Tíminn - 07.12.1966, Síða 9

MÍBY' 1K.UDAGUR 7. desember 1966
r.,.BWWH-,»W
HEIMA OG HEIMAN
Beethoven lék af finpm fram
og dró svo dár að áheyrendum
„Það bar oft við, er Beet-
hoven var að impróvísera, leika
af fingruim fram, í viðurvist
ýmissa gesta, að hann rak upp
skellihlátur að loknum leik, og
eftir hlátursrokumar tók hann
að draga dár að álheyrendum
sínum fyrir hrifninguna, sem
hann haífði vakið hjá þeim,
hreitti síðan út úr sér. „Þið
eruð bjalfar og nautshausar
upp til hópa.“ Það var óútreikn
anlegt, hvemig hann fékk ímúg
ust á fólfci, og það fór hreint
og beint í taugarnar á hon-
um að finna samúð eða hrifn-
ingu hjá sumu fólki. „Hver get
ur lifað innan um slíka dekur-
krakka?" hrópaði hann við
eitt slíkt tækifæri, og hann
gat ekki hugsað séx annað en
hafna heimboði, sem honum
barst frá Prússakonungi, er
ætlaði að hafa boð inni fyrir
alla viðstadda og tónleika eina
af þessu tagi.“
Þannig hljóðar ein af þeim
sögum samtíðarmanna, sem get
ur að lesa í stórri bók, er
fyl'gir nýjustu upptölu og út-
gáfu á öllum fimm píanókon-
serium Beethovens, sem Claud-
io Arrau og Concertgebouw-
Mjóhiiveitin í Amsterdam leika
og hér er komin á markað í
Bernard Haitink, stjórnar við
hl jómplötuupptöku.
er allkunnug harmsaga hans í
einkamálum, barátta hans vð
heyr-narleysið, óbugandi vilja-
þrek hans. Okkur er gjarnt að
líta á Beethoven sem hetju,
hugað ofurmenni, sem bauð
örlögunum birginn og varðist
margri árás. En á bak við þá
mynd hlýtur að hafa verið mað
ur með sína kosti og galla
eins og fólk flest. Margar bæk-
urnar er búið að skrifa um
Beet-hoven sem mann og lista-

Forhliðin á nýjustu plötuútqáfu píanókonsertanna fimm eftir Beet
hoven, i flutningi Claudio Arrau og Concertgebouw.
glæsilegum búnaði, fimm plöt-
ur og jafnstórt myndskreytt
hefti í öskju. Sögumaður þessa
atviks er nemandi Beethovens,
sá frægi píanóleikari og kenn-
ari Karl Czrny (höfundur æf-
ingabókanna, sem píanónem-
endur, einnig hér á landi, nota
þann dag í dag). Nemandi
harts var Franz Liszt, nemandi
hans Martin Krause i Beriín,
og trúlega er frægasti nemandi
hans Olaudio Arrau frá Chile,
sem hingað kom í haust og lék
með Sinfóníuhljómsveit fslands.
Hvað vitum við annars mik-
ið um Beethoven? Við þekkj-
um andlit hans af myndum,
sem sýna fyrirferðarmikið höt-
uð, mikilúðlegt andlit, stund-
um með glott á vörum. Okkar
mann. En nú er það tvennt
nýútkomið, sem gerir öllum að-
gengilegt að kynnast Beethov-
en betur, raunar hvorugt nýtt
af nálinni, sem sé dagbækur
Beethovens komnar í mjög ó-
ódýrri útgáfu í Bandaríkjun-
um, og áðurhefnt hefti, fylgi-
rit píanókonsertann-a á plöt-
um, með sögum og ummæ-lum
samtíðarmanna hans, og mynd
um af Beethoven og samtíðar-
mönnum han-s og fleiru.
