Alþýðublaðið - 03.01.1989, Blaðsíða 12

fimiiiiíiniiii
Þriðjudagur 3. janúar 1989
UMRÆÐA
Jón Sigurösson
viðskipta- og iðnaðarráðherra
skrifar
SJÓRINN TEKUR EKKI LENGUR VIÐ
„Okkur er tamara að hugsa um það
sem við tökum úr sjónum en hitt sem í
hann er látið, “ skrifar Jón Sigurðsson
ráðherra m.a. í umrœðugrein sinni um
umhverfismál.
Um fátt er nú rætt af meiri
alvöruþunga í heiminum en
spjöll á náttúrulegu umhverfi
mannsins. Umhverfisvernd
hefur á síðustu árum stöðugt
færst ofar á dagskrá stjórn-
málanna og ekki að ástæðu-
lausu. Alvarleg umhverfis-
slys, eins og í Shernobyl-
kjarnorkuverinu og eitur-
þörungaplágan við strendur
Noregs i fyrra hafa minnt
okkur óþyrmilega á hætturn-
ar á þessu sviði. Auk stað-
bundinna umhverfisvanda-
mála af þessu tagi eru önnur
sem snerta heila heimshluta
eða jafnvel alla jarðarbúa.
Her má til dæmis nefna
hættuna á eyðingu ósonlags-
ins í lofthjúp jarðar sem
stefnt gæti öllu lífi í hættu
og upphleðslu kolefnistvíild-
is í andrúmsloftinu með ófyr-
irsjáanlegum afleiðingum
fyrir veðurfar á jörðunni. Þá
er mengun sjávar alþjóðlegur
vandi sem þó snertir sérstak-
lega þjóð eins og íslendinga
sem byggir afkomu sína að
miklu leyti á sjávarútvegi.
Kristján Eldjárn, forseti, lýsti
einu sinni íslandi svo að það
væri girt tveimur' lífbeltum,
gróðurbeltinu upp frá strönd-
um og sjóbeltinu með
ströndum fram. Lífið í land-
inu hvílir á þessum tveimur
beltum., Þau mega ekki
slitna. Á nýju ári ættum við
að setja okkur það markmið
að styrkja lífbeltin tvö.
STEFNA ALÞÝÐUFLOKKSINS í
UMHVERFISMÁLUM
Stjórnmálahreyfingar verða
að marka sér stefnu í um-
hverfismálum. Þau veröa fyr-
irsjáanlega eitt brýnasta við-
fangsefni allra þjóða á jarðar-
kringlunni á næstu árum. Á
flokksþinginu í nóvember-
mánuði sl. markaði Alþýðu-
flokkurinn sér mjög ákveðna
stefnu varðandi umhverfis-
vernd. Þar er lögð höfuð-
áhersla á að íslendingar
hristi af sér andvaraleysi í
umhverfismálum og að ráðist
verði gegn staðbundnum um-
hverfisvandamálum hvort
sem þau stafa af ofbeit bú-
penings, sorpi og frárennsli
frá þéttbýli eða almennum
sóðaskap i umgengni við
náttúruna. Þessi vandamál
verður að leysa meðal annars
með því að takmarka stór-
lega lausagöngu búfjár og
með öflugri landgræðslu,
með breytingum á löggjöf um
hollustuvernd og með því að
setja reglur um skilagjald af
einnota umbúðum og um
eyöingarskyldu eigenda að
ónýtum tækjum og mann-
virkjum.
FRUMKVÆDi ÍSLENDINGA í‘
UMHVERFISMÁLUM
En þetta átak er aðeins
fyrsta skrefið. Það er eðlilegt
hlutverk þjóðar sem byggir
lífsafkomu sína á auðæfum
ómengaðs sjávar að hafa
frumkvæði meðal þjóða
heims í umhverfisverndarmál-
um. Á alþjóðlegum vettvangi
hafatalsmenn Alþýðuflokks-
ins lagt mikla áherslu á varn-
ir gegn mengun hafsins og á
aðgerðir gegn eyðingu óson-
lagsins og upphitun gufu-
hvolfsins vegna uppsöfnunar
kolefnistvíildis og annarra
lofttegunda í andrúmsloftinu.
