Alþýðublaðið - 31.12.1987, Qupperneq 3

Fimmtudagur 31. desember 1987
3
W
veröur aöeins náö sem
hluta af víötækari aðgerð-
um á sviði efnahagsmála.
Bankakerfið. Þaö er
stefna rlkisstjórnarinnar
aö draga úr ábyrgö ríkis-
ins og afskiptum af banka-
rekstri og lánastarfsemi
og jafnframt aö stuöla að
aukinni hagkvæmni í
rekstri lánastofnana og
efla samkeppni þeirra í
milli þannig aö þær geti
veitt ódýrari og betri þjón-
ustu. í þessu skyni kemur
takmörkuó þátttaka er-
lendra fjármálastofnana í
íslenska bankakerfinu vel
til greina. Nú er unnið aö
undirbúningi nýs útboös á
hlutafé ríkisins í Útvegs-
bankanum sem byggjast
mun á ítarlegum upplýs-
ingum um fjáthagsstöðu
bankans. Einnig ertil at-
hugunar aó breyta Búnað-
arbankanum í hlutafélags-
banka og draga úr eignar-
aðild og rekstrarábyrgö
ríkisins á honum eftir því
sem tækifæri gefast til.
Þá hefur veriö samið frum-
varp til breytinga á banka-
lögum þar sem er aö finna
ákvæöi um starfsábyrgð
stjórnenda og ákvæöi til
aö tryggja óháöar ákvarö-
anir um lánveitingar og
skyldu bankaráöa og
stjórna sparisjóða til aö
setja reglur um lán til ein-
stakra lántakenda og um
tryggingar fyrir lánum.
Markmiö stefnunnar í
bankamálum er aö sjálf-
sögöu aö tryggja lands-
mönnum góöa, örugga og
ódýra fjármálaþjónustu.
Fjármagnsmarkaöurinn.
Á undanförnum árum hef-
ur ýmiss konar fjármála-
starfsemi utan bankakerf-
isins eflst til muna. Nú er
i undirbúningi ný laga-
setning um þessa starf-
semi sem ætlað er aö
tryggja eðlileg viðskipti
með verðbréf. Frumvarpið
nær meöal annars til fyrir-
tækja sem starfa á fjár-
magnsmarkaðnum utan
ramma viðskipta- og spari-
sjóöslöggjafarinnar. í því
veröa meóal annars
ákvæði um upplýsinga-
skyldu, eftirlit, ábyrgöir og
tryggingar til aö vernda
viðskiptamenn þessara
fyrirtækja.
Dómsmál
í dómsmálaráðuneytinu
hefur ekki siöur veriö margt á
döfinni aö undanförnu en í
viðskiptaráðuneytinu.
Aöskilnaður dómsvalds
og framkvæmdavalds.
Dómsvaldiö í landinu hef-
ur um langt skeiö sætt
gagnrýni. Þaö hefur þótt
svifaseint og menn hafa
dregiö i efna óhlutdrægni
þess gagnvart fram-
kvæmdavaldinu bæói
hvaö snertir meðferð refsi-
mála þar sem sami maður
hefur fariö meö lögreglu-
stjórn og hlutverk dómara
' og hvað snertir meðferð
ýmissa innheimtumála
hins opinbera þar sem
sami maður hefur veriö í
hlutverki innheimtumanns
og dómara. Ýmislegt fleira
hefur veriö fundiö að
skipulagi dómsmála sem
hér veröur ekki rakið en
skipulagiö er um margt
leifar af einveldi Danakon-
unga sem sameinuðu alla
þætti ríkisvaldsins í al-
máttugri hendi sinni enda
þágu þeir aö eigin áliti
völd sin frá Guöi almátt-
ugum. Fyrir einveldis-
tímann ríkti hér aöskilnað-
ur framkvæmdavalds og
dómsvalds sem annars
staöar í Danaveldi. Eftir aö
stjórnendur þeirra ríkja
sem áöur voru huti Dana-
veldis fóru aö sækja völd
sín til almennings kom
upp krafan um fullan aö-
skilnaö framkvæmdavalds
