búinn full-
komnum tæknibúnaði og tekur 230 manns í
sæti.
í Kiasma er einnig mynda- og bókasafn,
sem sniðin eru að þörfum rannsakenda á sviði
samtímalistar en jafnframt opin almenningi.
Þá mun alnetið verða snar þáttur í starfsemi
safnsins en Finnar eru hlutfallslega mestu
notendur þess í heiminum. Verður það notað
til að kynna safnið og fínnskar sjónlistir yfir
höfuð, auk þess sem stefnt er að því að mynda
net notenda sem með reglubundnum hætti
lýsi sinni skoðun á starfseminni, sýningunum,
listamönnunum - veiti safninu aðhald. Vefslóð
Kiasma er: www.kiasma.fng.fi.
En hvað mun margt fólk spóka sig í safninu
árlega? „Við stefnum að því að fá um 200.000
gesti í heimsókn á ári,“ segir Arkio. „Sumum
finnst það kannski óraunhæft en hafa ber í
huga að við ætlum okkur að höfða til mun
breiðari hóps en venjulega sækir söfn af
þessu tagi. Við hvetjum fólk til að koma og
kynna sér það sem við höfum upp á að bjóða -
ég ábyrgist að allir eiga eftir að fínna eitthvað
við sitt hæfi!“
Þannig er hið nýja listasafn, þannig er hin
nýja Helsinki, þannig er hið nýja Finnland!
'í'öölönlahti-flóa.
Ekki liðu fimm ár frá
því úrslit í samkeppninni
um hönnun Kiasma lágu
fyrir þar til húsið var
vígt. Verður það að telj-
ast allgóður árangur.
Eigi að síður gengu
Jramkvæmdir ekki
þrautalaust fyrir sig.
Þvert á móti spunnust
heitar deilur um safnið
sem teygðu anga sína
inn í þingsali og náðu há-
marki við upphaf fram-
kvæmda þegar um tutt-
ugu þúsund manns skrif-
uðu undir áskorun þess
efnis að hætt yrði við
bygginguna.
Kostnaðurinn, nær-
fellt 2,9 milljarðar
króna, fór fyrir brjóstið
í sumum, sem þótti fénu
betur varið til annarra
verka. Aðrir gerðu at-
hugasemdir við stíl
byggingarinnar sem
þótti, og þykir vísast
enn, framúrstefnulegur
og stinga í stúf við aðrar
helstu byggingar í mið-
bænum. Þá héldu ein-
hverjir því fram að lóðin
væri alltof lítil fyrir svo
stórt hús, sem meðal
annars var líkt við hval,
grasker úr stáli og
kjamorkukafbát -
hvorki meira né minna.
Háværustu mótmælend-
"íirnir voru aftur á móti
gamlir hermenn sem
sveið sárt að færa ætti
minnismerkið um Carl-
Gustaf Mannerheim
marskálk, „föður“ sjálf-
stæðis Finnlands og
leiðtoga þeirra í Vetrar-
stríðinu gegn Sovét-
mönnum, sem stendur á
lóð safnsins, eins og ráð
var fyrir gert í upphaf-
legum tillögum Holls.
~i- Forstöðukona Ki-
asma, Tuula Arkio,
kveðst hafa tekið gagn-
rýnina ákaflega nærri
sér, einkum undir-
skriftalistana. „Eg var
algjörlega bjargvana
þegar þessir listar voru
lagðir fram. Mig langaði
að tala við þetta fólk -
milliliðalaust, undir fjög-
ur augu. Mér fannst það
misskilja málið. Fljótlega
náði ég þó áttum enda
var ég alltaf sannfærð um að við yrðum að
ljúka þessu verki - gætum ekki gefíst upp,
myndum ekki gefast upp.“
Arkio stóð því keik andspænis blæstrinum
^em varði alveg fram á síðustu vikur - sé hon-
um þá lokið. Þannig birtist um miðjan mars
viðamikil grein í Helsinki Sanomat, stærsta
dagblaði borgarinnar, þar sem byggingin var
tekin út. Var því meðal annars haldið fram að
hún sé alltof „amerísk", það er þrungin klúr-
um kaupskaparanda. Var nýlistasafnið í
Stokkhólmi, sem opnað var nýverið, tekið sem
dæmi um byggingu sem hefði hentað Helsinki
betur en það er í öllu hógværari og íhaldssam-
ari stíl - „ómenguðum evrópskum stfl“.
Arkio vísar þessari gagnrýni á bug sem aft-
urhaldshjali. „List í samtímanum gengur út á
víxlverkun, að deila reynslu. Aðeins með þeim
hætti vex hún að verðleikum. Það sem máli
skiptir er að eiga listasafn sem mark er á tak-
andi, safn sem vekur athygli á finnskum sjón-
listum, eykur traust á þeim. Við þær aðstæð-
jjjr er auðveldara að gera listina að útflutn-
ingsvöru, sogast inn í hringiðuna."
