Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.2000, Blaðsíða 19

* ifrs
Myndir Vytautasar bera vott um afar mikla nákvæmnisvinnu. Þær sýna sundurgreinda líkama og eru hlaðnar stórum og smáum táknmyndum.
EKKIÆTLUNIN AÐ HUGGA FÓLK
Vytautas Narbutas er íslendingum að góðu kunnur
sem 1 eikmyndahönnuður en í dag kl. 16 opnar
h< □nn r nyndlistarsýningu í Stöðlakoti, sína fyrstu á
j slandi. ÞRÖSTUR HELGASON ræddi við hann
um til< gang listarinnar, heimsóknir í líkhús, trúna,
frelsi kunnáttunnar og fleira.
MARGIR kannast sjálf-
sagt við Vytautas
Narbutas sem einn af
vitringunum þremur,
eins og þeir hafa ver-
ið kallaðir leikhús-
mennirnir frá Lithá-
en sem sett hafa upp
glæsilegar en stundum umdeildar sýningar í
Þjóðleikhúsinu undanfarin ár. Hinir tveir
eru Rimas Tuminas leikstjóri og Faustas
Laténas tónskáld en saman þóttu þeir koma
með nýja vídd inn í íslenskt leikhúslíf.
Viðbrögðin við fyrstu sýningunni, Mávin-
um eftir Tsjekhov, árið 1993, voru aðdáun
blandin undrun. Meðferð þeirra á Don Juan
tveimur árum síðar þótti svo nýstárleg að
sumum varð um og ó. í þriðja sinn ríkti
meiri sátt um aðferðir þremenninganna;
uppfærslan á Þremur systrum eftir Tsjek-
hov árið 1997 vakti yfirleitt mikla hrifningu
gagnrýnenda.
Það sem einkum fór fyrir brjóstið á ís-
lenskum leikhúsgestum í aðferðum Lithá-
anna var mjög persónuleg og áköf túlkun á
textum leikverkanna. Leikstjórinn virtist
ekki bera tilhlýðilega virðingu fyrir bók-
menntunum sem hann var að vinna með
heldur lék sér með þau í ýmiss konar út-
úrdúrum. Leikur var afar táknhlaðinn og
sömuleiðis tónlistin og leikmyndin.
Getur þá allt eins hengt
upp fallegt veggfóður
Segja má að þessi sama aðferð einkenni
myndlist Vytautasar sem opnar sýningu á
grafík- og málverkum í Stöðlakoti í dag.
Hann vinnur mikið með þekkt trúarleg tákn
og ýmis mótíf úr umhverfi sínu en setur þau
í nýtt og framandi samhengi; sjálfur segir
hann að það sé hans innri rödd sem tali í
verkunum, rödd sem sé oft dimm en hafi
líka sína björtu tóna. Þótt myndirnar virki
sjálfsagt sláandi á suma segir hann það ekki
beinlínis ætlunina. „Það er heldur ekki ætl-
un mín að hugga fólk, ég vil frekar reyna að
Leiðrétting
I efnisyfirliti Lesbókar fyrir árganginn
1999, sem fylgdi blaðinu 5. þessa mánað-
ar, varð sú villa undir efnisliðnum ís-
lenskar smásögur, að nafn Arnar Bárðar
Jónssonar misritaðist, en hann er höf-
undur smásögunnar íslensk íjallasala
hf., sem birtist í 13. tölublaði 1999. Eru
hann og lesendur beðnir velvirðingar á
þessu.
hvetja það til umhugsunar, kannski ögra því
svolítið, fá það til að velta lífinu fyrir sér á
dálítið annan hátt en vanalega. Kennarinn
minn sagði að myndlist ætti að hugga fólk
en þá getur maður allt eins hengt upp fal-
legt veggfóður heima hjá því.“
Innsetningar
elcki í anda kerfisins
Vytautas segir leikhúsvinnu hafa tekið
mestan sinn tíma en sér hafi aldrei fundist
hún fullnægja tjáningarþörfinni, „ég hef
ekki getað talað alveg út í leikmyndagerð-
inni og þvi alltaf stundað myndlistina líka“.
Vytautas er menntaður í málaralist og
sviðsmynda- og búningahönnun frá Lista-
akademíunni í Vilníus í Litháen. Hann hefur
sýnt verk sín í heimalandi sínu, Finnlandi
og Japan en þetta er í fyrsta sinn sem hann
sýnir hérlendis.
Nám sitt stundaði Vytautas á Sovéttíma
og litaðist það nokkuð af því. Tveggja ára
rof varð á náminu vegna þess að hann var
neyddur til að gegna herskyldu. Hann gat
heldur ekki að öllu leyti um frjálst höfuð
strokið í listaakademíunni. Þannig var hon-
um vísað frá henni vegna sýningar á inn-
setningum sem hann setti upp í anddyri
skólans, rétt hjá salernunum. „Innsetningar
voru vestræn list og því ekki í anda kerfis-
ins,“ útskýrir hann.
