Tíminn - 23.02.1968, Qupperneq 7

FOSTUDAGUR 23. febrúar 1968
ÞINGFRÉTTIR
TÍMINN
ÞINGFRÉTTIR
ian verði
ríkisfyrirtæki
tweimiit: annars veigar vantrú á f'yrirfcælki nýtur því atgeiTar ci:i-
Ágást ÞorvaWsision, Steflán Vai
geirsson, Jón Skaftason, Hal'ldiór
E. Sigurðsson, Bjiörn Fálisson, Gisli
Guðmunidssoini o.g Sigurvin Einars
son filiytja frunwarp til laga um
að Áburðarweiiksmiðjan í Gufu
miesi verði gerð að hreinu rífcis-
fyrirtæki. í greinargerð með
þesisu frumivarpi segjia filutnings
menm:
Samikiv'æmt heimilid í 18. gr.
laga nr. 40 23. maí 1949, um
álburðarvei'fcsmiðju, hefiur áburð
arverfcsmiðjan í Gufumesi verið
refcin sem Mutalfélag. Við undlr-
búning þeiira 1-aga og í frv. að
þeim var þó gert riáð fyrir, að
verksimiðjan væri sijáltfseigmar-
stoifnun á vegum rílkisimis, sem
ríkið eitt legði fram og útivegaði
fié til. í ölluim þeim umræðum, sem
fram höfðu farið, virðast allir
hafa gert ráð flyrir, að venksmiðj
an yrði rífcisfyrirfcæki.
Sað var efck,i fyrr em á síð
stigi miálsims 'á Atþinigi, að
fram var löigð tfflaga um, að rífc
isstjiórnimnj vœri heimilað að
leita etfteir þátttöku félaga og ein-
stafcilinga um Mut'aifjiárframilöig fcil
sfcofnum ar á’buirðarvei'ksmiiðjun n ar.
Eins og frá lögumum var gengið,
sfeýldi rífcissijióðiuir leggja fram
það, sem á vamtaði, að hlutafé
yrði 10 mfflij. kr., ef framlög
eimstafcllmga og félaga næmu a.
m. k. 4 mfflij. kr.
Ljlóst er af þeim uimræðum, sem
fram fóru á Alþinigi á sínum
tíma, að fyrir þeim, sem að
þessari tffllögu stóðu, vaikti
Maginús H. Gíslason og Pálil
Þo'rsteinss'on fllytja tillögu tii
þingsályiktunar í efiri deild um
h'eyik'ögig'lavinnsiu- og fóðurbirgða
stöðvar. Tiillagan ér svohljóðandi:
Efri dei'ld Alþingis ályfctar að
stoora á rífcisstjórmima að fela
Landniámi rífcisim.s að hafa for-
göngu um, að toomið verði uipp
í tilraunastoyni og í samvim'nu við
búnaðarsamiböndin heyköggia-
vinnslu- og fóðurbirgðastöðvum á
3—4 stöðum á Norðpr- og Austur
landi, og verja á þessu ári til
umdirbúninigs slífcra framfcvæmda
hluta af þvi fé, sem Landnámi
ríkisins er veitt á fjárlögum yfir
stamdandi árs, ef því verður ek'ki
ölu varið til venijulegra land-
n'ámsframkvæmda, skv. iögum
nr. T5 frá 1902.
í greínargerð segir:
Ailrveruleg brögð hafa að því
verið undamfarim ár, að fóðuröfl
un hefur brugðizt á Norður- og
Austurlamdi. Valda þar um vor
kuidar og bai á túnum. Nokfcuð
hefur þetta verið misj'afnt eftir
héruðum, sveitum og jafrnvei sveit
arhlutum. Sums staðar í .þessum
lam'dishlutuim hefur kailsins litið
sem ekki gætt, annars staðar í
þeim mæli, að heyfenguir hefur
mfcisfiyrirtækjum og sú sfcoðun, að
veriksimiðjuinini yrði befcu.r stjórn
’að, ef þar kæmiu til memin, sem
ættu einfcahagsmuaia að gæta, og
hins vegar, að með þessu móti
'Væri veruiegum fjiárhagsbyi'ðuim
lé'tt af rílk:ss,jóði, með því að gert
var ráð fyrir, að allt að fjórðung
úr S'toifnikostnaðar yrði lagður
fram af öðruim en rlkimu. Stofn
taostnaðuy var þá áætlaður um
40 mfflij. kr.
