Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1998, Blaðsíða 3

IJMtOH MORGUNBLAÐSEVS - MUNNING USTIR
32. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Fy ri rmy nda rborg i n
Bjarni Reynarsson skipulagsfræðingur hjá
Borgarskipulagi skrifar þrjár greinar um
leitina að hinu fullkomna borgarskipulagi,
en fyrir sfðustu aldamót ríkti mikil bjart-
sýni og þá kom fram Breiðvangshugmynd
kennd við Frank Lloyd Wright og garð-
borgarstefnan, sem kynnt var fyrir réttum
100 árum, og fagurborgarstefnan sem
kynnt var á hcimssýningu í Chicago 1909.
Nú í aldarlok fer hins vegar lítið fyrir stór-
brotnum hugmyndum um borgarskipulag,
segir greinarhöfundur.
Eggert og Jónas
I júlí sl. var reistur minnisvarði að Ingjaids-
hóli á Snæfellsnesi til minningar um Eggert
Ólafsson. Við það tækifæri hélt Dick Ringler
ræðu sem hér birtist og tjallaði um Eggert
og áhrif hans á Jónas Hallgrfmsson. Dick er
doktor frá Harvard og nú prófessor í skand-
inavískum fræðum við Wisconsin-háskóla og
hefur þýtt fjölmörg ljóð Jónasar á ensku.
Jórnbraut
austur í sveitir og suður tii Keflavíkur var
stóri draumurinn fyrir síðustu aldamót og
urðu miklar og snarpar umræður um málið
á þingi 1894, en þá var lagt fram frumvarp
til iaga um iöggiidingu á félagi sem átti m.a.
að leggja járnbrautir á Islandi. Frumkvöðull
í þessu máli var Sigtryggur Jónasson um-
boðsmaður í Winnipeg. Tvær eimreiðir áttu
að draga 20 opna vagna, 10 vagnar áttu að
vera lokaðir og 5 farþegavagnar. Um járn-
brautarmálið skrifar Pálmi Eyjólfsson á
Hvolsvelli.
Tampere
hefur um langt skeið verið köliuð leikhús-
borg Finnlands enda eru þar um tuttugu
starfandi atvinnuleikhús auk alls kyns leik-
hópa, þó íbúaQöIdinn sé ekki nema um 180
þúsund. Hávar Sigurjónsson sótti þar nor-
ræna leiklistardaga og árlega alþjóðlega
leiklistarhátíð. Mest eftirvænting á hátíðinni
var bundin við litháíska sýningu á Hamlet í
leikstjórn Eimuntas Nekrosious, en hún hef-
ur farið sigurför um leiklistarhátíðir. Og frá
San Francisco kom leikhópur sem gefur sig
út fyrir að spinna sýningar sínar af fingrum
fram, þar sem þó ramminn og persónugerð-
irnar voru greinilega þaulæfðar og teknar
af lager.
Marc Chagall
líf hans og list er efni greinar Braga Ás-
geirssonar, sem skoðaði í Lundúnum sýn-
ingu á verkum Chagalls í Royal Academy of
Art. Flest verkanna þar eru frá árunum
1914-20; máluð á umbrotasömu tímabili á
ferli listamannsins, áður en hann yfirgaf
Rússland fyrir fullt og allt 1922. Margar
myndanna hafa aldrei verið sýndar á Vest-
urlöndum fyrr. Og niðurstaða Braga um list
Chagalls er: Heimslist, sótt í erfðavenju
Vestur-Evrópu, auðguð óráðþægu táknsæi,
með æskuárin í Vitebsk og rússneskar hefð-
ir í bakgrunninum.
HRAFNISTUMENN
íslands Hrafnistumenn
lifðu tímamót tvenn,
þó að töfyrði á framsóknar leið.
Eftir súðbyrðings för
kom hinn seglprúði knörr,
eftir segiskipið vélknúin skeið.
En þótt tækjum sé breytt,
þá er eðlið samt eitt -
eins og ætlunarverkið, er sjómannsins beið.
Hvort sem fleytan er smá
eða seglprúð að sjá
og hvort súðin er tré eða stái,
hvort sem knýr hana ár
eða reiði og rár
eða rammaukin vél yfir ál,
hvert eitt fljótandi skip
ber þó farmannsins svip.
Hann er ferjunnar andi og hafskipsins sál.
Hvort með heimalands strönd
eða langt út í lönd
á hann leið yfir ólgandi flóð,
gegnum vöku og draum
fléttar tryggðin þann taum,
sem hann tengir við land sitt og þjóð.
Þegar hætt reynist för,
þegar kröpp reynast kjör,
verpur karlmennskan ísienska bjarma á hans slóð.
Örn Arnarson, 1884-1942, hét réttu nafni Magnús Stefánsson og álti heima í Hafnarfirði.
Morg kvasða hans eru í nýrómantískum anda og fjalla oft um sjó og sjómennsku. Þar á
meðal er Hrafnistumenn og frægasta kvæði hans, Stjáni blái.
FORSÍÐUMYNDIN: Málverk eftir Robert M. Melnick af hluta af heimssýningarsvæðinu í Chicago 1893, þar
sem sýnd var „Hvíta borgin" samkvæmt fagurborgarkenningunni, en frá henni segir í grein á bls 8-10.
TÍMAMÓT
RABB
RÐIÐ tímamót er
vinsælt og sjálf-
sagt ofnotað. Yfir-
leitt tölum við um
að fólk standi á
tímamótum á
stórafmælum, eða
tímamót verði í
sögu þjóða, ríkisstjórna o.s.frv. Tíma-
mótin sem ég ætla að rabba um snerta
bæði mig, ríkisstjórnina og þjóðina.