og dómsvalds. í Noregi
varö þessi aðskilnaður
með lögum sem sett voru
1894 og i Danmörku meö
lögum frá 1916. Á sömu
árum voru uppi sterkar
raddir um þetta hér á
landi og meirihluti þing-
kjörinnar nefndar skilaöi
tillögum áriö 1916 þess
efnis aö dómsvald og um-
boðsstjórn yröu aö fullu
aðskilin. Minnihluti nefnd-
arinnar tók aö vísu undir
meginniöurstöður meiri-
hlutans en lagöi til aö
hægt yrði farið í sakirnar
sökum kostnaðarauka af
breytingunni. Álit minni-
hlutans varö í reynd ofan á
og er ekki ofsögum sagt
aö hægt hafi verið fariö í
sakirnar. Enn er dómsvaldi
og umboösstjórn blandað
saman hér á landi. Til
skamms tíma hefur veriö
borið í verstu brestina
meö aðskilnaði ákæru-
valds og dómsmálaráðu-
neytis og meö skipulagi
dómsmála í Reykjavík. Nú
er svo komið að venjuleg
meöferð sakamála hjá
bæjarfógetaembætti utan
Reykjavíkur er til skoöunar
hjá mannréttindanefnd
Evrópuráðsins í Strass-
bourg og kann aö verða
kærð til mannréttinda-
dómstóls Evrópu. Á haust-
mánuðum skipaöi ég
nefnd til aö undirbúa
frumvarp um sundurgrein-
ingu dómsvalds og um-
boðsstjórnar og afmá þar
meö einveldið hér á landi
endanlega. Nefndinni
hefur miöaö vel áleiðis í
störfum sínum og reiknað
meö aö tillögur hennar
verði tilbúnar i'lok janúar
nk. Ég tel afar mikilvægt
að sett veröi nú dómstóla-
lög á því þingi sem nú
situr enda þótt þau komi
svo til framkvæmda í ein-
hverjum áföngum. Með
nýjum dómstólalögum
yrði ný stefna mörkuö.
Auk skilvirkara og öflugra
dómstólakerfis yröi hér-
aósbundinni stjórnsýslu
ríkisvaldsins geró betri
skil hjá endurskipulögðum
embættum sýslumanna. í
Reykjavík yröu dómsstörf
á undirréttarstigi samein-.
uö í einum dómstól i stað
fjögurra en jafníramt yröu
ýmis stjórnsýsluverkefni
sem nú eru ýmist á verk-
sviði dómstóla eða ráðu-
neyta sameinuó hjá einu
embætti.
Endurskipulagning bif-
reiðaeftirfits. Annaö mál
vil ég nefna en þaö er
endurskipulagning bif-
reiðaskoöunar og -skrán-
ingar í landinu. A þessum
þáttum hafa þótt ýmsir
brestir og sá stærstur aó
bifreiðaskoðun fari hér
ekki fram viö fullnægjandi
aöstöðu og með fullnægj-
andi hætti miöaö viö þaö
sem nú tiðkast i Vestur-
Evrópu. Þar er bifreiöa-
skoðun víöa framkvæmd
af einkafyrirtækjum sem
ýmist starfa í skjóli ríkis-
valdsins eða í meirihluta-
eign þess. Fljótlega eftir
aö ég settist í ráöherrastól
skipaöi ég nefnd til þess
að kanna fyrirkomulag
þessara mála hér á landi
og mun hún skila áliti
innan tíöar. Nefndin mun
meðal annars leggja til aö
aflað verði lagaheimildar
til aö stofna sérstakt fyrir-
tæki um bifreiðaskoðun
og -skráningu hér á landi.
Umferðarmál. Umferðar-
öryggi hlýtur aö vera
landsmönnum ofarlega í
huga um þessi áramót. Á
því ári sem nú er aö
kveöja hefur umferðar-
óhöppum fjölgað stórlega
og einnig slysum á fólki.
Ákveöiö hefurveriö aö
efna til þjóðarátaks um
umferðaröryggi og hefur
verið skipuö nefnd til að
sjá um framkvæmd þess.
