Alþýðublaðið - 16.12.1986, Blaðsíða 12

alþýðu-
IH FT'Tf'M
Þriöjudagur 16. desember 1986
Alþýöublaðió, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 681976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Öm Bjarnason, Ása Björnsdóttir, Kristján
Þorvaldsson,1
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Askriftarsíminn
er 681866
Þess vegna
eru sumir
örvhentir
Drengir eru oftar örvhentir en stúlkur. Því fylgja bæði kostir og gallar.
Drengir eru oftar örvhentir en
stúlkur. Þeirsem eru örvhentir hafa
oftar lestrar- og skriftarörðugleika
en rétthentir, en þeir hafa líka oftar
snilligáfu og listræna hæfileika.
Þar að auki hafa þeir oftar astma
og ofnæmissjúkdóma. Nú hefur
verið fundin skýring á þessu. Sam-
kvæmt kenningu Bandaríkja-
mannsins Norman Geschwind, þá
er orsökina að finna í því að örv-
hentir menn hafa fengið óvenjulega
stóran skammt af hormóninu
„testosteron" á fósturskeiði.
Fyrir 20 árum uppgötvaði
Bandaríkjamaðurinn Roger Sperry
að heilahvelin tvö þjónuðu ólíkum
tilgangi. Vinstra heilahvelið er mið-
stöð rökréttrar hugsunar og reglu-
festu og þar eru einnig alla jafna
málstöðvarnar, sem m.a. stýra
hæfileikanum til að lesa og skrifa.
Hægra heilahvel er aftur miðstöð
rúmlægrar eða óhlutbundinnar
hugsunar, hæfileikans til að finna
kerfi og heildarsamhengi. Hægra
heilahvel er t.d. starfandi þegar
menn reyna að koma fyrir sig and-
liti sem þeir kannast við.
Það hefur lengi verið vitað að
vinstra heilahvel stýrir vöðvum
hægra megin í likamanum og öfugt.
Af því má ráða að venjuleg verka-
skipting heilahvelanna hafi víxlast
hjá þeim sem eru örvhentir. Þannig
er það líka. Hjá mörgu örvhentu
fólki eru málstöðvarnar staðsettar
hægra megin í heilanum.
Kynhormón
Með hægra heilahveli má auð-
veldlega leysa verkefni eins og það
að lesa og skrifa. En þar sem texti er
lesinn frá vinstri til hægri, þá er
erfiðara að fylgja honum fyrir þá
sem nota hægra heilahvelið. Það er
vegna þess að hægra heilahvel
stjórnar sjónsviði til vinstri og því
draga þau orð sem þegar hafa verið
lesin til sín meiri athygli en orðin til
hægri og af því geta stafað lestrar-
örðugleikar. Örvhent fólk á oftar
við málerfiðleika að stríða en rétt-
hent, málhelti eða stam, en einnig er
meira um fólk með sköpunargáfu
meðal örvhentra, sem ekki er að
undra því sköpunargáfa liggur á
sviði hægra heilahvels.
Rannsóknir á hlutverkaskiptingu
hægra og vinstra heilahvels hafa
hlotið aukna athygli undanfarið,
ekki síst fyrir tilverknað bandaríska
vísindamannsins Normans Gesch-
wind, sem lést árið 1984. Hann
byrjaði á að kanna lestrarerfiðleika
barna sem voru örvhent og komst
fljótt að því að í þeim hópi voru
nærri helmingi fleiri drengir en
stúlkur.
Tilgáta hans var sú að orsökina
væri að finna í því að of stór
skammtur af karl-kynhormóninu
„testosteron" hefði hamlað þroska
vinstra heilahvels á fósturskeiði og
því hefði hægra heilahvel orðið að
taka við hlutverki þess að nokkru
leyti. Sú kenning skýrir það hvers
vegna fleiri drengir eru örvhentir en
sti lkur, því þetta hormón myndast
í mun ríkara mæli hjá þeim á með-
göngutímanum.
Á síðustu árum hafa margar
rannsóknir verið gerðar sem renna
stoðum undir kenningu Gesch-
winds og er hún nú almennt viður-
kennd meðal vísindamanna. Það
kemur einnig heim við þá staðreynd
að örvhentir eru helmingi oftar en
aðrir haldnir kvillum sem rekja má
til þess að ónæmiskerfi líkamans
vinnur ekki sem skyldi. Þar má
nefna astma, ofnæmissjúkdóma,
ýmsa magakvilla o.fl. „Testosteron"
í miklum mæli getur sem sé haft
lamandi áhrif á líffæri sem eru þýð-
ingarmikil fyrir náttúrulegar varnir
líkamans. Þessi kenning skýrir
einnig ýmislegt sem menn hafa tek-
ið eftir, en ekki vitað hvað olli. Til
dæmis það að börn með lestrar- og
skriftarerfiðleika þjást óvanalega
oft af migreni og ýmsum ofnæmis-
sjúkdómum og algengt að þau
stami.
