Tíminn - 23.02.1968, Blaðsíða 7

Tíminn - 23.02.1968, Blaðsíða 7
FOSTUDAGUR 23. febrúar 1968 ÞINGFRÉTTIR TÍMINN ÞINGFRÉTTIR ian verði ríkisfyrirtæki tweimiit: annars veigar vantrú á f'yrirfcælki nýtur því atgeiTar ci:i- Ágást ÞorvaWsision, Steflán Vai geirsson, Jón Skaftason, Hal'ldiór E. Sigurðsson, Bjiörn Fálisson, Gisli Guðmunidssoini o.g Sigurvin Einars son filiytja frunwarp til laga um að Áburðarweiiksmiðjan í Gufu miesi verði gerð að hreinu rífcis- fyrirtæki. í greinargerð með þesisu frumivarpi segjia filutnings menm: Samikiv'æmt heimilid í 18. gr. laga nr. 40 23. maí 1949, um álburðarvei'fcsmiðju, hefiur áburð arverfcsmiðjan í Gufumesi verið refcin sem Mutalfélag. Við undlr- búning þeiira 1-aga og í frv. að þeim var þó gert riáð fyrir, að verksimiðjan væri sijáltfseigmar- stoifnun á vegum rílkisimis, sem ríkið eitt legði fram og útivegaði fié til. í ölluim þeim umræðum, sem fram höfðu farið, virðast allir hafa gert ráð flyrir, að venksmiðj an yrði rífcisfyrirfcæki. Sað var efck,i fyrr em á síð stigi miálsims 'á Atþinigi, að fram var löigð tfflaga um, að rífc isstjiórnimnj vœri heimilað að leita etfteir þátttöku félaga og ein- stafcilinga um Mut'aifjiárframilöig fcil sfcofnum ar á’buirðarvei'ksmiiðjun n ar. Eins og frá lögumum var gengið, sfeýldi rífcissijióðiuir leggja fram það, sem á vamtaði, að hlutafé yrði 10 mfflij. kr., ef framlög eimstafcllmga og félaga næmu a. m. k. 4 mfflij. kr. Ljlóst er af þeim uimræðum, sem fram fóru á Alþinigi á sínum tíma, að fyrir þeim, sem að þessari tffllögu stóðu, vaikti Maginús H. Gíslason og Pálil Þo'rsteinss'on fllytja tillögu tii þingsályiktunar í efiri deild um h'eyik'ögig'lavinnsiu- og fóðurbirgða stöðvar. Tiillagan ér svohljóðandi: Efri dei'ld Alþingis ályfctar að stoora á rífcisstjórmima að fela Landniámi rífcisim.s að hafa for- göngu um, að toomið verði uipp í tilraunastoyni og í samvim'nu við búnaðarsamiböndin heyköggia- vinnslu- og fóðurbirgðastöðvum á 3—4 stöðum á Norðpr- og Austur landi, og verja á þessu ári til umdirbúninigs slífcra framfcvæmda hluta af þvi fé, sem Landnámi ríkisins er veitt á fjárlögum yfir stamdandi árs, ef því verður ek'ki ölu varið til venijulegra land- n'ámsframkvæmda, skv. iögum nr. T5 frá 1902. í greínargerð segir: Ailrveruleg brögð hafa að því verið undamfarim ár, að fóðuröfl un hefur brugðizt á Norður- og Austurlamdi. Valda þar um vor kuidar og bai á túnum. Nokfcuð hefur þetta verið misj'afnt eftir héruðum, sveitum og jafrnvei sveit arhlutum. Sums staðar í .þessum lam'dishlutuim hefur kailsins litið sem ekki gætt, annars staðar í þeim mæli, að heyfenguir hefur mfcisfiyrirtækjum og sú sfcoðun, að veriksimiðjuinini yrði befcu.r stjórn ’að, ef þar kæmiu til memin, sem ættu einfcahagsmuaia að gæta, og hins vegar, að með þessu móti 'Væri veruiegum fjiárhagsbyi'ðuim lé'tt af rílk:ss,jóði, með því að gert var ráð fyrir, að allt að fjórðung úr S'toifnikostnaðar yrði lagður fram af öðruim en rlkimu. Stofn taostnaðuy var þá áætlaður um 40 mfflij. kr. . Uim þvorugt þessara atriða varð tfflögumiöninum að von siinmi. iÞetta fyrirlkomuQiaig létti ekiki 