Alþýðublaðið - 23.07.1988, Blaðsíða 20

20
Laugárdágur 23. Júlí '1988
Á SVIÐI OG UTAN
Eyvindur Erlendsson
skrifar
Hvoru megin berið þér?
Undarlegt er aö lesa það í
sjálfu aöalmálgangi tilgeröar-
heimsins, Dagblaðinu, aö sú
aðferöin sem dýrkendur hins
einfalda og óbrotna hafa
lengi notað við að steikja ket
utandyra sé nú allt í einu orð-
in sú fínasta í snobberíinu!
Þetta gerist akkúrat núna,
einmitt þegar háþróuð sjálf-
virk gasgrill eru nýbúin að
ryðja sér, að maður hélt end-
anlega til rúms, ásamt ann-
arri vélvæddri sumarleyfis-
tækni. Það voru komnar
feikna fullkomnar vélar í
þessu skyni og gengu fyrir
tökkum og mælum og voru
meö innbyggðum stillurn,
hillum og gyllingum hér og
þar, — meir að segja alveg
búið að útrýma svoleiðis
ruddaskap eins og kolum og
olíu. Maður beið bara eftir að
menn legðu niöur grófheit á
borð við hrátt kjöt (íslenskt í
þokkabót) og fólki færi að
gefast kostur á tilbúnum
grillréttum innfluttum í loft-
tæmdu plasti fráfínum lönd-
um, þaðan sem menningin er
frá.
En þá berast bara þær
fréttir frá Frans (þaðan sem
smekkur er fluttur) að það
fína við útisteikur sé einmitt
þetta frumstæða, einfalda;
kolabragðið og jarðarbragðið
ásamt stússi barna jafnt sem
fullorðinna við að lífga hinn
fábreytta loga, sem er ein
höfuðskepnanna ásamt jörð-
inni, vatninu og loftinu.
Fransmenn fullyrða að ostar
eigi að hafa fjósabragð eða
fjárhúsabragð, eftir uppruna
og kjöt eigi að hafa bragð
þeirra grasa og moldar sem
skepnan er alin af. Þeir segja
að best sé að steikja, eða
sjóða, í holu sem grafin er í
moldina og torfa lögð ofan á
kjötið, bert.
Þeir eru erfiðir, fransmenn.
En það er ekki um annað að
gera en eins og þeir segja
eigi maður aö geta talist
galant homme og hlutgengur
i átkúltúrnum. Verst af öllu
að þetta sem þeir heimta
núna er nákvæmlega það
sem sveitamenn og fátækl-
ingar hafa frá upphafi haft
fyrir sið! Þessir aðilar hafa
nefnilega, bæði af nauðsyn
og smekk, alltaf tekið sína
eigin verkkunnáttu fram yfir
keyptar takkavélar.
FJÓSAMJÓLK OG
FJÖLMIÐLAMJÓLK
Maður nokkur, framfara-
sinnaður, framleiddi mjólk, í
Ameríku. Gyðingur, var mér
sagt. Það kann að vera ill-
girni úr einhverju mont-
hænsninu sem komið hefur
vestur á Mayflower. Þessi
maður hafði sem sagt kúabú.
Nú datt honum í hug að
drýgja vöru sína. Hann gat
keypt ódýrt prótín, framleitt
úr fiski, og svo einhverskonar
hlutlausa fitu og blandaði
þessu saman við mjólkina.
Þetta mældist ekki neitt svo
hann hélt áfram að auka hlut
efnafræðinnar og minnka
hlut kúnna. Þetta var að vísu
ekki holl mjólk og það var
ekki hægt að vinna úr henni
smjör eða osta. En það gaf
monní á meðan ekki upp-
götvaðist.