Sem veiðibóndi við Langá var ég einn af
þeim sem merktu af ákafa við já í öllum
könnunum er snertu gerð Hvalfjarðar-
ganga. Þetta gerði ég gjarnan er ég var
að koma eða fara með Akraborginni,
sem búin er að vera hluti af lífi fjöl-
skyldunnar í aldarfjórðung.
Áhöfnin var löngu orðin persónulegir
vinir, sem fylgdust með allt frá því er
ég og eiginkona mín eltum bleiuklædda
strákana okkar móð og másandi. Fyrst
um salarkynni gömlu Boggunnar, þar
sem bíllinn okkar var stundum hífður
um borð ef við vorum sein fyrir, og svo
þeirrar nýju er hún kom með byltingar-
kenndum lúxus, til þess er sá eldri var
farinn sitja undir stýri ansi góður með
sig að keyra mömmu og pabba. Óg-
leymanlegt var stolt brosið er strákarn-
ir á dekkinu klöppuðu á öxlina á honum
og sögðu kumpánlega: „Bara búinn að
taka lyklana af þeim gamla, góður!“
Við erum búin að eiga yndislegar
stundir í Akraborginni enda farin að
fara allt að 60 ferðir á ári. Stundum var
maður kannski óþarflega stressaður að
koma sér niður á höfn eða niður á
Skaga og líklega verð ég að viðurkenna
fyrir vörðum laga niðri á Skaga að á
stundum hefði verið erfitt að halda því
fram að maður hefði bara verið á 90.
Það var dálítið sérstakt með Bogguna.
Þegar ég kom um borð í hana í Reykja-
vík, var eins og þungu fargi væri af mér
létt og allar áhyggjur foknar út í veður
og vind, enda dvöl í sveitinni fram und-
an. A sama hátt var eins og drægi fyrii'
sólu, er ekið var úr skipinu inn í
stressveröld höfuðborgarinnar. Svona
gekk þetta ár eftir ár, þar til allt í einu
að fyrir lá ákvörðun um að bora göng
undir Hvalfjörð.
Þá virtist þessi ákvörðun svo óendan-
lega fjarlæg í framtíð, að maður hugs-
aði með sjálfum sér að maður yrði orð-
inn gamall og það yrðu bara strákarnir
okkar sem myndu njóta góðs af. En
hvað gerist svo? Jú, marghamir verk-
takar eru allt í einu tilbúnir með göngin
heilum meðgöngutíma fyrir áætluð
verklok.
Um borð í Akraborginni gætir allt í
einu einhvers drunga, þar sem fjöldi
fólks veit að það er að missa vinnuna
og áratuga hluti af lífí og starfí fólksins
uppi á Skaga að hverfa í aldanna
skaut. Eg hugsa með hálfgerðum hryll-
ingi til þess að missa þessar klukku-
stundarferðir og notalegheitin í sam-
býli við áhöfn og aðra farþega. En
tímamótin nálgast óðfluga og allt í einu
er komin sú stund að maður kastar
kveðju á áhöfnina og þakkar henni
undir forystu skipstjóranna Þorvaldar
og Óskars fyrir aldarfjórðungssam-
veru, hluta af tilveru fjölskyldunnar.
Ég stöðva bílinn uppi á horni og fer út
til að kveðja skipið með heiðursvarðar-
merki, sem Garðar Pálsson skipherra
kenndi mér, er ég var hjá Gæslunni í
den tid. Ég gaf henni og áhöfn sem
sagt honör og gladdist, sem gamall sjó-
maður sem hafði dekk undir fótum í
fjögur og hálft ár, yfír að skipið yrði í
framtíðinni notað sem slysavarnaskóli
sjómanna.
Það er sem sagt komið að tímamót-
unum. Ég hafði ákveðið að láta mestu
umferðina ganga yfír áður en ég skellti
mér í göngin og það var farið að halla í
20. júlí er ég loksins rann í áttina að
göngunum. Konan mín auðvitað búin að
kaupa 40 ferða kort, en eftir að fá
græjurnar, þannig að maður gæti bara
blússað í gegn. Það var allt uppselt og
ekki einu sinni hægt að beita klíkuskap
við gamlan samstúdent sem þarna ræð-
ur öllu. En svo var auðvitað allt ókeyp-
is. Hvílíkur munur, hvílík bylting. Ég
komst að því í Borgarnesi rúmlega þrjú
að ég þurfti að skjótast í bæinn til að
sækja myndir til Mats af nýja veiðihús-
inu, sem veiðifélagið hafði fengið hann
til að taka. En ég þurfti líka að hitta
smið í veiðihúsinu klukkan átta. Ég var
kominn í bæinn íyrir fjögur. Búinn að
útrétta allt klukkan hálfsex og kominn
upp í veiðihús fyiár hálfsjö. Þegar ég
kom þangað, þurfti ég næstum að klípa
mig til að trúa því sem ég hafði upplif-
að.
Yfirvöld á Vesturlandi hafa Iátið
gera lærðar úttektir á áhrifum þessar-
ar samgöngubyltingar. Ég held að þau
verði miklu meiri en nokkurn órar fyr-
ir. Allt i einu getur maður búið í út-
jaðri Borgarbyggðar og stundað sína
fréttastjórn á Matthildi FM 88,5, alveg
eins og maður gerir efst úr Barmahlíð-
inni. Fyrir mig eru þetta gleðileg tíma-
mót og líka þjóðina alla, jafnvel ríkis-
stjórnina. Nágranni okkar Matthild-
inga á Hverfisgötunni, sjálfur sam-
gönguráðherra, á heiður skilið. Hann
reyndist í þessu máli framsýnn og fylg-
inn sér.
INGVI HRAFN JÓNSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. ÁGÚST 1998 3