Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1999, Blaðsíða 19

STÓR og björt húsakynni eru full af líkönum af fyrri verkum og verkum í vinnslu.
unarsafnið í Weil am Rhein í Þýskalandi,
sem átti sinn þátt í að draga athygli Evrópu-
búa að þessum sérstæða arkitekt. Síðan hef-
ur hver merkisbyggingin fylgt annarri í Evr-
ópu frá hendi Gehrys, eins og til dæmis „The
American Center" í París, höfuðstöðvar
Vitra-íýrirtækisins í Basel, mikill fiskskúlp-
túr, sem reistur var í ólympíuþorpinu í«
Bai’celona og skrifstofubygging í Prag. Fisk-
fonnið sem Gehry varð tíðrætt um í áður-
nefndu spjalli á Feneyjatvíæringnum er ekki
aðeins áberandi í fiskskúlptúrnum í
Barcelona, heldur kemur fram víðar í verk-
um Gehrys. Inn í verk sín fellir hann einnig
oft þætti, sem eru hreinir skúlptúrar.
Þegai- litið er yfir verk Gehrys bera þau
með sér sterk höfundareinkenni. Rauður
þráður í verkum hans eru form, oft mjúk, sem
brotin eru upp og sett saman aftur og þá oft
með sléttum, einfóldum og köntuðum form-
um. Það er því sterkt samhengi milli fyrstu
verka hans og svo stórbrotinna verka eins og-«
hins víðrómaða Guggenheimsafns í Bilbao.
Fjögur allsérstæð verk Gehrys eru nú í
smíðum. I Los Angeles er verið að reisa tón-
leikahús kennt við Walt Disney og fjármagn-
að af því fyrirtæki. Sú bygging er samsafn
silfurlitra forma, sem ýmist virðast reist upp
eða lögð útaf. I Seattle er verið að reisa tón-
listarmiðstöð, sem helst líkist málmborða-
bendu. I Berlín er verið að reisa höfuðstöðv-
ar DG Bank, sem er eins og fíngert rimlabox
utan um stórt málmform, ekki ósvipað hests-
haus í laginu. Og í New York er verið að
byggja listaskóla, Bard College Center for
The Perfoi-ming Arts, sem líkist helst ein-
fóldum málmplötum, sem tylla sér hver utan
í aðra. Eins og aðrar byggingar Gehrys
munu þessar byggingar setja mjög svip á
umhverfi sitt.
A VINNUSTOFU
ARKITEKTSINS
Frank O. Gehry er einn
athyglisverðasti arkitekt
samtímans. A sýningu í
Louisiana gefst gott tæki-
færi til að kynnast verkum
hans eins og Sigrún
Davíðsdóttir sá nýlega.
EG SÁ að allir þessir starfsbræð-
ur mínir sóttu innblástur til for-
tíðarinnar og voru á kafi í að
byggja hús með súlum. Mér datt
í hug að líta þá enn lengra aftur,
alveg aftur til steingervinga af
útdauðum fiskum," sagði Frank
0. Gehry undirleitur og bros-
andi, er hann lýsti hugmyndum sínum á
rabbfundi á tvíæringnum í Feneyjum 1995. í
Louisiana-safninu í Humlebæk á Norður-
Sjálandi stendur nú yfir stór yfirlitssýning á
verkum og vinnuaðferðum arkitektsins, sem
leitaði aftur í fiskformið og hefur með húsum
sínum og hugmyndum fært nýja vídd inn í
arkitektúr samtímans.
Samtíminn seinn til
Gehry er fæddur í Toronto í Kanada 1929.
Ef einhver undrast að nafn hans hafi ekki
farið að heyrast fyi'r en nú á síðari árum, þá
er skýringin einfaldlega sú að hann var kom-
inn um sextugt þegar hann fór í raun að fá
einhver stói'verkefni. Fram að þeim tíma var
hann reyndar kunnur í þröngum hópi starfs-
bræðra sinna, var eftirsóttur kennari og
margverðlaunaður, en hugmyndir hans
komust sjaldan lengra en að verða líkön.
„Fólk kom til mín af því það vildi fá eitt-
hvað ögrandi, en þegar ég svo sýndi því hug-
Fyrstu hugmyndunum tyllir Gehry á blað í teikningum. Teikningar hans eru ólgandi form, sem
hann krotar niður og það er varla fyrir aðra en höfundinn að gera sér grein fyrir einhverju í
þeim, sem nálgast gæti að vera hús.
CV/. -An — Oflf*
myndir mínar var viðkvæðið að þetta væri
nú kannski aðeins um of og hvort ekki væri
hægt að hafa þetta eitthvað aðeins öðruvísi,"
segir Gehry í sjónvarpsviðtali, sem sýnt er á
sýningunni, tekið upp í tilefni opnunar Gug-
genheimsafnsins í Bilbao. Það var skýring
hans á því að hann var kominn um sextugt,
þegar hann loks fékk eitthvað byggt eftir sig
að ráði. Norðurlöndin misstu af því að fá
Gehry-byggingu, þegar stjórn Moderna Mu-
seet í Stokkhólmi tók hugmynd spænska
arkitektsins Rafael Moneos fram yfir tillögu
Gehrys 1990.
