Tíminn - 01.04.1967, Side 12

LAUGARDAGUR 1. apríl 1967.
12
TIMINN
MINNING
Jóhannes Salgeir Árnason
fæddur 12. Okt- 1896, dáinn 2.
febr. 1967.
Hinn 8. febrúar s. L var til mold
ar borinn frá Njarðvíkurkirkju og
jarðsettur í Keflavíkurkirkjugarði,
hinn alþekkti maður á Austurlandi
og þó einkum á Seyðisfirði Jóihann
es Salgeir. Jóhannes, sem almennt
var nefndur „Gúmmí Jói“ var
fæddur á Fljótsbakka í Eiðahreppi,
sonur Árna ísakssonar bónda á
Hrjóti í Hjaltastaðahreppi 1897—
1907 og síðar bónda á Hólalandshjá
leigu í Borgarfirði eystra ísaksson
ar bónda á Stórasteinsvaði og víð-
ar, Benediktssonar bónda á Ey-
vindará í Eiðahreppi, Jónssonar
bónda og hreppstióra í Tunghaga
á Völlum, Eyjólfssonar bónda og
hreppstjór.a á Sauðhaga á Völlum,
Jónssonar bónda á Víkingsstöðum
í sömu sveit, Eyjólfssonar.
Kona Eyjólfs bónda og hrepp-
stjóra í Sauðhaga var Sólveig
Bergsdóttir, bónda, á Litla-Sand-
felli og síðar á Hryggstekk í Skrið
dal, Péturssonar bónda og lögréttu
manns á Eyvindará 1703 og síðar á
Ketilsstöðum á Völlum 1708 og
átti hann þær jarðir báðar, Ás-
mundssonar rí'ka, bónda á Ormstöð
um í Fellum, Jónssonar klaustur
haldar.a á Skriðuklaustri 1587 Ein
arjsonar sjá ættartal no. 278.
Móðir Jóhannesar og kona Árna
ísakssonar var Guðný María Jó-
hannesdóttir, bónda á Bústöðum í
Seltjamarneshreppi frá 1859, áður
á Snartarstöðum í Lundarreykja-
dal, Oddssonar bónd.a á Reykjum í
Lundareykjadal, Jónssonar ísleifs-
sonar bónda í Stórabotni.
Kona Jóhannesar og móðir Guð-
nýjar Maríu var Salgerður f. 18.1.
1830 að Akurgerði í Reykjavík, dó
13.9. 1915 hjá Davíð syni sfnum
að Vegamótastág 9 í Rvík, Þor-
grímsdóttir tómthúsmanns í Akur-
gerði í Rvík, Eyleifssonar. Jóhann
es Oddson fyrr bóndi á Bústöðum
dó einnig á Vegamótastíg 9, 22.1-
1917, hjá Davíð syni sínum.
Jóhannes var þriðja barn í röð-
inni af 15 bömum þeirra Áma
og Maríu, en svo var hún oftast
nefnd, þ. e. a. s. fyrra nafninu
sleppt. Vegna þess, að börnunum
fjölgaði ört en efnin vom lítil, fóru
börnin snemma að heiman til þess
að vinna fyrir sér Þannig var Jó-
hannes lánaður að heiman til snún
ing.a að Þórsnesi í Hjaltastaðaþing
há um það bil 8 ára gamall og
ólst þar upp til fermmgaraldurs að
mestu eða öllu leyti, en fluttist þá
í Loðmundarfjörð til Bjargar föð
ursystur sinnar og dvaldist þar
með sonum hennar, Sigurði sem
nú er brúarsmiður á Aiusturlandi
og býr á Sólbakka í Borgarfirði
eystri, og ísaki Jónssyni, sem flutt
ist til Reykjavíkur og varð þar
bamakennari og er landskunnur
fyrir kennslustörf og barnaskóla,
sem hann stofnaði. Hélzt þeirra
vinátta alltaf síðan og náði út yfir
gröf og dauða, þvi mér hefur verið
sagt, að ekkja fsaks Jónssonar
fcennara hafi flutt mjög tilvalin
mimiingarorð við útför Jóhannea
ar.
