Tíminn - 07.12.1966, Blaðsíða 8

8
HESTAR OG MENN
MERKILEG BÚK
— Bókaforlag Odds Björns-
sonar á Akureyri hefir nýlega
sent út frá sér merkilega bók:
Búfjárfræði, sem Gunnar
Bjarnason kennari á Hvann-
eyri hefir tekið saman. Bók
þessi er allt í senn: yfirgrips-
mikið fræðirit, nýstánleg í út-
lití og vönduð að ölum frá-
gangi. — Þessarar bókar hefur
verið beðið með nokkurri ó-
þreyju, því langt er síðan
ýmsir vissu, að hennar væri
von. En nú er bókin komin
meiri og vandaðri að efni og
útliti en flestir munu hafar
búizt við. Gunnar hefur unnið
þarna mikið verk og þarft og
Bókarforlagið sýnt virðingar-
verðan stórhug og fausnar-
brag, sem vert er að meta.
En ósjálfrátt vaknar sú
spuming hvers vegna svona
bók er ekki gefin út á vegum
Búnaðarféilags íslands og það
fyrir löngu síðan, því hennar
hefir verið þörf. En hvað um
það? —Bókin er komin
og það er fyrir mestu.
Að sjálfsögðu hefir Gunnar
ekki gleymt þætti hestsins í
þessari fræðibók sinni. Rekur
han-n í stuttu og! glöggu máli
þróun heitsins eftir því sem
vitað er eftir jarðsögulegum
heimildum og gefur síðan yfir-
lit um ,,sögu“ heitsins hér-
lendis.
í upþhafi þeirrar frásagnar
segir Gunnar m.a,:
„Til ísilands kom hesturinn
með landnámsmönnum. Aðal-
lega hafa þeir verið af
skandinavíska landkyninu
og líkir og þeir eru nú. Ekki
er þó útilokað að eitthvað hafi
flutzt hingað af austurlenzkum
'hestum, en þá vom slákir hest
ar í löndunum við Eystrasalt,
því verzlunarsamgöngur lágu
suður um álfuna austanverða
til MiMagarðs og fleiri staða
þar suður frá.
Aðeins ein frásögn fornrita,
Þorskfirðingasaga, getur um
hest sem var „gauzkur hiaup-
ari“ og var kornalinn sumar
og vetur. Þetta var Kinnskær
GuU-Þórir.“
Ekki er ólíMegt að fleiri
liestar austurlenzkra ætta hafi
fllutzt hingað með landnáms-
mönnunum þótt þess sé ekki
getið í sögum. Meðferðin á
Kinnskæ hefir verið önnur og
betri en algengt var og því
þótt frásagnarverð. Vera má
líka að tengsl söguritarans við
þá Þorskfirðinga hafi verið slík
að nánar sé sagt frá ýmsu
sem þótt hefir í frásögu fær-
andi en hjá öðrum sagnaritur-
um sem var annað efni ofar
í huga en ætterni og meðferð
’hrossanna.
Ennfremur segir Gunnar:
„Fyrsti hxossastofninn í
landinu hefir verið úrval að
gæðingum, því það má augljóst
vera, að þegar landnámsmenn
fluttu búferium frá Noregi,
gátu þeir aðeins tekið með sér
lítinn hluta búfjár, en vafa-
laust hafa þeir teMð það
bezta.“ — Um þetta hljóta all-
ir að vera sammála.
En hefði'þessi frásögn ekki
getað verið nokkru fyllri?
Ekki er með öHu útilokað
að einhver hrossastofn hafi
Hesturínn okkar
TfMINN
Gunnar Bjarnason
verið fyrir í landinu þegar
Austmenn settust hér að. írar
höfðu þá haft búsetu hérna,
hver veit hvað lengi og ekki
er ólíMegt að þeir hafi flutt
með sér eitthvað af búfé og
þó einkum sauðfé og hesta. —
Má renna mörgum stoðum und
ir fullyrðingu um, að svo hafi
verið, en oflangt mál yrði að
gera það hér.
f þessu sambandi er líka
þess að gæta, að á þessum
tíma höfðu írar ráð á betri
skipakosti heldur en norður-
landabúar og voru kunnugri
siglmgaleiðutm um úthöfin.
Fleira mætti telja hér til, en
af þessu má þó ætla, að tölu-
vert sé af ínsku blóði j hrossa-
stofni okkar, ekM síður en er
í mannskapnum, — og nokkur
tengsl mætti e.t.v. rekja lengra
Framhald á bls. 12.
