Lesbók Morgunblaðsins - 25.07.1998, Page 6

NÝTÍZKU blokkaríbúð um 1960. Húsgögnin eru öll ný og samkvæmt boðorði dagsins um stíl
og léttleika. Stóllinn með fótaskemlinum er bezta hægindið, en sóffinn til hægri er dæmigerð-
ur fyrir þennan stíl og bauð ekki uppá mikil þægindi. Hér býr fólk með listrænan metnað og
nýjar abstraktmyndir á veggjunum bera einnig vott um það.
STOFA í nýbyggðu húsi í Laugarásnum fyrir 1960. Hér telst óvenjulegt „djúpur" stóll og sam-
svarandi sóffi, enda bjuggu þarna ráðsettir og virðulegir borgarar. Þarna má sjá þá nýjung,
að loftið er að hluta klætt með plötum og dæmigert er það fyrir þetta tímaskeið, að bak-
veggurinn og hurðin á honum er allt úr tekki.
HÚSBÚNAÐUR FYRIR
30-40 ÁRUM
EFTIR
GISLA SIGURÐSON
ÞEGAR blaðað er í gömlum
myndum af mannlífinu almennt
og ýmsum hliðum á því, er ljóst
að margt hefur breytzt á þrem
til fjórum áratugum. Það á að
sjálfsögðu við allt það sem beint
snertir tízku og flest er háð
áhrifavaldi hennar, þar á meðal
útlitið á þessu blaði sem hefur gengið gegnum
mörg breytileg stig. Þetta á við um fatatízku
og mataræði, bfla, veitingahús og ótal margt
annað.
Þegar skoðuð eru nokkurra áratuga gömul
blöð og gamlar myndir virðist flest gamaldags
og einstakir staðir óþekkjanlegir. Það á bæði
við um höfuðborgina og bæi vítt og breitt um
landið. Fyrir 30-40 árum, þegar myndirnar
sem hér fylgja af húsbúnaði voru teknar, voru
til dæmis einungis kartöflugarðar í Kriglu-
mýrinni, þar sem Kringlan, Morgunblaðshús-
ið og Borgarleikhúsið standa nú ásamt fjölda
annarra húsa. Líklega er þó engin breyting
jafn gagnger og á vegakerfmu. Misvonda mal-
arvegi varð að aka, hvert sem farið var.
En heimilin í landinu; eru þau einnig
óþekkjanleg? Ekki í sama mæli. Þegar litið er
á þessar myndir sem ég tók á árabilinu 1958-
65 sést að vísu hvergi sjónvarpstæki sem ekki
er von, því sjónvarpið var þá ekki komið til
sögunnar. Sjónvarpið hafði ekki aðeins gífur-
leg áhrif á heimilislíf, heldur einnig á húsbún-
aðinn. Langar slímusetur eða legur yfír sjón-
varpi gerðu kröfur um meiri þægindi en voru
í fyrirrúmi á þessu tímabili.
Hér eru myndir af því sem var nýtt og þótti
frásagnarvert í húsbúnaði um 1960 og næstu
árum á eftir. Þá var nýlega afstaðið mikið
breytingaskeið í húsbúnaði; ný tízka hafði
rutt sér til rúms. Hún var bein afleiðing af
þeirri formdýrkun sem franski skólinn leiddi
yfir myndlistina. Menn urðu alveg ölvaðir af
þessari tízku hér og annarstaðar og hún end-
urspeglaðist í arkitektúr, húsgagnagerð og
hverskyns listiðnaði.
Hvergi hafði þessi formbylting verið yfir-
færð á húsbúnað í sama mæli og á Norður-
löndum. Danir eignuðust nokkra heimskunna
hönnuði og urðu stórveldi á þessu sviði; dönsk
húsgögn voru seld um víða veröld. Danir voru
fyrirmyndin og það lá beint við að fara í
smiðju til þeirra, en þá var þetta allt framleitt
hér; innflutningur á húsgögnum var þá ekki
hafínn.