Nú hugsaðist gyðingnum
að það hlyti að vera hægt að
líkja eftir því efnafræðiferli
sem verður í kúnni þegar hún
breytir grasi í mjólk svo hann
fékk í lið með sér kunnáttu-
menn til að smíða vélasam-
stæðu í þessu skyni. Hug-
myndin var semsagt að setja
gras inn í annan endann á
verksmiðjunni og fá út ný-
mjólk hinumegin. Hann hugs-
aði rökrétt og hann hugsaði
sem svo:
„Til hvers að hafa kú þegar
maður getur alveg eins haft
vél!“
Hann sleppti líka jörðinni.
Komin var ný aðferð til að
rækta gras án moldar og
sólar. Menn sáðu í bakka
með steinull ( botni gegn-
vættri í kemískum næringar-
vökva. Bökkunum var þéttrað-
að i hillur og beitt sérhönn-
uðum Ijósum þannig að gras-
ið óx um tíu sentimetra á sól-
arhring. Bakkarnir voru svo,
með sjálfvirkum hætti færðir
yfir á sjálfvirkt færiband þar
sem sjálfvirkar sláttuvélar
tóku við, slógu og blésu gras-
inu yfir í sjálfvirka hakkavél.
Eftir það fóru svo þessir tún-
bakkar aftur undir sáðvél,
vökvunarvél og áburðarvél og
upp í hillurnar sínar á ný,
undir gervisólina.
Og viti menn; þetta gekk.
Mjólkin rann. Hún reyndist
að vísu illa vinnsluhæf af því
hún var gerlalaus, af sjálfri
sér, og það reyndist nær
ómögulegt að ná jafnvægi í
gerla og bakteríulíf það sem
menn reyndu aö planta f
hana með aðferðum efna-
fræðinnar, — lifið er nefni-
lega svo flókið viðfangs. Þar
geta örsmáir’skammtar af
ósýnilegum efnum ráðið allri
framvindu. Síðast þegar ég
vissi voru menn komnir á þá
skoðun að best væri líklega
að framleiða gerviosta og
gervismjör úr allt öðrum efn-
um, án tilstillis mjólkurinnar.
Gott ef það var ekki hrágúmí
og síróp sem átti að vera
aðalundirstaðan en bragðefn-
in unnin úr húsdýraáburði,
samkvæmt kenningu frans-
manna.
Það gekk að vísu illa að
láta framleiösluna borga sig
af því að öllum ríkisstjórnum
er illa við að láta mjólk kosta
það sem kostar að framleiða
hana. En gyðingur þessi var
slyngur fjármálamaður og
með margvíslegu möndli
tókst honum að fá þessa
merkilegu mjólk setta í hærri
verðflokk en fjósamjólkina,
út á hreinlætið og nýjungina,
auk þess sem hann gat selt
aðgang að fyrirtækinu for-
vitnum, tækniglöðum túrist-
um og frásagnir af þessu
ævintýri I ýmiss konar blöð
og sjónvörp. Von vaknaði
með endanlega útrýmingu á
sveitamönnum.
Nú er verið að lesa um
þetta I blöðunum á einum
stað og skoða myndir af
hinni ævintýralegu tækni. í
þeirri fjölskyldu var meðal
annarra lítil stúlka, sennilega
eitthað I ætt við stelpuna
sem H.C. Andersen segir frá í
sögunni af nýju fötum keisar-
ans. Stúlkan þessi skoðaði
blaðið lengi. Hún fletti fyrst
áfram, síðan afturábak og svo
áfram aftur, — starði vand-
lega á myndirnar og hlustaði
á fólkið fjasáf Að lokum
sagði hún:
„En til hvers að vera að
búa til svona rosalega vél
þegar það er bara hægt að
hafa kú?“
HVORU MEGIN BERID ÞÉR?
Maður nokkur I útlöndum
átti við vanheilsu að stríða.