En vegir æskumanna . skiljast
með margvísiegu móti. Jóhannes
fiór vinnumaður að Sævarenda í
sömu sveit og síðar að Selstöðum
í Seyðisfírði. En nú var hann
farinn að finna til heilsubrests,
þoldi ekki mikið göngulag eða
erfiða vinnu. Settist Jóhannes því
að á Seyðisfirði og fór að líma
eða búa til gúmmískó, sem komu
í stað gömlu leðurskónna, sem
íslendingar höfðu gengið
á í aldarraðir. Leðurskórnir voru
alltaf vandræða skófatnaður, fyrir
það hvað þeir illhörnuðu og þó
einkum í frostum á vetrum og
voru þeir búnir að valda mörgum
manni fótatjóni á ferðum yfir
fjöll í snjó og ófærð, því það
var vont að verjast þess að ekki
færi snjór ofan í þá, er þeir voru
orðnir eins og tré, og vildu þá slitna
úr þeim þvengirnir sem þeir voru
bundnir með. Þess má geta að
stundum voru notaðir til fjalla
ferða skór úr selskinni eða há-
karlsskróp, sem höfðu þann
kost að þeir frusu ekki, en ófcost
urinn á öllum þessum heimagerðu
íslenzku skóm var sá, hve ending
arlitlir þeir voru og hve mikil
vinna fór í að gera við þá qg
halda þeim við.
Skór eftir Jóhannese voru eftir
sóttir, þeir þóttu smekklegir, létt
ir og liprir á fæti, þeir féllu vel
að, svo efcki fór snjór ofan í
þá. Endingargóðir voru þeir og
hafa eflaust bjargað mörgum frá
að kala á fótum á meðan fjalla
ferðir voru tíðar og ekki kom
annar betri útbúnaður til. Sér-
staklega held ég að húsmæðurn
ar hafi fagnað því að losna við
leður eða sauðsskinnsskóbæting
ar 'handa ungum og gömlum.
Á þessum árum festi Jóhannes
kaup á kjallara í húseigninni Aust
urveg 3, Seyðisfirði, keypti sér
áhöld og setti þar upp verkstæði.
En það voru fleiri sem litu inn
til Jóhannesar, en þeir sem þurftu
að fá skó. Menn komu til hans í
alls fconar erindum, sem þurfti . 3
nota gúmmí og lím við. Bæta
þurfti stigvél og Mma ofan við
þau til að hækfca þau, gera þurfti
við alls konar slöngur og var
þetta allt smekklega og vand-
lega af hendi leyst, og af því
fékk hann auknefnið „Gúmmí
Jói“, sem hann tók sér ekki nærri
og hló að. Því hann var léttur í
lund eins og faðir hans og gat
Ihlegið að því sem á móti blés, og
þó að meira væri en þetta. Jóhann
es var hreinn í viðskiptum, vildi
að sér væri borgað á ákveðnum
tima og e’kki vildi hann skulda
neinum neitt fram yfir gjald-
daga.
Enn liggja saman leiðir frænd
fólksins, Þorsteinn ísaksson föður
bróðir Jóhannesar fflutti á efri
árum til Seyðisfjarðar. Hvenær
'hann dó er mér ekki kunnugt, en
skömmu síðar flutti ekkja hans
með Þorstein son þeirra í sama
hús og Jóhannes. Giftist Þor-
steinn síðar Lilju systurdóttir Jó
'hannesar og hefur þetta fólk bú
ið saman eins og ein fjölskylda,
fyrst á Seyðisfirði og síðar í Kefla
vík.