. Uim þvorugt þessara atriða varð
tfflögumiöninum að von siinmi.
iÞetta fyrirlkomuQiaig létti ekiki
'fijiárhagsbyrðar ríkissjióðs að neinu
ráði. Sfcoifnfcioistnaður verksm,iðj,unn
ar mun haifa orð:ð um 130 mffiij.
fcr. og með síðari viðbótum kom
iinn yifir 200 mffijónir. í Mutafé
söfnuðust aðeiinis 4 mfflij. kr. frá
öðruim en ríkiinu, en að öðru
ieyti hefur ríkið lagt fram eða
útvegað fé ti.1 V'erkismiðjumnar,
en allt þetta fé greiða svo notend
ur áiburðarins í gegnum verð-
laignimgu hans. Framiag anmarra
hlu'tihaía en rífcisinis virðist þvi
næsta lítið til að réttlæta hlut-
deild þeirra í verksmiðjunni.
Flm. þessa frv. teijia rífcis-
refcstur hvorlki æskilegt né eftir
sófcnanvert rekstrarform í sjáilifu
sér, þar sem öðru verður með
eðiiil'eigum hætti við komið. Á
hinn bóginn er markaður okfcar
þjióðféiaigs svo Mtili, að stórfyrir-
tæfci, sem framieiðir fyrir imm-
ilendan marfcað, hilýtur oftast að
sitja að hoiouim eifct án aiis að
haldis af eðlilegri sairpifceppni. Sl&t
á haustnóttum ekfci reynzt nema
brot af því sem hamn hefuir verið
í meðailári. Undir þessum kriiig'um
stæðum. hafa þeir bændur, sem fyr
ir mest'Um áföllum hafa orðið,
annað tveggja staðið frammi fyr
ir því að þurfa að stórsfcerða bú
stofn sinn eða afla honum fóðurs
með einhverjuim hætti. Verulega
bústoiflnissikerðingu þola bændur
almenmt ekfcii. Úrræðin hafa því
orðið aukin fóðU'rbætisgjöíf að
mik'lum mum og kaup á heyfóðn,
sem orðið hefur að flytja um
langvegu til kaisvæðanna, með
mifcium erfiðieifcum oig ærnum
tilkostnaði.
End'Urtefcning þessara erfið-
teika heflur eðliiega leitt huga
manmia að nauðsyn þess, að fóður
öflun verði hverju siúni tryj'gö
heima fyrir, svo sem kostur er.
Rannsófcnir hafa farið fram á
orsökum kálsfcemmda. og úrræða
leitað tii þess að koma í veg
fyrir þær. Sennilegt er þó, að
sei.nt verði það fyrirbyggt með
öllu. svo sem veðráttu er háttað
á landi hér.
Með tiiögu þeirri, sem hér
er fflutt, er því beint til rífcis
stjórnari'nnar, að hún feli Land
námi ríkisins að koma upp á
mæstu árurn fóðurbirgðastöðium
ofcunaraiðistöðii, sem efcfci er eðii
legt að sé í höndum annaira en
ríkitsiheildarinanr, alllra sízt eftir
að þivá heifur verið falið að sjá
urn aEa áburðarsöluina, eins og
verið heifur undanfarið.
Áburðarveilksmiðjiain í Gufu
nesí frámiieiðir fyrst og fremst
áburð fyrir inmiemdara marfcað
og ininfiutnimigur áburðai' er tafc
miaifcaður við það mag-n, sem verk
smiðjian annar efcki að framleiða,
og þœr tegumdir, sem húm fram
leiðn’ eikfci. Þanniig nýtur veifc
smiðjan algerrar einfcaaðstöðu á
á!burðarmarfcaðin.um í liandimu.
Með tiliti tii þessa teljia flm.
það fyririkomu'lag, sem nú er á
refcstri áburða'rverksmiðj:i!mn,ar, ail
veg óeðiilegt, og það er skoðun
þeirra, að tímabært sé, að ríkið
leysi til sín Mutabréf aininarra
h'luthafa í verksmiðjiummi og tafci
refcstur hennar að fuflilu í sínar
hendur, og miðar frv. þetta að
iþvl
Gert er ráð fyrir þvd í frv. að
setj'a á stoífn áburðarverksmiðju
ríkisins sem sjiáifstæða stofnun
í eiigu ríkisiins. sem lúti sérsta'kri
stjórn Áburðarverksmiðja. ríkisins
taki við öllum eignum og réttind-
um, Sikufldiuim og ábyrgðum Áburð
arveriksmiðjunnar h. f. og komi
að ölflu levti í hennar st.að. Hiuta
bréf Áburðarverksmiðjunnar h. f.