'fijiárhagsbyrðar ríkissjióðs að neinu ráði. Sfcoifnfcioistnaður verksm,iðj,unn ar mun haifa orð:ð um 130 mffiij. fcr. og með síðari viðbótum kom iinn yifir 200 mffijónir. í Mutafé söfnuðust aðeiinis 4 mfflij. kr. frá öðruim en ríkiinu, en að öðru ieyti hefur ríkið lagt fram eða útvegað fé ti.1 V'erkismiðjumnar, en allt þetta fé greiða svo notend ur áiburðarins í gegnum verð- laignimgu hans. Framiag anmarra hlu'tihaía en rífcisinis virðist þvi næsta lítið til að réttlæta hlut- deild þeirra í verksmiðjunni. Flm. þessa frv. teijia rífcis- refcstur hvorlki æskilegt né eftir sófcnanvert rekstrarform í sjáilifu sér, þar sem öðru verður með eðiiil'eigum hætti við komið. Á hinn bóginn er markaður okfcar þjióðféiaigs svo Mtili, að stórfyrir- tæfci, sem framieiðir fyrir imm- ilendan marfcað, hilýtur oftast að sitja að hoiouim eifct án aiis að haldis af eðlilegri sairpifceppni. Sl&t á haustnóttum ekfci reynzt nema brot af því sem hamn hefuir verið í meðailári. Undir þessum kriiig'um stæðum. hafa þeir bændur, sem fyr ir mest'Um áföllum hafa orðið, annað tveggja staðið frammi fyr ir því að þurfa að stórsfcerða bú stofn sinn eða afla honum fóðurs með einhverjuim hætti. Verulega bústoiflnissikerðingu þola bændur almenmt ekfcii. Úrræðin hafa því orðið aukin fóðU'rbætisgjöíf að mik'lum mum og kaup á heyfóðn, sem orðið hefur að flytja um langvegu til kaisvæðanna, með mifcium erfiðieifcum oig ærnum tilkostnaði. End'Urtefcning þessara erfið- teika heflur eðliiega leitt huga manmia að nauðsyn þess, að fóður öflun verði hverju siúni tryj'gö heima fyrir, svo sem kostur er. Rannsófcnir hafa farið fram á orsökum kálsfcemmda. og úrræða leitað tii þess að koma í veg fyrir þær. Sennilegt er þó, að sei.nt verði það fyrirbyggt með öllu. svo sem veðráttu er háttað á landi hér. Með tiiögu þeirri, sem hér er fflutt, er því beint til rífcis stjórnari'nnar, að hún feli Land námi ríkisins að koma upp á mæstu árurn fóðurbirgðastöðium ofcunaraiðistöðii, sem efcfci er eðii legt að sé í höndum annaira en ríkitsiheildarinanr, alllra sízt eftir að þivá heifur verið falið að sjá urn aEa áburðarsöluina, eins og verið heifur undanfarið. Áburðarveilksmiðjiain í Gufu nesí frámiieiðir fyrst og fremst áburð fyrir inmiemdara marfcað og ininfiutnimigur áburðai' er tafc miaifcaður við það mag-n, sem verk smiðjian annar efcki að framleiða, og þœr tegumdir, sem húm fram leiðn’ eikfci. Þanniig nýtur veifc smiðjan algerrar einfcaaðstöðu á á!burðarmarfcaðin.um í liandimu. Með tiliti tii þessa teljia flm. það fyririkomu'lag, sem nú er á refcstri áburða'rverksmiðj:i!mn,ar, ail veg óeðiilegt, og það er skoðun þeirra, að tímabært sé, að ríkið leysi til sín Mutabréf aininarra h'luthafa í verksmiðjiummi og tafci refcstur hennar að fuflilu í sínar hendur, og miðar frv. þetta að iþvl Gert er ráð fyrir þvd í frv. að setj'a á stoífn áburðarverksmiðju ríkisins sem sjiáifstæða stofnun í eiigu ríkisiins. sem lúti sérsta'kri stjórn Áburðarverksmiðja. ríkisins taki við öllum eignum og réttind- um, Sikufldiuim og ábyrgðum Áburð arveriksmiðjunnar h. f. og komi að ölflu levti í hennar st.að. Hiuta