Þetta lýsti sér þannig að
hann hafði nær stöðugan
sting undir þindinni, svima
yfir höfðinu og bjó við jafn-
vægisleysi á sálarlífinu. Að
endingu varð hann að fara til
sérfræðings. Sérfræðingur-
inn setti hann I ýmiss konar
mælitæki, lét stelpuna slá
niðurstöðurnar inn á tölvuna
og sendi hann svo áfram til
fleiri sérfræðinga. Þeir létu
manninn ganga í gegnum
hvert tækið eftir annað, sí-
fellt stærri og flóknari. Það
kviknuðu ýmiss konar Ijós á
perum, llnurit dönsuðu á
skjám en I heyrnartækjum
birtust margvísleg tikk og
suð. Lengi vel fannst engin
lausn. Að endingu voru allar
niðurstöðurnar tölvaðar I
aðaltölvubanka Alheimsrann-
sóknarstöðvarinnar sem ég
held að sé I Nice fremur en
Grenoble og þá loks fékkst
svarið: „Move-ball-left“, sem
mönnum veittist auðskilið:
taka-eista-vinstri.
Nú var þetta framkvæmt.
Maðurinn náði sér vel eftir
aðgerðina en stingurinn und-
ir þindinni var kyrr á sínum
stað, sömuleiðis sviminn yfir
höfðinu og ekki komst jafn-
vægi á sálarlífið að heldur.
Að löngum tíma liðnum fór
hann aftur til hinna lærðu
sérfræðinga og sagan endur-
tók sig; löng ferð gegnum
óteljandi vélasamstæður og
tölvanir og að endingu sama
svarið. Og þar sem nú hið
hægra var orðið eitt eftir og
því jafnframt orðið hið
vinstra, réðu visindin það af
svarinu að þar yrði einnig að
skera. Af tvennu illu vildi
maðurinn heldur vera geltur
en þjáður og var nú þessi að-
gerð framkvæmd.
En stingurinn hvarf ekki né
heldm- sviminn. Hinsvegar
róaðist maðurinn dálítið á
sálinni, enda fylgir svona að-
gerð aukin ró allajafna. Það
þekkja menn sem við búskap
hafa fengist.
Líður nú og biður uns þar
kemur að maðurinn ákveður
að herða sig upp, þrátt fyrir
sting og svima og fara til
skraddarans og láta sauma á
sig og gera sig fínan. Skradd-
arinn var uppalinn I þúsund
ára hefð. Hann fór sér að
engu óðslega, mældi mann-
inn fyrst að sjóinhending og
síðan með málbandinu, aftur
og aftur. „Einmælt er ómælt“
tautaði hann fyrirmunni sér,
en það er grundvallarspeki
góðra handverksmanna með
þúsund ára hefð að baki. Nú,
sem hann er að mæla skref-
slddina, sem svo er kölluð
fyrir kurteisis sakir spyr
hann, nett og háttvlslega:
„Hvoru megin berið þér?“
Viðskiptavinurinn hrökk við,
blygðunarsamur eftir allt sem
á undan var gengið og tafs-
aði: „Uhh, það veit ég ekki,
— skiptir engu held ég.“ „Jú
vinur minn,“ sagði skraddar-
inn, „það skiptir sko bara
öllu. Ef ekki er borið réttu
megin þá orsakar það sting
undir þindinni, svima yfir
höfðinu og eilíft jafnvægis-
leysi á sálarlífinu.“
Þannig er nú það. Lausnin
liggur oft nær en þú heldur
og sú gamla speki að óvitar
geymi oft viskunnar þarf ekki
að vera kerlingabók.
Það skaðar að minnsta
kosti ekki að spyrja skraddar-
ann fyrst áður en þú lætur
vísindin gelda þig.
En þá berast bara þœr fréttir frá Frans
(þaðan sem smekkur er fluttur) að það fína
við útisteikur sé einmitt þetta frumstœða,
einfalda; kolabragðið og jarðarbragðið
ásamt stússi barna jafnt sem fullorðinna við
að lífga hinn fábreytta loga, sem er ein
höfuðskepnanna ásamt jörðinni, vatninu og
loftinu.