Bókin fyrrnefnda heitir
Beethoven, eftir Friedrieh
Kerst og H. E. Krehbiel, þýzka
menn, sem tóku hana saman
fyrir röskum 60 árum og var
hún skömmu síðar þýdd og út-
gefin í Englandi, en foriagið
Dover Publications í New York
hefur nú gefið út á ný í ó-
dýrri heftri útgáfu, sem kostar
ekki nema einn og hálfan
dollara. Hún hefur að geyma
aragrúa setninga og athuga-
semda, sem höfð eru eftir Beet
hoven og tekin úr dagbókum
hans, sömuleiðis samtalsbækur
han-s svonefndar, eða setning-
ar þær er hann skrifaði í siim-
ræðum við menn, eftir að hann
var orðinn heymarlaus. Atiiuga
semdir hans fjalla um margvís-
leg efni, um samferðamenn
hans, lííið almennt, hann sjálf-
an og að sjáifsögðu um tón-
list hans og einnig annarra
tónskálda. Er bókin náma að
fróðleik um manninn og lista-
manninn Beethoven.
Píanókonsertarnir fimm efr-
ir Beethoven, sem um ræðir
útgáfu Fhilips í Hollandi, fiutt-
ir af Consertgebouw-hljómsveit
inni með Bernard Haitink sem
stjórnanda og Olaudio Arrau
einlei'kara, eru fáanlegir að-
eins í einu lagi, í öskju ásamt
áðurnefndri myndskreyttri bók
um tónskálldið og samtíð hans,
konstrana, flytjendur þeirra,
hljómsveitina, stjórnandann
og einleikarann, texti prent-
aður á þýzku og frijnsku, og
hefur plötuútgáfa þessi hiotið
mifcið Xof.
Píanókons-ertana fimm samdi
Beethoven á sextán ára tíma-
bili, hinn síðasta, er hann var
fertugur, veturinn 1809—10
Ætla mætti að hann hafi s-am-
ið fyrist konsertinn nr. 1, en
svo var ekki, konsertinn nr. 2
samdi hann fyrst, 24 ára garnall
1794, sama árið og fyrst verð-
ur vert heyrnarbilunar hjá
honum. Konsert nr. 1 varð til
í fyrstu gerð 1795, en tón-
skáldið telur hann ekki fullsam
inn fyrr en 1798. Þriðji kon-
sertinn kemur svo aldamótaár-
ið, er Beethoven varð þrítugur,
og 4. konsertinn 1805-6. Sjálf-
ur lék Beethoven einleik í
þeim konsert er hann var frum-
fluttur árið eftir, en þótt verk-
ið vekti þá þegar hrifningu,
var því síðan ekki sdnnt í
nærri þrjátíu ár, að Mendels-
sohn dró það fram í dagsljós-
ið á ný og lék með Mjóm
sveit í Leipzig 1836, sem varð
til þess að vekja aðdóun og
áhuga Roberts Schumanns og
annarra vandlátra á verkinu,
og naut það síðan mikilla vin-
sælda fram eftir öldinni unz
Artur Schnabel sá ótrauði
Beethovenstúlkandi, endur-
reisti hann á hljómleikasvið-
um beggja megin Atlantshafs-
ins, og er vandséð, hvers vegna
þetta stórkostlega píanóverk
var svo lengi vanrækt af píano-
leikurum. En auðvitað hefur
hann og þrír fyrstu konsert-
arnir lengi horfið í skuggan
af þeim fimmta, „keisarakon-
sertinum" svonefnda, og er þó
ekki hægt að sjá, að sá fjórðj
standi honum neitt að baki.
Concertgebouw-hljómsveitin
hefur verið ein af beztu sin-
fóníuhljómsveitum á megin-
landinu lengsta af síðan hún
var stofnuð í Amsterdam 1888
og Willem Kes stjórnaði í
byrjun, en síðan tók við einn
frægasti hljómsveitarstjóri
Framhaid á bls. 1?..
Ymsir menningarvitar hafa
gefið það berlega í skyn, að
sjónvarp sé forheimskandi, og
verði þess valdandi, að fólk
nenni ekki að hugsa, og taki
öllu, sem að því er rétt. Fjöl-
margir eru á móti sjónvarpinu,
á þeirri forsendu að það eyði-
leggi heimilislífið, og fjölmörg
rök fleiri hafa verið færð gegn
þessu vinsæla fjölmiðlunartæki.