Ég vænti mikils árangurs
af starfi nefndarinnar en
jafnframt mun ég leggja
mikla áherslu á virka
umferðarlöggæslu sem
reynslan sýnir aö getur
haft mikil áhrif.
Fangelsismál. Eitt af
verkefnum dómsmálaráöu-
neytisins er aó sjá um full-
nægju refsidóma. Fang-
elsismál hér á landi eru
ekki í því ástandi sem vera
skyldi og hefur því verið
lagt fram frumvarp á Al-
þingi um fangelsi og
fangavist. Þetta frumvarp
breytir nokkuð skipulagi
fangelsismála þannig aö
unnt veröi að samræma
betur fullnustu refsidóma,
skiloröseftirlit og hugsan-
lega beitingu annarra
refsiúrræöa en nú eru not-
uö hérlendis. Ég hef skip-
aö sérstaka nefnd til aö
kanna síðastnefnd atriöið
og gera tillögur þar aö lút-
andi. Nauösynlegt er aö
gera miklar umbætur á
fangelsum hér á landi. Á
árinu 1988 tekur til starfa
sérstök fangelsisdeild
fyrir konur og í undirbún-
ingi er áætlun um endur-
bætur og ný úrræöi í
fangelsismálum.
Löggæsla. Á sviði lög-
gæslu tel ég eitt brýnasta
verkefniö vera aö efla Lög-
regluskóla rikisins og hef-
ur verið unniö aó því. Þá
hefur veriö ákveðiö aö
hrinda í framkvæmd fyrri
áfanga af tveimur í endur-
skipulagningu löggæslu á
höfuöborgarsvæöinu en
undirbúningur hennar hef-
ur staöiö í nokkur ár.
Fasteignasala. Á starts-
tíma mínum sem dóms-
málaráðherra hefur verió
sett reglugerð um fast-
eignasölu sem ætlað er
aö tryggja betur rétt viö-
skiptavina fasteignasala
og kemur þessi reglugerð
til framkvaemda nú um
áramótin. í henni eru meö-
al annars settar þær
skyldur á fasteignasala aö
þeir setji tryggingar fyrir
viöskiptum sínum.
Kirkjumál. Kirkjumál eru
hluti af verksviði dóms- og
kirkjumálaráöuneytisins. I
framhaldi af lögum um
staögreiöslu skatta og
einföldun skattkerfis
þurfti aö setja ný lög um
sóknargjald og um gjöld
til kirkjugarða. Viö þaó var
þess gætt aö kirkjan haldi
sambærilegum tekjum og
verið hafa síöustu árin.
Auk þess voru sett í lögin
um sóknargjöld ákvæði
sem eiga að tryggja betur
fjárhag þeirra kirkna sem
ég kýs aö kalla „lands-
kirkjur", þaö er Dómkirkj-
una í Reykjavík, Skálholts-
kirkju, Hóladómkirkju og
Hallgrímskirkju í Reykja-
vík. Tvær þessara kirkna
— Hóladómkirkja og Hall-
grímskirkja — þarfnast á
næstunni mikilla fjármuna
til framkvæmda og þótt
meö þessu sé að nokkru
komið til móts viö þær
þarfir dugar þaö hvergi til
og þurfa þessar merku
stofnanir einnig á stuön-
ingi almennings aö halda.
Jólaþing
Þegar þetta er skrifaö er
hlé milli þingfunda á næst
siðasta degi ársins. Fjárlög
fyrir komandi ár voru sam-
þykkt á fjórða degi jóla en
þinghald hefurekki verið
milli jóla og nýárs í þrjátiu ár.
En tilefnið er sannarlega
æriö. Fjárlögin sem nú hafa
verið samþykkt eru stórt
skref í átt til betra jafnvægis
í þjóðarbúskapnum. ríkis-
stjórnin ákvaö í haust i Ijósi
breyttra aöstæðna í efna-
Nú er unnið að undirbúningi nýs
útboðs á hlutafé ríkisins i Ut-
vegsbankanum, sem byggjast
mun á itarlegum uppiýsingum
um fjrhagsstöðu bankans.