Nýlega er kornið út 2. hefti
af Hestinum okkar, — blaði
UH. — Forsíðugrein blaðsins er
leiins og venjulega eftir^ rit-
stjórann, séra Guðm. Óla Ólafs-
son í Skálholti og vekur hann
þar máls á mjög athyglisverðu
atriði í meðtferð hesta, en það
er notkun þeirra við hausts-
smalarnir, sem nú séu þeim
meiri þolraun en áður var.
Ástæðan til að svo er, liggur
í augum uppi: hve hestarnir
eru nú yfirieitt illa undir það
búnir að vera teknir til mikill-
ar reiðar á haustdögum eftir
e.t.v. sumarlangt brúkunarleysi
eða a.m.k. alltof lítla þjálfun
langtímum saman. — Um þetta
segir Guðm. Óli m.a.: „ÖUum
hestamönnum ætti a.m.k. að
vera fullljóst, hvílíkt níðings-
verk það er, að taka sumar-
staðinn og sýlspikaðan hest svo
MIÐVIKUDAGUR 7. desember 1966
að segja óviðbúinn til harðrar
reiðar, þótt ekki sé ne-ma einn
dag að hausti. Dæmi munu
þess að hestar séu sprengdir
með slíku tilræði, eða riðnir
svo uppgefnir, að þeir bíði þess
aldrei bætur.“
Það er hægara sagt en gert
að halda hestum í hæfilegri
þjálfun sumarlangt en þó er
það nauðsynlegt ef nota á herl
inn að haustinu til slíkra harð-
reiða, sem fjársmalanir eru
yfirleitt.
Höf. bendir þó á no-kkur úr-
ræði sem verið geta til mikilla
bóta, m-a. það „að hafa tamin
hross í þröngum girðingarhöft-
um og láta þau iðulega standa
inni í svelti dægur í senn,
einkum þö, ef þau eiga vinnu-
stundir í vændum." Einnig það
að leyfa börnum meiri afnot
Framhald á bls. 12.
Jón Pálsson á Svan.
3
Fréttabréf frá starfsemi SÞ
Mikil eftirspurn bóka
í vanþróuðu löndunum
Bókabyltingin í vanþróuðu
löndunum „Snjóboltinn" velt-
ur af stað.
Ef Pakiistan kaupir bækur,
kemur það til frádráttar frá
s'kattskyldum tekjum hans.
Þetta er eitt dæmi urn viðleitni
vanþróuðu landanna við að
aúka áhuga manna á bóklestri
Menmingar- o-g vísinda'stofn-
un Sameinuðu þjóðanna (UN
ESCO) heldur ráðstefnu þessa
dagana og tekur m. a. til með
ferðar tíu ára baráttu fyrir
því, að „bækur verði vel skipu-
lagður og ómissandi þáttur í
allsherjarþróunarviðleitni hverr
ar þjóðar.“
Tilvitnunin er tekin úr fund
argerð hinnar fjölmennu ráð-
stefnu, sem UNESCO efndi tíl
í maí í ár til að veita sér-
fræðingum Asíuþjóða í bókaút-
gáfu færi á að ræða víð stall-
bræður sína frá löndum sem
lengra eru komin á þróunar-
brautinni. Viðfangsefnið var:
„Framleiðsla og dreifing bóka
1 Asíu.“ 34 sérfræðingar frá
20 Asíu-löndum ræddu við full-
trúa margra af aðildarrikjum
UNESCO og ýtmissa alþjóða-
stofnana sem álhuga hafa á
bókagerð.
Skýrsla frá ráðstefnunni í
TóMó var send tM allra aðild-
arrikja UNBSCO. Þar komu
fram ýmis sjónarmið varðandi
menntun bókatforla®9forstjóra
rithöfunda og þýðenda, útveg-
un pappírs og vélateost í prent-
smiðjum, dreifimgarmöguleika
í bókaverzlunum og bókasöfn-
um, hjálp frá Aiþjóðabankan-
um til að koma á fót útgáfu-
fyrirtækjum, og vandamál höf-
unrarréttar og kennslubóka.
KEÐJUVERKUN í ASÍU.
Forstjóri UNESCO getur nú
skýrt þátttakendum ráðstefn-
unnar frá því, að hún kom
snjóboiltanum til að velta af
stað. Hún hefur orsakað keðju
verkun í bókaútgáfu Asíu-ríkja.