Ekki ætlum við að leggja dóm
á sannleiksgildi þess, en ekki
fyrir alllöngu siðan hafði Tím-
inn viðtal við danskan sjón-
varpsmann, Inger Larsen, og
litaði á'Mts hennar á þessu.
Hún kva<5 það hina mestu firru
að sjónvarpið væri forheimsk-
andi, þvert á móti væri tiikoma
þess ti'l að vikka sjóndeildar-
hring almennings, Spurning-
unni um, hvort sjónvarpið
hefði neikvæð áhrif á fjöl-
skylduílf, svaraði hún einnig
neitandi, og kvað hjónaskilnuð
um í Danmörku hefði fækkað
mjög við tilkomu sjónvarpsins,
það hefði orðið til þess, að
hjón eignuðust miklu fleiri
sameiginleg áhugmál en ella,
og yrðu síður leið á hvort öðru.
Það væri eflaust gaman að
gera könnun á þessu hér heima
þegar fram líða stundir.
Þess hefur lengi verið beðið
með eftirvæntingu, að útsend-
ingardögum Sjónvarps verði
fjölgað, og getum við glatt
sjónvarpsunnendur með
því, að gert er ráð fyrir dag-
skrá næsta sunnudag kl. 16-19
og verður svo væntanlega á
sunnudögum í framtíðinni. Dag
skrá sunnudaganna verður lík-
lega með nokkru öðru sniði en
hinna daganna, er þar m.a. geri
ráð fyrir skemmtilegum bama-
tímum, en þeir byrja að vísu
ekki fyrr en eftir jól. Sunnu-
dagana 11. og 18. þ. m. verða
sýndir knattspyrnukappleikir,
en hingað til hafa þeir þættir
verið fluttir á miðvikudags-
kvöldum.
Að loknum fréttaþættinum
kl. 20.25 koma skemmtiþættir-
nir Steinaldarmennirnir „f
kvikmyndaverinu" og Denni
dæmalausi. Ráðgert er, að láta
Denna ekki koma fram nema
hálfsmánaðariega í fram
tíðinni.
Kl. 21,25 fáum við að sjá sér-
kennilegan og skemmtiiegan
þátt, sem nefnist Surtseyjar-
annáll. Er þar sagt í gaman-
sömum tón frá fæðingahriðum
þessa fræga óskabarns okkar,
fyrstu tilverudögunum, og öll-
um þeim láturn er sköpuðust
í sambandi við þetta einstæða
nát'túruundur. Textann hefur
Ási í Bæ samið, en teikningar
^ÉSaá
Ragnar Lár.
eru gerðar af Ragnari Lár, og
flytjandi þáttarins er Steindór
Hjörleifsson.
Þeir á Sjónvarpinu eru greini
lega miklir aðdáendur Stein-
aldarinnar. Það er ekki nóg
með að Steinaldarmennirnir
okkar verði á dagskrá kvölds-
ins, heldur verður og fluttur
langur þáttur um steinaldar-
minjar, sem Danir og Thai-
lendingar fundu fyrir skömmu
við rannsóknarleiðangur við
Kwaifljót. sem rennur á landa-
mærum Thailands og Burma.
Þulur í þætti þessum er Her-
steinn Pálsson
Og síðast á dagskránni í
kvöld er jazzþáttur. í þetta
sinn er kynntur hinn fraegi
gítarieikari Barney Kassel og
tríó hans. Dagskráriok verða
kl. 22.40. Þulur er Kristín
Pétursdóttir.
Kaupmenn
Kaupfélög
Jólavörur í miklu úrvali, iólatré — jólatrésskráut
(plastik) Glasasett, leirvörur, tin og plettvörur,
leikföng, snyrtivörur, gjafavörur fyrir dömur og
herra. <
Heildverzlun Pétur Pétursson,
Suðurgötu 14 — Sími 2 10 20 og 19 0 62
/