Kynjamunur-1
Tord Dahlbom við uppeldis-
fræðistofnun Uppsalaháskóla hef-
ur unnið lengi að rannsóknum á því
hvaða þættir það eru sem ákvarða
lestrar- og skriftarhæfni hjá 10 ára
börnum. Við nákvæma greiningu á
úrlausnum barnanna kom i ljós að
drengir og stúlkur leystu verkefni
sín oft með ólíkum hætti.
Athyglisverðustu niðurstöðurnar
voru þær að stúlkum gekk betur að
leysa verkefni sem reyndu á virkni
vinstra heilahvels. Hins vegar voru
drengirnir þeim fremri við að leysa
þrautir sem reyndu á heilastöðvar
hægra heilahvels.
Stúlkurnar notuðu gjarnan
vinstra heilahvelið, einnig við að
Ieysa þau verkefni sem kröfðust
ímyndunarafls og sköpunargáfu.
Þær komust að.réttri niðurstöðu
með því að beita rökrænum aðferð-
um. Það er í sjálfu sér eðlilegt að
fólk noti þær aðferðir sem henta því
best, segir Dahlbom, sem einnig
komst að því að munurinn milli
kynja er enn greinilegri hjá börnum
með lestrar- og skriftarerfiðleika.
Það geta verið áhöld um hvort
kenna eigi örvhentum börnum að
skrifa með hægri eða vinstri hendi.
Það byggist m.a. á því hvort heila-
stöðvarnar hafa algerlega færst um
set eða aðeins að hluta. í slíkum til-
vikum eiga börnin gjarnan í erfið-
leikum með allar fínni og nákvæm-
ari handahreyfingar og getur þurft
að veita þeim sérstaka þjálfun.
Þótt örvhent fólk eigi oftar í ýms-
um smáerfiðleikum en aðrir, þá
hefur það einnig sína kosti að vera
örvhentur. Virkni hægra heilahvels
er gjarnan meiri en hjá öðru fólki,
sem þýðir t.d. að hæfileikinn til að
Frjálst framtak:
Ótrúlegt en satt
Frjálst framtak hefur sent frá sér
bókina ÓTRÚLEGT EN SATT eft-
ir Tim Healy í íslenskri þýðingu
Björns Jónssonar og Karls Birgis-
sonar. 3ókin fjallar um ýmsa ótrú-
lega atburði — en sanna — sem
fjölmiðlar hafa greint frá á ýmsum
tímum og kemur þar fram að sann-
leikurinn er oft öllum skáldskap og
skreytni ótrúlegri. Skiptist bókin í
níu kafla og segja kaflaheitin
nokkra sögu um efni bókarinnar.
Kaflarnir heita: Dýralíf; Undarleg
hegðun; Einfarar; Bellibrögð; Trú
og sannindi; Undur vísindanna;
Fyrirbæri; Dauði og greftrun og
Hið blábera bann. Svo sem fram
kemur fjallar bókin ekki aðeins um
sjá samhengi hlutanna og hafa
heildaryfirsýn styrkist. Óvenjulega
margir hæfileikamenn meðal lista-
manna og vísindamanna hafa verið
örvhentir. Þar má t.d. nefna Leon-
ardo da Vinci, afburðamanninn
sem málaði myndina Mona Lisa og
fann upp flugvélina á undan öllum
öðrum, eða strax á 16. öld. Bert-
rand Russel, breskur heimsDekine
ur og stærðfræðingur, var einnig
örvhentur og sömuleiðis Winston
Churchill, forsætisráðherra Bret-
lands á tímum heimsstyrjaldarinn-
ar siðari.
fólk og atvik sem hendir það heldur
einnig ýmsar furður náttúrunnar.
Höfundur bendir á það í inn-
gangsorðum bókarinnar að allt frá
bernsku dagblaðaútgáfu í heimin-
um hafi „hið æðri“ málefni fengið
mesta umfjöllun en síður blaðanna
hafi einnig að geyma margar furðu-
legar frásagnir sem sannar reyndust
og eru þær rifjaðar upp í bókinni.
„Stundum er það umfangsmikið og
hryllilegt en oft einnig látlaust og
einfalt. Blaðamaðurinn John B.