Gagnrýnisraddimar hjuggu sumar hverjar
nærri Steven Holl líka. Hann kveðst aftur á
móti aldrei hafa efast um ágæti byggingarinn-
ar, sem hann fullyrðir að sé hans besta verk
til þessa, og þegar upp var staðið hafði Ki-
asma risið án málamiðlana, sé minnismerkið
um Mannerheim marskálk undanskilið. Því
varð ekki haggað. „Það er rétt, í upphaflegu
tillögunni gerði ég ráð fyrir að styttan af
Mannerheim yrði færð 300 fet í norður," segir
Holl og getur ekki varist brosi þegar hann lít-
ur um öxl. „Þvflíkt dómgreindarleysi. Eina
vömin sem ég hef er sú að ég er útlendingur
'óg gerði mér hreinlega ekki grein fyrir til-
fínningalegu gildi minnismerkisins fyrir
finnsku þjóðina. Þegar ég hafði áttað mig á
því var mér hins vegar ljúft og skylt að hverfa
frá upprunalegum áformum. Eftir á að
Ljósmynd/Jussi Tiainen
HLUTI sýnirýmisins í Kiasma. Efst á myndinni má sjá hvar dagsbirtan teygir anga sína inn í salinn úr lofthæð.
hyggja hefði ég líka ekki viljað hafa þetta
öðruvísi, það sjá allir hve vel húsið og minnis-
merkið vinna saman - styðja hvort við ann-
að.“
Það var reyndar annað atriði sem útlend-
ingurinn gerði sér ekki grein fyrir. Laut það
að kyndingu hússins. „Þegar ég kynnti tillög-
ur mínar um kyndingu hússins fyrir bygging-
arnefnd var ég býsna rogginn með mig - þótti
lausnin góð. Eftir skamma yfirlegu leit for-
maðurinn aftur á móti upp úr teikningunum
og spurði mig alvarlegur í bragði: „Steven,
gerirðu þér enga grein fyrir því hvað það
verður kalt í Finnlandi á veturna?" Það er
óþarfi að taka fram að ég endurskoðaði tillög-
umar!“
Það var stoltur arkitekt sem ávarpaði boðs-
gesti við opnun Kiasma. „Safnið er nákvæm-
lega eins og ég gerði mér það í hugarlund. Á
degi sem þessum drukkna allir erfiðleikar í
gleðinni. Ég er stoltur maður, þakklátur, auð-
mjúkur, því ég finn að ég hef unnið gott verk,
kannað nýjar lendur. Kiasma er engri bygg-
ingu lík - einstök. Meira að segja salernis-
pappírinn er sérhannaður fyrir hana!“
Forsætisráðherra Finnlands, Paavo
Lipponen, var einnig í sjöunda himni. „Með
vígslu þessa húss, Kiasma, er hafinn nýr kafli
í sögu byggingarlistar í Finnlandi. Húsið er
ekki aðeins glæsilegt, heldur hannað af
dirfsku og framsækni - sannkallað bygging-
arlistaverk sem sómir sér vel innan um verk
meistaranna, Aaltos og Saarinens. Kiasma er
verðugur miðpunktur í höfuðborginni, mið-
punktur sem í takt við breytta tíma hefur al-
þjóðlega skírskotun.“
Meðal gesta við opnunina var myndlistar-
fólkið Hulda Hákon og Jón Oskar, sem á verk
á fyrstu sýningunni í Kiasma. Leist þeim vel á
safnið. „Húsið tekur manni opnum örmum.
Þessi bjóðandi brekka, sem blasir við þegar
inn er komið, leiðir mann inn í safnið, þar sem
maður hreinlega gleymir sér. Þetta er arki-
tektúr sem lætur engan ósnortinn og ég get
ekki ímyndað mér annað en Kiasma eigi eftir
að eldast vel,“ sagði Hulda.
Að mati Jóns Oskars er helsti styrkur húss-
ins fólginn í fjölbreytileika sýningarsalanna.
„Hér er bæði að finna hefðbundin ferköntuð
rými, sem henta myndlistarmönnum alltaf
vel, og óhefðbundin rými, hvelfingar, sem
geta verið skemmtileg áskorun en þar verða
listamennirnir virkilega að takast á við um-
hverfið. Þá er þessi fjölbreytileiki ekki síður
spennandi fyrir gesti hússins.“
Þau Hulda eru á einu máli um að það skipti
sköpum fyrir borgir á borð við Helsinki að
eiga samtímalistasafn sem þetta - það sé í
raun frumskilyrði til að geta verið virkur þátt-
takandi í hinum vestræna heimi. „Það fer
ekkert á milli mála að Finnar ætla sér að vera
þátttakendur í hinni alþjóðlegu hringiðu list-
arinnar. Þeir hafa stigið stórt skref inn í nýja
öld!“
En Kiasma er ekki bara bygging, það er
fyrst og síðast safn og sýningarstaður sem, að
sögn Arkio, mun kosta 390 milljónir íslenskra
króna að reka á ári. I eigu safnsins eru um
4.000 listaverk, að mestu eftir heimamenn og
aðra Norðurlandabúa en jafnframt heims-
kunna erlenda listamenn. Umfangsmikil sýn-
ing á verkum í eigu safnsins verður í gangi
allt árið um kring í einum sal í húsinu, auk
þess sem þrír minni salir verða lagðir undir
smærri sýningar, meðal annars á nýföngum,
grafíkverkum og ljósmyndum.
Helsta sýnirýmið í Kiasma er fimmta hæð-
in, þar sem lögð verður áhersla á þema- og
einkasýningar. Fjórar til fimm sýningar verða
haldnar þar á ári hverju. I öðru stóru rými,
Studio K, verður sjónum beint að list frá ólík-
um menningarheimum og gestasýningarstjór-
um annað veifið boðið að setja upp sýningar.
Þá verður einn salur hússins helgaður marg-
Jl 8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 13. JÚNÍ1998