sem eru í eigu annarra en ríikis
ims, skuiu tekin eignariniámi sam
fcvæmt mati' þriggjia manmia, sem
hæstiréttur ti'lnefndT, ef efcki
hafa tekizt samniiiigar við eig-
í þeim lan.dshliuitum, sem fóður
skoii'turin.n heflur mest herjað að
undianiförnu. Er bá haft í huga,
að teikiin séu til ræktumar stár,
samfelfld landssvæði, þar sem þau
væri að fá oig aðstæður að öðru
leyti álitlegar til þeirra fram-
fcvæmda, sem hér .um ræðir. Ef
vel tæikist tiil um þessar fram
ikviæmdir, — og annað er naum-
ast ástæða til að ætl'a, — mundi
þrennt vinmast: Minmi þörf fyrir
kaup á kraftfóðri. sem að stórum
hluta er inraflutt, auðveidari og
ódýrari flutniinigar á fóðrinu til
þeirra bænda, sem á því þyrft'i
að halda, og síðast en efcfci sízt
mjög aufcið afkonjuöryggi tyrir
bændur.
Eðliigt sýnist að fela Land'iámi
rífcisins að hafa forgöngu um
þessar fi'amikvæmdir í samráði
v.ið hluitaðeiiganö'i búnaða^sam-
bönd. Landinámið muin hafa yfir
nokkrum fjármunum að ráða Tal
'ið er líklegt, að framitovæmd'T
þess í ár verði mun minni en oft
áður. Eru því jal'lar horfur á. að
það komi til með að eiga eitt-
bvert afgangsfé. Vafamái er, að
því verði betur varið tii anmárra
framikvæmda en þeirra, sem hér
er bent á.
endur bréfanna uim sölu þeirra
á fknmföldu nafruverði.
Með frv. þessu er áburðarverfc
smiðjiuinmi fe'ngim í hemidur einka
sala á öliluim ábuirði og liögin um
áíburðareimbaisölu rítoisims aflnúm
in. Þessa einifcasölu hefur áburðar
veriksmiðjam haft í notakur ár,
þar sem henni var með brétfi
|l am idlbúiniaða rrá ‘ðih errá á _ si'num
tímia faiið að annast störf Áburðar
einfc'asölu ríikisims, þar til öðru-
víbí yrði áitoveðið.
Milki'ar umræður hafa verið
um það á síðustu árum, að fcoima
þurf.i á sem V'íðtæfeustum jarð-
vegsrannsói'kiium, svo að haagt
verði að gefla bændum öruggar
leiðbeinimgar um það, hvaða á-
buii’ðarefni þeir eigi að nota hiver
á sinmi jörð og hversu stóra
sifcammta j'arðveguriinin eigi að
fá af hverri tegund. Sfcort hef-
ur. fé til þessara þýðingarmi'kflu
ra'nnsókna, sem sterkar lítaur
benda tiil að sparað gæt-u bænd
um bæði á beinan og óbeinan hátt
stórfé, ef þær yrðu almennar oig
bændur höguðu áburðargjöfinni í
samræmi við niðurstöðiuir þeirra.
Ef verða mætti til að örvia fram
kvæmdir í þessu mikila ha.gsimun.a
málii landibúnaðarins, er lagt til
það nýnjæli í frv. þessu, að
Þórariinm Þórarinssion flytur á-
samit Jóm.i Skaftasymi, Gísla Guð
mundssyni oig Ingvari Gísfl-asyni
tililögu til þingsáflyktunar um
emibæittaiveiitiinigiar. TiiLÍagan er
svohljóðandi:
Aliþingi ályktar að kjósa fimm
manma niefnd hluitfaflilskosningu í
sameinuðu þingi til að undirbúa
heifldariöggjöf um emibættaveiting
ar og starfsmannai-áðninigar rífcis
in,s og ríikisstofnana, þar sem
steflnt sé að því að tryggjia sem
óháðast og ópóiitískast veitimga
vald og starfsmannaval. Nefndin
skafl kynma sér löggjöf og regl
ur Uiip emibættaveitinigar í öðrum
liönidum oig þá reynslu, sem þar
heflur fengizt í þessuim eflnuim.