Einnig er til athugunar að breyta
Búnaðarbankanum í hlutafélags-
banka, segir Jón Sigurðsson við-
skiptaráðherra.
hagsmálum aó freista þess
aö ná viðunandi jafnvægi i
ríkisbúskapnum þegará
fyrsta fjárhagsári i stað
þriggja ára eins og áöur var
áformað. Þetta hefur ekki
náöst þrautalaust en til
mikils er að vinna. Ástæðan
fyrir jólaþinghaldinu er þó
einkum sú að um leiö og út-
gjöld ríkisins eru tekin til
gagngerrar endurskoðunar er
ráðist í róttæka breytingu á
tekjuöflunarkerfinu. Stað-
greiðsla sameinaös tekju-
skatts hefst í ársbyrjun.
Launaskattur á fyrirtæki hef-
ur veriö geröur almennari en
áður og skattstofn fyrirtækja
til tekjuskatts hefur verið
breikkaöur. Þannig veróur
skattkerfið einfaldara, réttlát-
ara og skilvirkara. Tekjuöfl-
unarfrumvörpin sem þingiö
er að leggja síðustu hönd á
þessa daga snerta meira en
þrjá fjóröu hluta af tekjum
ríkisins. Þessi endurskoöun á
tekjuöflun á sér vart sinn líka
i fjármálasögu landsins. Þaö
er því aö vonum aö þing-
menn hafi þurft að leggja
nótt viö dag að undanförnu.
Viö þessar fjármálaannir
bætist svo frumvarp til laga
um stjórn fiskveiða sem
einnig þarf að veröa aö lög-
um í upphafi nýja ársins.
í hinni umfangsmiklu
endurskoðun á tekjuöflun
ríkisins er fylgt stefnu sem
var í stórum dráttum mótuó i
kosningastefnuskrá Alþýðu-
flokksins. I fiskveiöilagafrum-
varpinu eru veigamikil ný-
mæli í anda stefnu Alþýðu-
flokksins og kemur þar
meöal annars skýrt fram aö
fiskistofnarnir eru sameign
þjóöarinnar. Þar er einnig
kveðió á um aö endurskoöun
sem meðal annars taki til
veióileyfa sem ekki veröi
bundin við skip. Allar eru
þessar breytingar nauðsyn-
legar til þess að tryggja betri
hagstjórn og öflugt atvinnulíf
sem er undirstaöa farsældar-
ríkis þar sem leitast er við aö
bjóöa sérhverju mannsbarni
færi til starfs og þroska.
Verkefni nýs árs
Dýrkeypt reynsla í mörgum
velferöarríkjum nútímans
sýnir aö bætt lífskjör veita
helst ánægju meðan þau fara
síbatnandi. Við sem byggjum
þetta land sjáum nú einmitt
fram á þaö eftir ört batnandi
hag aö framundan kunni aö
vera hlé á tiltölulega auö-
fengnum framförum. Nú reyn-
ir mjög á menn og samtök
þeirra og þjóðfélagið sjálft
aö laga sig aö þessum
breyttu aðstæðum án þess
aö stofna til vandræða meö
því að reyna að hlaupa fram
úr sjálfum sér. Nú er afar
mikilvægt að ekki veröi geng-
ið á hlut þeirra sem minnst
hafa borið úr býtum. Um leið
og viö stöndum vió dyr nýs
árs er fyrsti áfanginn í stjórn-
arsamstarfinu að baki. Erfiö-
um verkum er lokið en vanda-
söm verkefni eru framundan.
Nýja árió mun færa meö sér
margvfslegan vanda. Þaö er
eins og þaö á aö vera. Ég er
sannfærður um þaö aö þótt
sum af verkum þessarar ríkis-
stjórnar sæti nú gagnrýni og
virðist lítt fallin til vinsælda
munum við njóta þeirra síðar.
Svo uppsker hver
sem hann sair til. Nú þarf
fyrst og fremst þolinmæði
og þrautsegju.
Gleðilegt nýtt ár.