Við fengum þvi til leiðar
komið á fundi evrópskra jafn-
aðarmannaleiðtoga í Berlín í
byrjun nóvember að í álykt-
unum fundarins var tekin
mjög ákveðin afstaða í um-
hverfisvernd, þar var lýst yfir
stuðningi við harðar aðgerðir
gegn mengun sjávar. Auk
þess var lýst skilningi á sér-
stöðu þeirra þjóða sem hafa
lífsframfæri sitt fyrst og
fremst af nýtingu lifandi auð-
linda. Slíkar ályktanir eiga
eftir að koma Islendingum að
góðu haldi í flóknum samn-
ingaviðræðum, sem framund-
an eru milli þjóða EFTA og
Evrópubandalagsins.
UMHVERFISÞING
NORDURLANDARÁÐS
Á sérstökum aukafundi
Norðurlandaráðs, sem hald-
inn var um miðjan nóvember
sl. í Helsingör í Danmörku,
var fyrst og fremst fjallað um
umhverfisvernd og sérstak-
legaverndun sjávar. Norður-
landaráð samþykkti á þess-
um fundi tvær umhverfis-
verndaráætlanir, aðra um al-
menna umhverfisvernd, hina
um varnir gegn mengun sjáv-
ar. Þetta eru áætlanir sem
leggja okkur íslendingum
nokkrar skyldur á herðar, en
þar er um að ræða verkefni,
sem við þurfum, hvort eð er
að leysa sjálfra okkar vegna.
Af íslands hálfu var í
Helsingör lögð sérstök
áhersla á varnir gegn meng-
un hafsins, án þess þó að Is-
lendingar dragi i efa að brýnt
sé að grípa til skjótra við-
bragða gegn annars konar
mengun. Þar var líka lögð
áhersla á þörfina fyrir aukna
kennslu í skólum um sam-
hengið milli hinna ýmsu
þátta í umhverfi okkar og
jafnframt að raunhæfri
fræðslu um umhverfismál
verði komið á framfæri við al-
menning með ýmsu móti.
HLUTVERK NORÐURLANDANNA
Á Vesturlöndum hefur á
síðustu árum náðst nokkur
árangur í því að fjarlægja
sýnilega mengun frá iðnaði
og þéttbýli með reykhreinsi-
tækjum og frárennslissium.
Það sem nú ógnar umhverfi
mannsins er hins vegar ekki
sist ósýnileg mengun, meng-
un af völdum brennisteins-,
köfnunarefnis- og klórflúor-
efnasambanda í andrúmsloft-
inu, mengun frá áburðarefn-
um og skordýraeitri í sjó og
vötnum og mengun af völd-
um geislavirkra efna og
ýmiss konar eiturefna í jarð-
vegi. Þessi mengun skapar
mikla hættu fyrir allt lífríki
jarðar, ekki síst fyrir lífríkið í
sjónum.
Þótt íbúar Norðurlanda séu
aðeins 23 milljónir þá hafa
þeir umráðarétt yfir og bera
ábyrgð á geysivíðáttumiklum
land- og hafsvæðum með við-
kvæmu lífríki. Þetta lífríki
verður að verja með öllum til-
tækum ráðum. Samþykkt
Norðurlandaráðs i Helsingör
veröur fylgt eftir með frekari
framkvæmdaáætlunum á
sviði umhverfismála, en við
verðum jafnframt að hafa það
hugfast að á mörgum sviðum
umhverfismála þarf samvinnu
allra þjóða til þess að mann-
kyni megi forða frá miklum
hörmungum.