Þótt hann sé fæddur í Kanada starfar
hann í Bandaríkjunum og hefur haft aðsetur
í Kaliforníu. Þar kynntist hann listamönnum
eins og myndlistarmönnunum Jasper Johns,
Claes Oldenbm'g og Riehard Serra og tón-
skáldinu Philip Glass, sem allir heimsóttu
hann þegai' hann sýndi húsið sitt í Santa
Monica 1978. Hann hafði þá keypt sér timb-
urhús, skorið það niður í einingar og sett
saman aftur með einingum, sem hann byggði
inn í.
Veggirnir í húsi hans eru sumir hverjir
flettir öllu og berstrípaðir niður í múr, en
aðrir hlutar éru nánast eins og pakkaðir inn í
málmplötur, vírnet og hráar spónaplötur.
Húsið ber því einkenni, sem síðar hafa verið
allsráðandi í byggingum hans, samspil fonna
annars vegar og hins vegar samspil flata og
forma, sem sveipuð em inn í mismunandi
efni.
Úr litlum formum í stór
Eftir að hafa byggt nokkur einbýlishús af
svipaðri gerð og sitt eigið hús á árunum um
og eftir 1980 hafði Gehi-y fengið á sig orð fyr-
ir sérstakt hugmyndaflug. Á ái-unum
1987-1989 vai' byggt eftir hann Vitra-hönn-
Fró pappalíkönum til tölvulikana
Á sýningunni í Louisiana gefst mjög gott
tækifæri til að kynnast vinnubrögðum
Gehi-ys, sem eru nokkuð sérstök. Fyrstu
hugmyndunum tyllir hann á blað í teikning-
um. Teikningar hans era ólgandi form, sem
hann krotar niður og það er varla fyrir aðra
en höfundinn að gera sér grein íýrir ein-
hverju í þeim, sem nálgast gæti að vera hús.
Síðan tekur við módelsmíði, en á vinnustofu
hans vinna um 140 manns, sem margir era
módelsmiðir. Sjálfur klippir Gehry form sín
pappa, límir saman og raðar, svo frammódel-
in era mörg hver slíkrar ættar, áður en kem-
ur að nákvæmari útfærslu þeirra.
I glímu sinni við fiskformið rakst Gehry á
tæknileg vandkvæði, því það virtist einfald-
lega vera honum ómögulegt að koma hug-
myndum sínum í framkvæmd. Eftir að hafa
unnið með flugvélasmiðum og tæknimönnum
í Mirage-flugvélaverksmiðjunum í Frakk-
landi komst hann þó á rekspöl, því þar voru
menn þjálfaðir í notkun afar fullkomins
hönnunarforrits er kallast CATIA. Það forrit
hefur Gehry nú unnið með í nokkur ár á
teiknistofu sinni og það hefur bæði sparað
mikla vinnu, gert honum kleift að byggja hin
flóknustu form og ekki síst gert honum kleift
að breyta formunum stöðugt. ^
Forritið gerir Gehi-y og samstarfsmönnum
hans kleift að leika sér með formin á alla
enda og kanta, klæða hugmyndir formi og
virða þau fyrir sér frá öllum mögulegum
sjónarhornum. Fon-itið getur einnig unnið
fomin í ákveðin efni og þar með fást upplýs-
ingar um samspil efnis og foi-ms. Við bygg-
ingu safnsins í Bilbao breytti hann og bætti
hönnun hússins stöðugt, án þess það kæmi
að sök við framkvæmdir. Nýjungar í efnis-
notkun era margar í byggingum Gehrys.
Hann er hrifinn af þeirri hugmynd að klæða
grindur og veggi nýstárlegum klæðningum.
Þannig er Bilbaosafnið klætt títanplötum,
sem gefur byggingunni bæði sérstaka áferð
og lit, þar sem málmurinn endurspeglai' um-
hverfið og birtuna. Málmklæðningar með
sömu áhrifum hefur hann notað í fleiri bygg*~-
ingar sínai'.
Myndir frá vinnustofunni á sýningunni
gefa glögga mynd af því hvernig vinnuum-
hverfi Gehrys er. Stór og björt húsakynni
eru full af líkönum af fyrri verkum og verk-
um í vinnslu. Teikningarnar liggja víða og
inn á milli eru svo stórir tölvuskjáir með
kvikandi formum í einstaklega glæsilegi'i út-
færslu hins fullkomna CATIA-forrits. Sjálf-
ur segist Gehry ekki vera neinn tæknidýi'k-
andi, en hefur með hjálp góðra aðstoðar-
manna náð góðu valdi á hönnunarforritinu
og þeim möguleikum, sem það býður upp á.
Sýningin í Louisiana stendur til 7. febrúarur
og gefur heillandi og áhugaverða innsýn í
vinnuaðferðir og hugmyndaheim þessa arki-
tekts, sem betur en flestir aðrir sameinar
þætti byggingailistar og skúlptúrs í verkum
sínum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 16. JANÚAR 1999 1 9