Alþýðublaðið - 22.08.1984, Side 11

Miðvikudagur 22. ágúst 1984
11
fylgja þeim sem lifa. Heimurinn er
ekki allur þar sem hann er séður.
Heimarnir eru margir og veröld
biskupsins (Jan Malmsjö), sem
jarðsyngur föðurinn og giftist síðan
móðurinni (Ewu Fröling), er alger
andstæða hins glaðværa umhverfis
sem börnin hafa lifað í.
Umhverfið á biskupssetrinu er
mjög nöturlegt, kalt og fjandsam-
legt og persónurnar, sem lifa og
hrærast í því, allar vægast sagt mjög
fráhrindandi. Þetta er steingeltur
heimur byggður upp með boðum
og bönnum, hótunum og refsing-
um.
Myndin er séð með augum barn-
anna og að hætti barna eru sagan
og persónurnar málaðar svart/hvít-
ar. Alexander, en mun meira mæðir
á honum en Fanny (Pernillu All-
win), er með ríkt ímyndunarafl.
Hann lendir í útistöðum við stjúp-
föður sinn og er refsað grimmúð-
lega fyrir.
Móðirin sér að hún hefur gert
skyssu þegar hún giftist biskupn-
um. Hun fær gyðinginn ísak (Er-
land Josephson) í lið með sér, til að
nema börnin burt.
ísak er fjölskylduvinur og er
hann forngripasali og okurlánari.
Hjá honum kynnast börnin enn
einum heimi, veröld töfranna,
ævintýrisins. Þar búa munaðar-
lausir frændur ísaks, Aron og Is-
mael. Nöfn þeirra eru tæpast nein
tilviljun. Líkt og nafni sinn í gamla-
testamentinu, smíðar Aron sinn
eigin guð, sem er reyndar leikbrúða,
en hann hefur Iífsviðurværi sitt af
leikbrúðusmíði. Ismael er útskúf-
aður einsog Ismael sonur Abra-
hams og ambáttarinnar Hagar- í
Mósebók. Hann er innilokaður og
meinuð öll samskipti við menn. Is-
mael hjálpar Alexander með hugar-
afli að koma biskupnum fyrir katt-
arnef.
Og nú hefur fastan runnið sitt
skeið og hátíð í vændum. Mikil
skírnarveisla er haldin því tveir nýir
afkomendur hafa fæðst inn í Ek-
dahl fjölskylduna. í veislunni held-
ur Gustav Adolf veitingahússtjór-
inn, ræðu ekki ósvipaða þeirri, sem
bróðir hans Oscar hafði haldið í
upphafi myndarinnar.
Hringnum er svo lokað með því
að amman les fyrir Alexander upp-
hafið á Draumleik Strindbergs:
„Allt getur gerst. Tími og rúm eru
ekki til. Á glitrandi bakgrunni veru-
leikans breiðir hugarflugið úr sér og
vefur ný form!‘
Þessi tilvitnun í Strindberg eru
einkunnarorð myndarinnar, í henni
er stöðugt eitthvað óvænt á seyði og
rakning söguþráðarins hér að fram-
an, segir ekki nema brot af efni
myndarinnar. Sérstaklega í seinni
hluta hennar nýtur hugarflug Berg-
mans sín óhindrað, það er einsog
losnað hafi um öll bönd í þessu
uppgjöri hans við eigin æsku því
vissir hlutar myndarinnar eru
byggðir á uppvaxtarárum hans
sjálfs. Faðir Bergmans var prestur
og mjög strangur og siðavandur
slíkur.
Kvikmyndin segir frá blóma-
skeiði borgarastéttarinnar í Svi-
þjóð. Skömmu eftir að sögunni lýk-
ur knúði nútíminn dyra hjá þessu
fólki, fyrri heimsstyrjöldin skall á
og stóri heimurinn fyrir utan
gleypti litla heiminn. Það eru börn-
in Fanny og Alexander, sem þurfa
að kljást við þann veruleika og
myndin er þeirra bernskuminning
og sem slík, eðlilega lituð, því fjar-
lægðin gerir fjöllin blá og mennina
mikla.
í Fanny og Alexander er urmull
af tilvitnunum í fyrri myndir Berg-
mans, svo og meistaraverk kvik-
myndasögunnar. Klukkan hefur
löngum verið tákn fyrir forgengi-
leika tímans í kvikmyndum Berg-
mans og svo er og hér. Vagnatriðinu
úr kvikmynd Eisenstein, Potemkin,
bregður fyrir, og ef viljinn er fyrir
hendi má endalaust finna slíkar
augnabliksmyndir, sem tengja
kvikmynd þessa fyrri listsköpun
Bergmans og kvikmyndasögunni.
Fanny og Alexander er mjög
margþætt mynd. Sagan, sem var
rakin að framan, er bara ein af sög-
unum sem eru sagðar. Ættarhöfuð-
ið, ekkjan Helena Ekdahl, er
kannski sú persóna, sem stendur
mest ljóslifandi fyrir áhorfandan-
um að aflokinni sýningunni. Gunn
Wállgren fer á kostum í hlutverkinu
og eintal hennar við ísak á aðfanga-
dagsnótt er einn af hápunktum
kvikmyndarinnar.
Gustav Adolf, einn af þrem son-
um Helenu, í túlkun Jarl Kulle, er
persóna sem öllum hlýtur að þykja
vænt um, þrátt fyrir að hann sé
veikgeðja og gölium hlaðinn. Hon-
um hlýtur að vera fyrirgefið allt,
enda er sú raunin. Hann getur hald-
ið framhjá konu sinni með þjón-
ustustúlku á heimilinu og engum
dettur í hug að áfellast hann fyrir
það, ekki einu sinni konu hans
(Mona Malm). Sú saga er krydduð
skopi og erótík, er bæði kitlandi og
jafnframt laus við alla fordóma,
sem gjarnan fylgja slíku efni.
Þriðji bróðirinn er Carl (Börje
Ahlstedt). Hann er hálf mislukkað-
ur, sekkur stöðugt dýpra í skulda-
fenið, er drjúgur við sopann og sér
enga leið út úr ógöngunum. Eftirá
saknar maður þess að hafa ekki
fengið sögu hans rakta lengur því
hann dettur út eftir jólaveisluna í
upphafi myndarinnar.
Ekki er óliklegt að vandamálum
hans séu gerð betri skil í annarri út-
gáfu af myndinni, sem er rúmir
fimm klukkutímar og var gerð með
sjónvarpsflutning í huga. í viðtali
við Erland Josephson, sem lék ísak
í Fanny og Alexander, í sænska
timaritinu 3NioNio, kemur fram að
fimm tíma útgáfan er mun ríkari og
kraftmeiri en sú, sem Regnboginn
býður okkur upp á um þessar
mundir. Við skulum bara vona að
íslenska sjónvarpið kaupi sýninga-
rétt á þeirri útgáfu.
Allir leikararnir skila hlutverkum
sínum mjög vel og skiptir þá ekki
máli hvort um stór eða smá hlut-
Framhald á bls. 23
••
enaðrirbankartyóta
Þaö er engin spurning, lönaöarbankinn býður aðrar sparnaöarleiöir.

Viö bjóöum þér BANKAREIKNING
MEÐ BÓNUS í staö þess aö kaupa
skírteini.
Þú tynir ekki bankareikningi. Rú
þarft ekki aö endurnyja banka-
reikning. Rú skapar þérog þínum
iánstraust meö bankareikningi.
Iðnaðarbankinn
Fereigin leiðir -fyrir sparendur.