Borð- og stólfætur urðu grannir pinnar,
sóffaborðin stundum óregluleg í laginu og eig-
HRAUNHELLUR settar á heilan vegg í kringum arin og þiljað með furu í kring. Það var einkum
Sveinn Kjarval húsgagnaarkitekt sem notaði þennan stíl fyrr á árum, en hvort hann var feng-
inn til að hanna innréttingar í þessa stofu er ekki vitað. Það er eitt af táknum tímans, að í stað
sófa hefur verið smíðaður fastur bekkur, einnig úr furu, og á honum eru þunnar svampsessur.
Bæði ruggustóllinn og borðstofustóllinn eru dæmigerðir fyrir stílinn á sjöunda áratugnum.
ÞESSI íbúð hefur verið talin í hæsta máta nútímaleg á sínum tíma, um 1965. Stólarnir eru í
skandinavíska stílnum (fengust í Skeifunni í kjallaranum undir Kjörgarði við Laugaveginn).
Þeir eru enn í góðu gildi. Sófinn er hinsvegar harður bekkur og Iftt til hæginda fallinn. Glugga-
tjöldin voru gjarnan með abstrakt mynstri sem rímaði við innanstokksmunina.
STÓLAR eins og þessi komu í stað djúpu,
efnismiklu hægindastólanna, sem verið
höfðu lengi við lýði og komu raunar aftur.
Hönnunin er frjálsleg, leikið á ýmsa strengi
með áklæðum og yfir gripnum er sá léttleiki
sem sótzt var eftir.
inlega eins og skúlptúrar sem ætlaðir voru til
sérstakra nota. Djúpu stólarnir, sem verið
höfðu aðalsmerki allra sæmilega vel búinna
heimila, hurfu gersamlega í bili, en unga fólk-
ið keypti þeirra í stað fislétta stóla með tré-
grind og svampsessum. í stað þunglamalegra
sófa voru smíðaðir bekkir úr furu og ofan á
þeim þunnar svampsessur. Stundum voru
þetta hálfgerðir pínubekkir, enda gerðir fyrir
augað fremur en þægindin.
Aherzlan var umfram allt á listrænt útlit,
mun meira en nú þekkist, enda er það athygl-
isvert við þessar gömlu myndir, að heimilin
eru „flott“ eins og nú tíðkast aftur að segja
uppá danskan máta. Þau eru síður en svo
gamaldags og ekki ver búin en gengur og ger-
ist núna, nema hvað hljómflutningstækin eru
orðin betri og svo höfum við fengið sjónvarps-
tæki, myndbandstæki og tölvur, sem ekki
voru til þá.
Aftur á móti eru þessi gömlu heimili að einu
leyti fremri fjölda mörgum nútíma heimilum:
Þau hafa stíl. Það var meiri listrænn metnað-
ur í þá daga og hann birtist til dæmis í því að
ungt fólk iagði áherzlu á að eignast málverk
eftir innlenda málara og keypti þau gjarnan
með afborgunum á sýningum.
Við sjáum á þessum myndum að undan-
tekningalaust eru gólfteppi út í hvert horn á
þessum heimilum. Það var hin sjálfsagða
lausn á þessum árum og þótti þá mun hlý-
legra en linoleoum-gólfdúkurinn hafði áður
verið. Teppagerðin var þá blómlegur, íslenzk-
ur iðnaður. Tízka sem fremur var bundin við
einbýlishús, fólst í því að sækja sér vörubíls-
farm af brúnleitum hellum í Drápuhlíðarfjall
á Snæfellsnesi. Ekki var það til klæðningar
utanhúss, þótt vel hefði getað farið á því,
heldur tíðkaðist að klæða einn vegg í stofunni
með Drápuhlíðargrjóti, ekki sízt í kringum ar-
in. Pottablómin, sem verið höfðu í gluggakist-
unum hjá pabba og mömmu, viku nú fyrir
pálmum, neríum og öðrum stórvaxnari teg-
undum.
Enda þótt það sjáist ekki á þessum mynd-
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25.JÚLÍ1998