Tíminn - 18.07.1967, Síða 9

l’KIÐJUDAGUR 18. júlí 1967.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrós Kristjánsson. Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur t Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusimi 12323 Auglýsingasiml 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Askriftargjald kr 105.00 á mán. innanlands — t
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. t.
Reykjavíkur
ÞaÖ er augljós staðreynd, að rekstur og fjárhags-
ákvarðanir tveggja aðila í landinu hafa sakir stærðar
þeirra fullkomin úrslitaáhrif a almenna dýrtíðarþróun
í landinu og rekstrarhætti. Þessir aðilar eru ríkið og
Reykjavíkurborg. Ríkið, rekstur þess og ákvarðanir, eru
auðvitað aðaláhrifavaldurinn, en Reykjavíkurborg gengur
þar næst um áhrif, einkum á þroun í rekstri og gjalda-
ákvörðunum allra bæjarfélaga í landinu, þar sem hún
ein er þrefalt stærri en allir aðrir bæir samanlagt. Aðrir
bæir, einkum þeir sem næst henni eru, verða því nauð-
ugir viljugir að fara eftir þeirri almennu reglu, sem
þessi stóri áhrifaaðili myndar. Af þessum sökum er for-
dæmi Reykjavíkur alveg sérstaklega ábyrgðarmikið.
í samræmi við þetta var það auðvitað rétt ályktað
af ríkisstjóminni og aðalmálgagni hennar, Mbl. að túlka
það sem meginstuðning við .,stöðvunarstefnuna“ svo-
nefndu, þegar stjómendur Reykjavíkur lýstu því yfir í
fjárhagsáætlun í des. s.l. að þeir ætluðu að draga svo
úr heildarhækkun útsvara, að hún yrði aðeins 17,7%
á árinu 1967 í stað 23,8% árin áður.
Nágrannasveitarfélögin, sem ætíð hafa gætt þess að
fara ekki fram úr Reykjavík og talið sig verða að fylgja
hennar reglum mjög fast, munu af þessum sökum hafa
farið vægar í hækkun útsvarsupphæðar á áætlun, ekki
sízt þar sem ákvörðun Reykjavíkur fylgdu dag eftir dag
svardagar, hafðir eftir borgarstjóra, um að útsvarshækk-
un á eftir kæmi ekki til mála. Eftir kosningar er nú
komið í ljós, að stjómendur Reykjavíkur hafa i full-
komnu og opinberu blekkingaskvni dregið stóra gjalda-
liði út úr áætlun sinni til þess að geta sýnt lægri útsvars-
f járhæð, en hækka nú útsvarsuppnæðina í fullan dýrtíðar
hraða undanfarinna ára. Þar með féll þessi sterkasta stoð
sem Morgunblaðið hafði lýst og fagnað svo mjög, undan
stöðvunarstefnunni, og eins og hin lægri útsvarsupphæð
hefði verið mikill stuðningur við stöðvun, hlýtur nú hin
hærri að vera dýrtíðarvaldur i sama hlutfalli og leiða
til almennrar dýrtíðarhækkunar fyrir landið allt, og þar.
af leiðir einnig, að önnur bæiarfélög, einkum á sama
svæði og Reykjavík, neyðist' til að hækka sínar útsvars-
upphæðir frá áætlun, því að ekki hafa þau aðra vísitölu
að fara eftir en Reykjavík og ríkið efna til.
Það er í þessu ljósi, sem blekkingaleikur íhaldsins
í Reykjavík um lækkun útsvarsupphæðar fyrir kosningar
en hækkun eftir þær, er sérstakJega ámælisverður. Eins
og önnur bæjarfélög komast nú ekki hjá því að taka
útsvörin með sama hætti og Reykjavík, er hitt jafnvíst
að þau hefðu ekki talið sig geta hækkað, ef Reykjavík
hefði ekki hækkað.
Einhver segir e.t.v. að hinum bæjarfélögunum sé ekki
nauðsynlegt að fara að hætti Reykjavíkur. en til þess
eru alveg augljósar ástæður. Þegar þessi meginstoð,
minni útsvarshækkun í Reykjavík en áður, svo sem
Mbl. lýsti bezt, er fallin undan stöðvunarstefnunni“ þá
hlýtur að vera enn meiri hætta á því en áður. að dýrtíðar-
flóð skelli yfir með stórhækkuðum útgjöldum fyrir bæjar-
félögin þegar á þessu ári, og ber þá einkum að hafa
í huga, að fé til mikils hluta niðurgreiðslna uppbóta og
stöðvunar er í fjárlögum alls ekki til nema fram í október,
og eftir hækkun Reykjavíkur er enn líklegra að skriðan
falli þá. Af þessum sökum neyðast bæjarfélögin til þess
að fara í slóð Reykjavíkur, vegna stóráhrifa hennar, þvi
annars stofnuðu þau sér í óverjandi hættu Fyrir þetta
er blekkingin og fordæmið í útsvarsmálum Reykjavíkur
nú e.t.v. ároælisverðast.
m&fi
Veðurfarið á jöröinni mun fara
kólnandi á næstu áratupm
Eftir hægt hækkandi hitastig á fyrra helming þessarar aldar er nú hita-
stigið farið að lækka og búast má við kólnandi veðri smátt og smátt.