Bogart reyndi eitt sinn að greina
muninn á því sem er fréttnæmt og
hinu sem ekki er áhugavert. Skil-
greining hans er jafngóð þeirri sem
að ofan greinir: „Það telst ekki
fréttir þegar hundur bítur mann“,
sagði hann. „En það eru hins vegar
fréttir þegar maður bítur hund“
Verðkönnun á matvöru á póstsvæði 108:
Mikill verðmtmur á
Neytendafélag Reykjavíkur og
nágrennis og aðildarfélög ASÍ og
BSRB létu gera sína síöustu könnun
á árinu 4. desember s.l. Könnunin
náði til verðs á ýmsum daglegum
neysluvörum í níu verslunum á
grænmeti
póstsvæði 108 í Reykjavík. í Ijós
kom m.a. mikill verömunur á græn-
meti.
Verðmunur var mestur á blóm-
káli. Þar sem það var dýrast kostaði
það 124 krónur kg, en var ódýrast á
79 kr. kg. VerðmunUr er 45r kr., eða
57%.
Næst mesti verðmunur var á gul-
rófum. Þær voru dýrastar á 52,50
kr. kg en ódýraslar á 34,70 kr. Verð-
munur því 17,80 kr. eða 51,3%.
Á myndinni er lægsta verð merkt
með stjörnu.
VönaoBindir Áskjör Ásgarói 22 Grensáskjör Grensásv.46 Grirasbær Efstal. 26 Hagkaup Skeifunni 15 Hólmgaróur Hólmgarói 34 Kjöthöllin Háal.br.58 KPDN Tunguvegi 19 SS Háal.br. 68 Starrnýri Stannýri Misraunur hæs Kr: ver ta og lægsta ós. %:
Hakkadkindafaöt nýtt 1 kg 268,00 272,00 305,00 250,00 295,00 290,00 249,00 ★ 56,00 22,5
HanrdSilrrf íbfrr nmh 1 kc 1.134,00 1.134,00 1.090,00 1.0-13,00 1.092,50 1.134,00 1.013,00 1,134,00 1.128,00 121,00 11,9
UmfaaKik í tós.umb. t kg 1.231,00 1.231,00 1.231,00 1.231,00 1.231,00 1.231,00 1.231,00 0,00 0,0
Fukbcfcr. OnEO g 105.70 98.70 90.80 ★ 108.90 101.05 106.00 102,70 106.60 18.10 20,0
FUbéÍBmrQtaÖXI? 163,50 163,50 148,10 136,20 * 163,50 153,30 159,00 154,10 160,00 27,30 20,0
RcrkláU.EAl kg 252,00 252,00 252,00 252,00 252,00 252,00 252,00 252,00 252,00 0,00 0,0
Gulm. nýixEke 90,00 112,50 82,80 87,00 102,00 81,00 if 97,50 84,00 31,50 38,9
Gutrtfcnyjar Ikt 49,00 52,50 34,70Tár 39,00 51,00 46,00 43,00 44,20 48,00 17,80 51,3
Blóœfcinýtt Ih 118,00 103,35 124,00 79,00 93,00 B975I5 9B715Ö 45,00 57;o—
Maurtrc. Fró»rcniul. 1 pk 70,70 69,90 70,65 60,50 ★ 70,70 70,65 69,00 64,00 69,10 10,20 16,9
Hohafax Booócn vanillu l pk 57,25 • 56,00 ★ 57,30 1,30 2,3
CnnUs. Krfas 375 e 112,90 112,20 101,20 96,20 ★ 108,00 111,65 109,00 101,90 16,70 17,4
AUBoaKcto 131,60 122,50 128,90 107,80 ★ 123,70 122,00 112,00 23,80 22,1
Grznarbaumr.Ora 450 g 37.60 38.70 37.60 29.90 ★ 37.60 34,85 36.50 32.90 34,00 8,80 29,4
Tómaaá&a. Litóvs 340 gr 44,90 45,20 40,90 35,90 ★ 45,20 45,15 44,00 39,30 44,50 9,30 25,9
ÁvaxfisaiU Rócabl. 500 g
Banom Becdiáextir nut 27.6 e 23,50 21,85 20,40 21,65 21,50 21,45 3,10 1,5
UppþtJugur.tfainol pr. 0.51 51,80 51,80 51,00 45,50 51,00 43,50 51,00 46,80 49,60 8,30 19,1
Handsaea.Lux85e 19-60 2.0...5P 20.15 17.90 ★ 19,30 19,30 20,00 19,90 2,60 14,5