Þorsteinn Þorsteinsson vann við
lyfjaverzlun á Seyðisfirði og flutti
með lyfsalanum til Keflavíkur. Þá
var Jóhannes farinn að bila svo að
heilsu, ,að hanp treysti sér ekki til
að halda skógerð áfram og seldi
því áhöld sín, og fór á eftir Þor-
steini, enda þá farinn að dvelja
tímum saman á sjúkrahúsi og svo
varð einnig eftir ag hann kom
suður. Þau Þorsteinn og Lilja
voru honum hjálpleg í hvívetna
og útveguðu honum eitthvað að
gera, svo lengi sem kraftar hans
leyfðu. Því alltaf var áhuginn sá
sami að vinna, þó heilsa og kraft
ar væru þrotnir, og hefur þetta
sennilega verið ættemi, því svona
voru foreldrar hans, sívinnandi
dugnaðar fólk fram á síðustu stund
ir, enda veitti þeim ekki af því, til
að koma upp sínum stóra barna
hóp. Það voru engir sældartímar
um það leyti er þau María og
Árni byrjuðu búskap. Árið 1894
byrja þau fyrst að búa, og þá í
húsmennsku, eignarlaus.
Árið 1897 fá þau jörðina Hrjót,
| fjallakot, sem nú er fyrir löngu
; komið í eyði. Árið 1906 eða 1907
, kaupa þau Hólalandshjáleigu, fyrir
; 600.— kr. verðig segir nokkuð til
um kosti jarðarinnar, og þar búa
! þau, þar til börnin voru komin
upp og flest farin frá þeim, eða
! um árið 1922. Það haust fóru þau
hjón bústjórar að Klifstað í Loð-
mundarfirði, og með þeim yngsta
, barnið Finnur. María og Finnur
fóru svo um voríð 1923 frá Klifstað
að Merki í Borgarfirði, til Unu
Kristínar, sem þar bjó.
Árni var á Klifstað til hausts
ins 1923, en eftir það voru þau
hjá börnum sínum og vandamönn
um til ársins 1928. Þá fóru þau
aftur að Hólalandshjáleigu og
I voru þar til 1932, er þau slitu búi,
og voru hjá börnum sínum það
j sem eftir var.
Og hvernig var nú árferði og
verzlun á þessum árum. Fjárskaða
veður 4.—8. okt. 1896. Almennur
fjárfellir vorið 1897. Fjárskaða
veður 5. nóv. 1900. Hafís og afföll
| á lömbum 1902. Fjárskaðaveður á
sauðburði 1906.
Verzlun; Árið 1894 til 1896 var
lítið selt af saltkjöti til útlanda,
en sauðir seldir lifandi til Eng-
lands á kr. 16—18 hver, en þess
; sbal getið að þá kostaði kommat
i artunna (100 kg) 16 — 20 kr. eft-
ir tegundum, þannig að fyrir
! hvern tveggja vetra saug fékkst
v/Miklatorg
Sími 2 3136
ein kornmatstunna. Fyrir hvern
veturgamlan sauð fengust 12 — 14
kr. en 3 — 4 kr. voru greiddar
fyrir hvert haustlamb.
Árið 1896 voru síðast seldir lif-
andi sauðir til Englands, svo að
teljandi væri, en þá var innflutn-
ingur þangað bannaður að mestu.
Árin 1897 til 1907 var jafnaðar-
verð á lömbum að haustlagi um
kr. 4.— en verg á korpmat líkt,
svo það þurfti 4 — 5 lömb fyrir
matartunnu. Eftir það fór verð
lag að hæfcka unz það náði há-
marki árið 1919, en þá stórféllu
allar innlendar afurðir, þó hinar
útlendu stæðu nokkurn veginn í
stað. Lentu bændur því í stórum
verzlunarskuldum, sem ekki urðu
jafnaðar fyrr en með kreppulána
sjóði. Það þurfti áreiðanlega bæði
að vinna vel og halda sparlega á,
til þess að bjarga sér á þessum
árum því þá þekktust engar fjöl
skyldubætur eða ellilífeyrir.
En þrátt fyrir hin hörðu lífs-
kjör þessara ára, tókst þeim hjón
um Maríu og Árpa, án styrktar
eða teljandi hjálpar, að koma upp
12 af börnum sínum. 10 ólust upp
heima, að mestu, en tvö voru
tekin í fóstur.