Veðurspáin fyrir árið 2000
gerir ráð fyrir kaldara veðri
í heiminum en á þessu ári og
á hitastigið að fara lækkandi
ár frá ári. Virtustu vísinda-
menn á sviði veðurfræði telja
að hin hægfara hækkunartil-
hneiging hitastigsins á fyrra
helmingi þessarar aldar hafi
nú náð hámarki og nú hefjist
lækkunin niður á við. Mun
það hafa víðtækar efnahagsleg
ar og þar af leiðandi pólitísk
ar afleiðingar og álhrif.
Bandaríski veðurfræðingur-
inn. dr. Murrey Mitchell, sem
er í vísindaráði bandarísku
stjórnarinnar hefur lýst því
yfir í viðtali við vikuritið US
News and World Report, að
jörðin hafi smám saman ver
ið að kólna síðan 1940.
Dr. Mitchell gerir ráð fyrir
aukningu jöklanna á Norður-
hveli og muni það hafa í för
með sér versnandi siglingaað-
stöðu um nyrztu höf. Erfiðleik-
ar munu skapast í heimskauta
höfnum Sovétríkjanna og
Kanada og í bandarískum höfn
um í Norður-Alaska.
Hitastigið á jörðu hefur ætíð
sveiflazt nokkuð í tímabilum.
En það er fyrst á þessari öld,
sem menn hafa tæki til að
fylgjast með þessum hægu
sveiflum og gera um þær
statistíska reikninga og línu
rit.
Við erum því ekki á leiðinni
inn í nýja ísöld, en hins vegar
verðum við að gera ráð fyrir,
að lækkun hitastigsins muni
hafa veruleg áhrif á plöntu-
og dýralíf á hinum ýmsu svæð
um jarðar.
T. d. er talið að þorskstofn
inn við Grænland sé tímabils
bundinn. Þorskur var ekki við
Grænland að ráði fyrr en hita
stig sjávar fór yfir 0° C og
það má búast við að þorskur-
inn hverfj smám saman frá
Grænlandi með lækkun hita
stigsins.
Það er einmitt á Grænlandi,
sem vísindamenn vinna nú að
því að safna upplýsingum um
breytingar veðurfarsins. Frá
1959 hafa vísindaleiðangrar
með reglulegu millibili mælt
þykkt jökulsins en það gefur
bezta möguleika til að komast
að þróun veðurfarsins á
þessu svæði.
Það eru fimm þjóðir, sem
standa að þessum rannsóknum
í samvinnu: Danmörk. Frakk-
land, Austurríki, Sviss og Vest
ur-Þýzkaland. Samvinnustofn
unin heitir EGIG. Einn af for
ustumönnum þessarar stofn-
unar, cand mag. Börge
Fristrup, háskólarektor segir:
„Veðurfarið er ekki í föst
um ákveðnum skorðum. Það
mun ætíð taka breytingum i
sífellu og nú eru þess greini
leg merki að það er að kólna.
Þetta fáum við staðfest bæði
af ísmynduninni á Grænlandi
og hitastigi sjávarins. Jöklarn
ir náðu síðast hámarksstærð
sinni á árunum milli 1750 og
1850- Við getum fullyrt að nú
séu þeir töluvert minni. En
cand. mag Börge Fristrup
nú bendir margt til að þeir
séu að stækka að nýju.
Þótt það hafi verið staðfest
vismdialega að veðurfarið og
hitastigið breytast getur hver
einstaklingur varla fundið það
með sjálfum sér eða með til-
vísun til minninga sinna.
Breytingarnar eru svo hægfara
að hver einstakur merkir þær
varla. Það útilokar hins vegar
ekki þá staðreynd að á löng
um tíma hafa breytingarnar
áhrif á plöntu- og dýrlíf.
Að breytingamar eigi sér
stað er ekki athyglisverðast nú
heldur það, að við höfum nú
tæki, sem gera okkur kleift að
fylgjast nákvæmlega með
þeim á statistískan máta. Gögn
■■■:■■■

in eru að vísu ófullnægjandi
ennþá um ýmis svæði jarðar,
einmitt þau svæði, þar sem
búast má við mestum breyting
um eins og t. d. í Afríku og
Asíu, þar sem veðurmælingai
hafa ekki farið reglulega fram.
Samfara áhuga vísinda-
manna á veðurfarsbreyting-
um fér áhugi á að finna orsak
irnar fyrir breytingunum. f
því sambandi beinist athyglin
bæði að sólinni og hitaútgeisl
un jarðar.
Gervihnettirnir gefa hér
nýja möguleika til mælinga á
orku frá sólu. Lofthjúpurinn
hindraði áður slíkar mælingar.
,í Bandaríkjunum er nú unnið
að því að koma út í geiminn
gervilinetti sem á að mæla
varmageislun sólarinnar beint.
Það er afar mikilvægt að slík
ur gervihnöttur verði sendur
upp á næsta ári þegar sól-
blettaþróunin nær hámarki.
Tiltölulega ný til kominn
möguleiki til að hafa áhrif á
hitastigið af manna hálfu get
ur að vissu marki dregið úr
lækkun hitastigsins, Kolsýra
loftsins bindur vanpa sólar.
Hin mikla iðnþróun síðustu 50
ára hefur stóraukið kolsýru-
innihald loftsins."
Börge Fristrups hefur ekki
trú á að mönnum muni takast
að stjórna veðurlaginu á jörð
inni og hann heldur að hættan
Framhaid á bls. 15
SkriSiöklarnir ganga fram undan vaxandi jöklum Grænlands.