bréf Áburðarverksmiðjunnar h. f. sem eru í eigu annarra en ríikis ims, skuiu tekin eignariniámi sam fcvæmt mati' þriggjia manmia, sem hæstiréttur ti'lnefndT, ef efcki hafa tekizt samniiiigar við eig- í þeim lan.dshliuitum, sem fóður skoii'turin.n heflur mest herjað að undianiförnu. Er bá haft í huga, að teikiin séu til ræktumar stár, samfelfld landssvæði, þar sem þau væri að fá oig aðstæður að öðru leyti álitlegar til þeirra fram- fcvæmda, sem hér .um ræðir. Ef vel tæikist tiil um þessar fram ikviæmdir, — og annað er naum- ast ástæða til að ætl'a, — mundi þrennt vinmast: Minmi þörf fyrir kaup á kraftfóðri. sem að stórum hluta er inraflutt, auðveidari og ódýrari flutniinigar á fóðrinu til þeirra bænda, sem á því þyrft'i að halda, og síðast en efcfci sízt mjög aufcið afkonjuöryggi tyrir bændur. Eðliigt sýnist að fela Land'iámi rífcisins að hafa forgöngu um þessar fi'amikvæmdir í samráði v.ið hluitaðeiiganö'i búnaða^sam- bönd. Landinámið muin hafa yfir nokkrum fjármunum að ráða Tal 'ið er líklegt, að framitovæmd'T þess í ár verði mun minni en oft áður. Eru því jal'lar horfur á. að það komi til með að eiga eitt- bvert afgangsfé. Vafamái er, að því verði betur varið tii anmárra framikvæmda en þeirra, sem hér er bent á. endur bréfanna uim sölu þeirra á fknmföldu nafruverði. Með frv. þessu er áburðarverfc smiðjiuinmi fe'ngim í hemidur einka sala á öliluim ábuirði og liögin um áíburðareimbaisölu rítoisims aflnúm in. Þessa einifcasölu hefur áburðar veriksmiðjam haft í notakur ár, þar sem henni var með brétfi |l am idlbúiniaða rrá ‘ðih errá á _ si'num tímia faiið að annast störf Áburðar einfc'asölu ríikisims, þar til öðru- víbí yrði áitoveðið. Milki'ar umræður hafa verið um það á síðustu árum, að fcoima þurf.i á sem V'íðtæfeustum jarð- vegsrannsói'kiium, svo að haagt verði að gefla bændum öruggar leiðbeinimgar um það, hvaða á- buii’ðarefni þeir eigi að nota hiver á sinmi jörð og hversu stóra sifcammta j'arðveguriinin eigi að fá af hverri tegund. Sfcort hef- ur. fé til þessara þýðingarmi'kflu ra'nnsókna, sem sterkar lítaur benda tiil að sparað gæt-u bænd um bæði á beinan og óbeinan hátt stórfé, ef þær yrðu almennar oig bændur höguðu áburðargjöfinni í samræmi við niðurstöðiuir þeirra. Ef verða mætti til að örvia fram kvæmdir í þessu mikila ha.gsimun.a málii landibúnaðarins, er lagt til það nýnjæli í frv. þessu, að Þórariinm Þórarinssion flytur á- samit Jóm.i Skaftasymi, Gísla Guð mundssyni oig Ingvari Gísfl-asyni tililögu til þingsáflyktunar um emibæittaiveiitiinigiar. TiiLÍagan er svohljóðandi: Aliþingi ályktar að kjósa fimm manma niefnd hluitfaflilskosningu í sameinuðu þingi til að undirbúa heifldariöggjöf um emibættaveiting ar og starfsmannai-áðninigar rífcis in,s og ríikisstofnana, þar sem steflnt sé að því að tryggjia sem óháðast og ópóiitískast veitimga vald og starfsmannaval. Nefndin skafl kynma sér löggjöf og regl ur Uiip emibættaveitinigar í öðrum liönidum oig þá reynslu, sem þar heflur fengizt í þessuim eflnuim. Þá sikai nefndin eiinaig afla sér álits félaga emibæ.ttismainia og anniarra opinberra starfsmanna um stofnaður