Heimsóknir i líkhúsið
Sumar aðferðir kennaranna voru líka
óhefðbundnar. Nemendum akademíunnar
var til að mynda gefinn kostur á að heim-
sækja líkhúsið í Vilníus að teikna látið fólk.
„Fáir nýttu sér þennan möguleika,“ segir
Vytautas. „Kennarinn var drykkfelldur og
fylgdist lítið með því hvað við aðhöfðumst.
Mér hefur hins vegar alltaf þótt líkaminn
áhugavert umfjöllunarefni og fór því í lík-
húsið. Þar dvaldi ég við að kynna mér bygg-
ingu líkamans, bæði ytra og hið innra því
þetta voru yfirleitt lík af fólki sem hafði af-
myndast á einhvern hátt.“
Heimsóknirnar í líkhúsið hafa sett sitt
mark á list Vytautasar því að líffærafræði-
leg sýn á manninn einkennir mjög verk
hans. Hann sýnir mér til dæmis mynd af
krossfestingu Krists þar sem hver vöðvi er
dreginn fram af nákvæmni og nefndur.
Hann segir þessa mynd sjálfsagt geta valdið
uppþoti meðal strangtrúaðra. Hún er eins
konar afhjúpun á hinni guðlegu veru, hinni
guðlegu ímynd Krists. A annarri mynd má
sjá dómkirkju rísa upp úr tærðum líkama
manns eins og risastór fallus. Þessar mynd-
ir fela í sér helgibrot og jafnvel heimsenda-
tilfinningu.
Vytautas segir trúarlíf mannsins vera
áhugavert. „Það er alltaf þetta tvitog milli
anda og efnis sem gengur ekki upp. Um leið
„Listamaður verður
að hafa tæknina á
sínu valdi efhann
œtlar að segja pað
sem býr innra með
honum. Hann verður
að öðlastfrelsi kunn-
áttunnar. “
og dómkirkjan rís upp úr holdi mannsins
eins og heilagur andi er hann bundinn jörð-
inni órofa böndum, þau eru eitt, hold er
mold. Við byggjum svo trúna á Biblíunni
sem fjallar um þennan yfirskilvitlega Guð
en það voru í raun menn sem skrifuðu hana;
trúin er afurð mannsins og ekkert annað.
Hún birtist líka oft í afskræmdri mynd
hans, þegar hann fer í kirkju til að ákalla
Guð sinn um aukin veraldleg gæði, nýjan bil
og íbúð.“
Frelsi kunnóttunnar
Myndir Vytautasar bera vott um afar
mikla nákvæmnisvinnu. Þær sýna sundur-
greinda líkama og eru hlaðnar stórum og
smáum táknmyndum. Hann segist alltat
hafa lagt mikla áherslu á tækni.
„Ég hef stundað kennslu í Litháen og allt-
af lagt höfuðáherslu á tækni við nemendur
mína. Listamaður verður að hafa tæknina á
sínu valdi ef hann ætlar að segja það sem
býr innra með honum. Hann verður að öðl-
ast frelsi kunnáttunnar. Þetta frelsi er það
dýrmætasta sem listamaður á. Mér þykir
ekki nægilega mikið lagt upp úr þessu við
unga listamenn og það endurspeglast í list
þeirra, það er stundum grátlega augljóst að
þeim tekst ekki að koma hlutunum á fram-
færi vegna þess að þá skortir tæknina.
Vegna þessa leita þeir líka í sífellt meira
mæli í aðferðir sem krefjast engrar tækni
og segja eitthvað sem þeir vita kannski ekki
einu sinni hvað er. Þeir eru fangar kunu*-
áttuleysisins."
Ekki mikinn innblóstur að hafa
úr reykviskum arkitektúr
Vytautas segir að hver mynda sinna taki
mikinn tíma í vinnslu enda breytist þær oft.
„Ég lít á vinnsluna sem lífrænt ferli.
Hvert verk á sína ævi. Ég vinn út frá ein-
hverri grunnhugmynd en hún breytist iðu-
lega í sköpunarferlinu og aðrar hugmyndir
bætast við, þetta er langt og lífrænt ferli.
Ég verð iðulega fyrir miklum áhrifum af
daglegu umhverfi mínu og sæki þangað tákn
og sögur. Ég sæki til að mynda mikið af for-
mum úr arkitektúr. Dómkirkjan sem rís upp
úr mannslíkamanum er til dæmis dómkirkj-
an í Vilnius. Reykjavík hefur hins vegar
ekki enn ratað inn í myndir mínar, það er
ekki mikinn innblástur að hafa úr reykvísk-
um arkitektúr.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 12. FEBRÚAR 2000 1 €»