Þag er máski ekki viðeigandi að
setja svona pistla í minningar-
greinar, en það er svo margt sem
leitar á hugann, er horft er til
baka á farínn veg. Bæirnir Hrjót
ur Hólalandshjáleiga eru komnir
í eyði, og líklega fá núlifandi
menn ekki að sjá fátæk börn, en
þó glöð með bjartar framtíðarvon
ir leika sér á þessum bæjum.
En það er fleiri minningar, sem
leita á hugann, þegar horft er til
baka. Eg minnist þess, þegar
Jóhannes heitinn Ámason heim
sótti mig á sólbjörtum sumardegi,
ásamt vinum sínum, bæði skildum
og vandalausum. Komu þeir í stór
um ferðamannabíl, undir hand-
leiðslu hins örugga ökumanns
Þorbjöms Arnoddssonar.
Þetta var ekfci í eina skiptið
sem hann kom meg sitt föruneyti,
og í eitt skiptið fóru þeir létjfær
ustu upp á Goðaborg, sem er í
1140 m hæð yfir sjó, og skyldu
þar eftir tveggja krónu pening,
sem kúasmalinn á Hallbjamarstöð
um má eiga, þegar hann þarf að
sækja kýmar þangað upp, ég
þakka þeim öllum fyrir komuna
og skemmtunina, og nefni þar
engin nöfn sérstaklega.
Ég veit það, að margir samferða
menn Jóhannesar munu minnast
hans hlýjum hug, bæði frá þess
um ferðum og öðmm. Og ætli
það fari ekki fyrir þeim eins og
mér, að þeir eigi margar góðar
endurminningar, fleiri en rúmast
á þessu blaði.
Því segi ég þökk fyrir samfylgd
ina og þöfck öllum þeim, sem lin
uðu þjáningar hans og gerðu hon
um lífið léttara, með orðum og
athöfnum.
EftirmSH:
Eg skrifaði Jóhannesi oft bréf
um jólin, og þegar ég frétti af
honum á sjúkrahúsi. Um síðustu
jó}. skrifaði ég ekkert bréf, var
að bíða eftir að fá ný gleraugu,
nú er ég búinn að fá þau og
þetta er síðasta bréfið.
Kona mín var elst af systkinum
Jóhannesar og þessvegna er mér
málið skylt.
Hrólfur Kristjbörnsson
AOALFUNDUR
Verzlunarbanka Mands h.f., verður haldinn í
veitingahúsinu Sigtúni, laugardaginn 8. aprfl. 1967
og hefst kl. 14,30.
DAGSKRÁ:
I. Aðalfundarstörf.
1. Skýrsla bankaráðs um starfsemi bank-
ans síðastliðið starfsár.
2. Lagðir fram endurskoðaðir reikningar
bankans fyrir síðastliðið reikningsár.
3. Lögð fram tillaga um kvittun til banka-
stjóra og bankaraðs fyrir reikningsskil.
4. Kosning bankaráðs.
5. Kosning endxvrskoðenda.
6. Tekin ákvörðun um þóknun til banka-
ráðs og endurskoðenda fyrir næsta
kjörtímabil.
7. Tekin ákvörðun um greiðslu arðs.
H. Lögð fram tillaga bankaráðs um hlutafjár-
aukningu.
III. Lögð fram tillaga bankaráðs um stofnun
stofnlánadeildar tíð bankann, ásamt til-
lögu að reglugerð fyrir hana.
Aðgöngumiðar og atkvæðaseðlar tfl fundarins
verða afhentir í afgreiðsiu oankans, Bankastræti 5,
Reykjavík, miðvikudaginn 5. aprfl, fimmtudaginn
6. apríl og föstudaginn 7. aprfl kl. 10—12,30 og
kl. 14—16.
Reykjavík, 30. marz 1967
I bankaráði Verzlunarbanka íslands h.f.:
Þ. Guðmundsson
Egill Guitormsson
Magnús J. Brynjólfsson.