Þá sikai nefndin eiinaig afla
sér álits félaga emibæ.ttismainia og
anniarra opinberra starfsmanna um
stofnaður verði á vegum áburðar
verksimiðjunnar sjóður með ár-
legu framilagi a-f heil'da'i’söiu áburð
ar o-g þvd fé varið til stymfctar
jairSvieigS'ran'nsókinum í landiinu. í
beinuim tengslum við þetta aý
rmæili er það átovæði sett í frv,
að Búnaðarfélaig íslamd'S o.g Stétt
arsamiband bœnda fái aðikd að
stjórn áburðarvenksmiðjunnar.
Þessi lainidissamtök bænd'amna
Aumu haf,a huig á þvií að fylgjast
með og hafa áhriif á það, hvernig
ábu'rðarfiramliei'ð'slaa þróast, og
að byggja uipip þefckiimgiu bænda
á áiburðarlþörf jarðvegsins,. eins
Oig hún kann að reynast við jarð
végse'fm'á greininigu.
Með þvá að fuílitrúar bæmda
stétt’arinn.ar eiigi sæti í verksmiðju
stjóirninini, ættu bæði faigfeg og
■fjiánha.gs.leg sjónarmið bænda að
hafia skilyrði ti'l áhrifa um fram
ieiðsiu og innflutning áburða.r
tegunda, verð og greiðslusfcilmiálá
verksmiðjunnar við áburðarkaup
eiradiur.
Með aðild bændasamtakanina
að stjórn áiburðarverksmiðjiuanar
æt'tu að sfcapast traust tengsl
bænda aflmennt við þetta þýðingar
mikla þjónustufyrirtæki landbún-
aðariinis.
þ.að, hvermiig þau tel'ji þessum
má'ium verða bezt skipað, þann
ig að . fi’amangreiinidur tiigangur
niáist.
Nefndin kýs sér sjálif formann.
í greinai’gerð segir:
Veitingavaildið er að lamgmestu
leyti í höndurn pólitísfcra ráð-
herra, oig hefur swo verið síðam
stj'órnin fluttist inm í landið. Emb
ættaveitingar hafa því oft viljað
verða pólitísfcar, þótt aldrei hafi
það verið augljósara en hin síð
ari ár. Sú hefð er óðum að
sikapast, að ekiki komi aðrir menn
tifl greina við veitingu meiri hátt
ar emhætta en þeir. sem hafa
skiiríki fyrir þvd, að þeir fylgi
rílkisS'tjórniinai .eða fliofck'um hemn
ar að málum. Hér er etoki aðeins
um fuillkomnU'Stu rangsleiitni að
Framhaltl á bls 12.
★ Ríkisreikningurinn fyrir 1966 var til 1. umræðu í neðri deild í
gær. Gerði fjármálaráðheiTa grein fyrir honum. Halldór E. Sigurðs-
son, sem er einn af yfirskoðunarmönnum ríkisreikninga, greindi frá
ýmsum athugasemdum, sem komið höfðu fram hjá yfirskoðunar-
mönnum, som sýndu, að víða er bókhald ríkisfyrirtækja bótavant og
skipti ríkissjóðs við aðila ýmsa með undarlegum hætti. Fjármálaráð-
herra svaraði ræðu Halldórs nokkrum orðum.
★ Frumvarp um Iðnlánasjóð var til 2. umræðu í efri deild. Einar
Ágústsson og Gils Guðmundsson báru fram breytingatillögu við frum-
varpið um að framlag ríkissjóðs til sjóðsins vcrði árlega jafnhátt
tekjum þeim, er sjóðurinn fær af gialdi því, er iðnaðurinn greiðir til
lians. Yrði stuðningur ríkissjóðs við iðnlánasjóðs þá með svipuðum
hætti og við fjárfestingarsjóði annarra atvinnuvega. Einar Ágústsson
rökstuddi þessa tillögu vel, en hún er í samræmi við frumvörp og
tiliögur Framsóknarmanna á þessu þingi og fyrri þingum. Tillagan
var felld með atkvæðum stjórnarliða.
★ Frumyarpið um ráðstafanir vegna sjávarútvegsins var afgreitt
til 3. umræðu í efrj deild í gær. Sjávarútvegsmálancfnd hafði orðið
sammála um að mæla með frumvarpinu. Breytingatillögur munu
koma fram við 3. umræðu.
HEYKÖGGLA VINNSLA 0G
FÓÐURBIRGÐASTÖÐ VAR
Heildarlöggjöf um
embættaveitingar