Eitt fjölmennt riki hefur þeg-
ar sett upp rí'kisbókaráð, sam-
kvæmt tillögum sem fram voru
lagðar í TóMó. Tvö önnur ríM
halda þessa dagana innlendar
ráðstefnur um bókavandamál-
ið, og mörg ríki fá UNESCO-
sérfræðinga á þessu sviði í
heámsókn áður en árið er á
enda. Eitt dæmi um verkefni,
sem þarfnast aðstoðar sértfræð-
inga, er leturgerðarstofnun sem
feoma á upp í TóMó.
Iðnaðarlöndin hafa Mka tek-
ið við sér. Áætlunin krefst
„geysivíðtækrar alþjóðlegrar
samvinnu," skrifar aðalmál-
gagn brezkra bókaútgefenda,
„The BookseIler,“ og bætir við,
að „það er mikilvægt að brezk
ir útgefendur ásamt útgefend-
um annarra landa, sem lengra
eru á veg komin, leggi fram
þekkingu sína og reynslu,
skipulag og aðra hjálp.“
Önnur iðnaðarlönd, eins og
t.d. BandaríMn, ÁstraMa og
Tékkóslóvakía, hafa einnig lýst
sig reiðubúin til að kanna
hvernig þau geti orðið að Mði.
íran, sem gaf loforð um eina
mMljón kennslubóka tM bar-
áttunnar gegn ólæsi á TóMó-
ráðstefnunni er þegar teMð
að svara fyrirspurnum frá
ýmsum löndum Asíu.
STÓR UPPLÖG Á LÁGU
VERÐI.
Eftirspurpin i vanþróuðu
löndunum eykst í réttu
hlutfalli við aukna menntun
og lestrarkunnáttu. f Afriku er
ekM einu sinni tíu riM sem
gefa út bækur af einhverju
tagi reglulega. í Asíu verður
þörf á fimmfalt fleiri kennslu-
bókum árið 1980 en nú.
f iðnaðarlöndunum á sér
samtímis stað tæknileg bóka-
bylting, sem beinlínis veldur
því að heMt flóð ódýrra bóka
og svonefndra vasabrotsbóka
fer yfir löndin. 58 af hundraði
allra framleiddra bóka á árinu
1964 komu út í níu iðnaðar-
löndum, sem ekM höfðu nema
fimmtung af íbúum jarðarinn-
ar.
Hinar stórauknu eru sem sé
samfara tækni sem nauðsyn-
leg er til að fullnægja þeim.
Barátta UNESCO er háð á tím-
um þegar hægt er að fram-
leiða stór upplög við vægu
verði.
Tilgangur baráttunnar er að
færa út kviar tæknibyltingar-
innar, þannig að hún nái einn-
ig tM bókaútgáfu í vanþróuðu
löndunum. Næsta spor í þá átt |
verður að efna tM sams konar (
ráðstefu og var í TóMó ein-
hvers' staðar í Afríku á árinu
1968.
BÆKURNAR NÁ EKKI TIL I
ALMENNINGS.
Þó er ekki stefnt að því einu !
að áusa ódýnxm bókum yfir í- 1
búa vanþróuðu landanna. Það
'er vissulega mikilsvert að hin
stóm útgáfufyrirtæM í heimin-
um komi bókmenntum á fram-
færi í þessum löndum — til
að fylla út í eyðuna sem þar
er nú. En hitt er þó ennþa
miMu miMlsverðara, að þessi
lönd hefji sína eigin bókaút-
gáfu, segir UNESCO. Úrvalið
verður að miða við þeirra eig-
in menningu og ríkjandi þarf-
ir. Hæfileika þessara þjóða tM
að skrifa, gefa út og dreifa
bókum verður að þjálfa.
Jafnvel þó fyrir hendi væru /
rithöfundar, peningar, prent-
smiðjur, pappír, fjármagn og
bókaforlög, mundi í mörgum
tMvikum aUt standa á dreifing-
unni. Vegir og járnbrautir ná
í mörgum tilfellum ekM út til
þorpanna þar sem meginhlutí
fólksins hefst við. Að senda
bækur í pósti getur tvöfaldað
kostnaðinn. Bókasöfn og bóka-
verzlanir eru ákaflega fágæt
fyrirbæri.
Þetta dæmi sannar, hve háð
bókaútgáfan er ýmsum öðrum
þáttum hinnar almennu þróun
ar. Þess vegna íeggur UNESC
0 megináherzlu á, að fá ríkis-
stjórnir til að samræma bóka-
útgáfuna áætlunum um hina
almennu þróun í hverju landi.