Það áetti að vera íslending-
um hvatning til góðra verka
að á þingi Norðurlandaráðs í
Reykjavík vorið 1990 verður
lögð fram fyrsta endurskoð-
aða áætlunin um varnir gegn
mengun sjávar.
UMVHERFISVERND ER
LANGTÍMAVERKEFNI
Umhverfisvemd er ekki
dægurmál heldur langtíma-
verkefni sem á að vera hafið
yfir þras líðandi stundar. í
málefnasamningi ríkisstjórn-
arinnar er mörkuð ákveðin
stefna í umhverfismálum. Þar
segir meðal annars að ríkis-
stjórnin muni felaeinu ráðu-
neyti að samræma starfsemi
hins opinbera að umhverfis-
málum. Meðal brýnna verk-
efna þar eru nefnd:
• Átak í gróðuvernd með
svæðaskipulagi landnýt-
ingar sem miðar að endur-
heimt landgæða.
• Aðgerðir gegn umhverfis-
spjöllum af umferð ferða-
manna um viðkvæm
svæði.
• Efling skógræktar og
landgræðslu ( samvinnu
hins opinbera, einstakl-
inga og frjálsra samtaka.
• Hert eftirlit með losun
hættulegra úrgangsefna í
náttúruna.
• Átak til hreinsunar úr-
gangs af strandsvæðum.
• Skilagjald á einnota um-
búðir og endurvinnsla og
nýting úrgangsefna.
• Aukið fræðslu- og rann-
sóknastarf á sviði um-
hverfismála.
Ríkisstjórnin vinnur að
framkvæmd þessarar stefnu.
Það er fyrir löngu orðið tíma-
bært að sameina í einu ráðu-
neyti yfirumsjón með um-
hverfismálum hérá landi. Vel
fer á því að félagsmálaráðu-
neytinu, sem fer með skipu-
lags- og sveitarstjórnarmál,
verði falið þetta verkefni. En
þótt ekki sé komið æskilegt
skipulag á yfirstjórn um-
hverfismála má það ekki tefja
nauðsynlegar aðgerðir. Nú
fyrir jólin samþykkti ríkis-
stjórnin að minni tillögu að
ísland skuli gerast aðili að al-
þjóðasamningum um varnir
gegn eyðingu ósonlagsins.
Einnig var samþykkt fram-
kvæmdaáætlun um aðgerðir
til að draga úr notkun óson-
eyðandi efna. Þetta er dæmi
um framkvæmd umhverfis-
verndarstefnu. Annað slikt
dæmi eru frumvörp sem nú
eru til meðferðar hjá þing-
flokkum stjórnarflokkanna
um vörsluskyldu búfjár á
Reykjanesi og um heimildir
til að takmarka beitarálag á
viðkvæmum svæðum.
ÞJÓÐARHEIÐUR 0G
ÞJÓDARHAGSMUNIR
Fyrir fiskveiðiþjóð eru
öflugar varnir gegn mengun
sjávar í senn heiðursmál og
lífsspursmál. Okkur er tam-
ara að hugsa um það sem við
tökum úr sjónum en hitt sem
í hann er látió. Auðvitað er
það mikilvægt að draga ekki
meira en drottinn gefur en
hitt er ekki síður mikilvægt
að komið verði í veg fyrir að
mannkynið breyti höfunum í
sorptunnu heimsins. íslend-
ingar verða nú að taka sér
tak og herða reglur um losun
hættulegra efna í hafió. Einn-
ig þarf að koma í veg fyrir að
sorpi sé hömlulítið hent í sjó-
inn bæði frá skipum og
landi. Á þessu sviði þarf
bæði strangari reglur og
breytt hugarfar. Það ætti að
vera metnaðarmál allra þeirra
sem eru á sjó, búa við sjó og
lifa af því sem sjórinn gefur
að ganga vel um þessa auðs-
uppsprettu. Orðtakið gamla
að Iengi taki sjórinn við á
ekki lengurvið. Sjórinn tekur
nefnilega ekki lengur við.
Á nýársdag 1989.