verði á vegum áburðar verksimiðjunnar sjóður með ár- legu framilagi a-f heil'da'i’söiu áburð ar o-g þvd fé varið til stymfctar jairSvieigS'ran'nsókinum í landiinu. í beinuim tengslum við þetta aý rmæili er það átovæði sett í frv, að Búnaðarfélaig íslamd'S o.g Stétt arsamiband bœnda fái aðikd að stjórn áburðarvenksmiðjunnar. Þessi lainidissamtök bænd'amna Aumu haf,a huig á þvií að fylgjast með og hafa áhriif á það, hvernig ábu'rðarfiramliei'ð'slaa þróast, og að byggja uipip þefckiimgiu bænda á áiburðarlþörf jarðvegsins,. eins Oig hún kann að reynast við jarð végse'fm'á greininigu. Með þvá að fuílitrúar bæmda stétt’arinn.ar eiigi sæti í verksmiðju stjóirninini, ættu bæði faigfeg og ■fjiánha.gs.leg sjónarmið bænda að hafia skilyrði ti'l áhrifa um fram ieiðsiu og innflutning áburða.r tegunda, verð og greiðslusfcilmiálá verksmiðjunnar við áburðarkaup eiradiur. Með aðild bændasamtakanina að stjórn áiburðarverksmiðjiuanar æt'tu að sfcapast traust tengsl bænda aflmennt við þetta þýðingar mikla þjónustufyrirtæki landbún- aðariinis. þ.að, hvermiig þau tel'ji þessum má'ium verða bezt skipað, þann ig að . fi’amangreiinidur tiigangur niáist. Nefndin kýs sér sjálif formann. í greinai’gerð segir: Veitingavaildið er að lamgmestu leyti í höndurn pólitísfcra ráð- herra, oig hefur swo verið síðam stj'órnin fluttist inm í landið. Emb ættaveitingar hafa því oft viljað verða pólitísfcar, þótt aldrei hafi það verið augljósara en hin síð ari ár. Sú hefð er óðum að sikapast, að ekiki komi aðrir menn tifl greina við veitingu meiri hátt ar emhætta en þeir. sem hafa skiiríki fyrir þvd, að þeir fylgi rílkisS'tjórniinai .eða fliofck'um hemn ar að málum. Hér er etoki aðeins um fuillkomnU'Stu rangsleiitni að Framhaltl á bls 12. ★ Ríkisreikningurinn fyrir 1966 var til 1. umræðu í neðri deild í gær. Gerði fjármálaráðheiTa grein fyrir honum. Halldór E. Sigurðs- son, sem er einn af yfirskoðunarmönnum ríkisreikninga, greindi frá ýmsum athugasemdum, sem komið höfðu fram hjá yfirskoðunar- mönnum, som sýndu, að víða er bókhald ríkisfyrirtækja bótavant og skipti ríkissjóðs við aðila ýmsa með undarlegum hætti. Fjármálaráð- herra svaraði ræðu Halldórs nokkrum orðum. ★ Frumvarp um Iðnlánasjóð var til 2. umræðu í efri deild. Einar Ágústsson og Gils Guðmundsson báru fram breytingatillögu við frum- varpið um að framlag ríkissjóðs til sjóðsins vcrði árlega jafnhátt tekjum þeim, er sjóðurinn fær af gialdi því, er iðnaðurinn greiðir til lians. Yrði stuðningur ríkissjóðs við iðnlánasjóðs þá með svipuðum hætti og við fjárfestingarsjóði annarra atvinnuvega. Einar Ágústsson rökstuddi þessa tillögu vel, en hún er í samræmi við frumvörp og tiliögur Framsóknarmanna á þessu þingi og fyrri þingum. Tillagan var felld með atkvæðum stjórnarliða. ★ Frumyarpið um ráðstafanir vegna sjávarútvegsins var afgreitt til 3. umræðu í efrj deild í gær. Sjávarútvegsmálancfnd hafði orðið sammála um að mæla með frumvarpinu. Breytingatillögur munu koma fram við 3. umræðu. HEYKÖGGLA VINNSLA 0G FÓÐURBIRGÐASTÖÐ VAR Heildarlöggjöf um embættaveitingar

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.