Tíminn - 02.04.1968, Blaðsíða 7

«
MOÐJUDAGUR 2. aprfl 1968.
TÍIWIINN
19
GRASRÆKT OG
UPPGRÆÐSLA
Rætt við
dr. Sturlu
Friðriksson,
erfðafræðing
Dr. Sturla Friðriksson, erfða-
fræðingur, starfar hjá Rannsókna
stotfnun landibúnaðarins. Nýlega
Ihittum við hann að máli og báð-
um hann að segja okkur af starfi
sínu og þeim rannsóknum, sem
hann og starfsfólk hans vinna að.
í viðtalinu sagði Sturla m.a.:
— Starfssvið okkar er fyrst og
fremst gróðurrannsóknir yfirleitt,
jurtakynbætur, plönturúrval, með-
ferð og ræktun á nytjajurtum.
Rannsóknastofnun iandbúnaðar-
ins hefur tilraunastöð í landi
Korpúlfsstaða. Við köllum hana
Korpu, eftir samnefndri á, er
þama rennur. Á landareigninni
er bygging með geymslu- og
rannsóknarstofu, húsnæði fyrir
meðhöndlun ó útsæði og upp-
skeru, ásamt gróðurhúsi.
Gróðurtilraunir.
— Á landi tilraunastöðvarinn-
ar eru skipulagðar ýmsar gróður
tilraunir, og annast starfsifólk
eftirlit og athuganir á vexti og
viðgangi jurtaeinstaklinga og
einstakra ræktunaraðferða. Upp-
skera af tilraunaliðum er tekin
til athugunar; mæld, vegin og
reikningslega lagt mat á gildi
hennar.
Síðan er reynt að koma upp-
lýsingum um niðurstöður í fram-
bærilegt form og korna þeim á
framfæri við ráðunauta, bændur
og aðra, sem gagn kunna af þeim
að hafa.
— Á Korpu er fyrst og fremst
fengizt við samanburðartilraunir
á grasstofnum og tegundum. Þann j
ig veljurn við úr erlendum efni- i
við þær tegundir. sem hæfa bezt j
íslenZkum aðstæðum.
Að fenginni vitneskju um gæði
þessara tegunda og stofna, bæði
uppskeru og þolgæði, getum við
gefuð fræinnflytjendum upplýs-
ingar um bvað helzt eigi að kaupa
fyrir íslenzba grasræktun, og
sagt bændum til um hverju hag-
kvæmast sé að sá.
Þróun grasræktar á íslandi.
— Fram að aldamótum höfum
við að mestu nytjað íslenzkan
gróður til heyskapar. þar sem
hann er fyrir í landinu, hvort
sem var á útengjum eða gamal-
grónum túnum. En í byrjun aldar
innar var tekin upp ný stefna,
bændur byrjuðu að plægja land.
Þá þurfti fræ til sáningar í flög-
in. Var tæpast annað tiltækt en
leita til erlendra aðila um fræ-
kaup, þvi að við höfum ekki nægi
lega góða aðstöðu til þess að afla
fræs hér. t.d. er ræktun á vailar-
foxgrasfræi útilokuð hér á landi,
þar sem vallarfoxgras þroskar fræ
siðar en t.d. borntegundir gera.
Frá þvi sáning erlends fræs
til túnræktar hófst hefur verið
leitað til ýmissa landa með kaup
á sáðvöru. Nú er fræ einkum feng
ið frá Norðurlöndum, og einnig
nokkuð frá Bandaríkjunnm, Kana
da og Englandi.
Innlendar grastegundir standast
bezt íslenzka veðráttu.
Norskir stofnar. einkum af vall
arfoxgrasi, hafa reynzt einna bezt
hér á landi erlendra tegunda. Við
erum með ti’lraunum okkar sér-
staklega að leita að harðgerðis-
eiginieikum hjá grastegundum,
því að það sem mest hrjáir ís-
lenzka grasrækt er kalið, og verða
nýræktir oft ila úti af völdum
þess. Nauðsynlegt er að finna þær
tegundir, sem bezt standa af sér
kal. Þær erlendu tegundir, sem
ef til vill á þesírum tveim síðustu
hörbuvetrum. E'.n undanfarin tvö
vor hafa verið mikil brögð að
kali, og hafa því þessir tveir börðu
vetur leitt það I ljós að ýmislegt
er athugavert við íslenzka gras-
rækt.
fslenzkar grsistegundir eru að
sjálfsögðu harðgerðari þeim er-
lendu. enda eru þær heimaalning
ar, og hafa valizt eftir íslenzku
náttúruúrvali.
Fræframleiðsla.
— Annað vierksvið okkar er
því að leita að sáðgrösum til tún-
ræktunar úr íslenzkum efnivið;
finna tegundir, sem kunna að
um við komizt að þeirri niður-
stöðu, að íslenzk veðrátta er óhag-
stæð slíkri ræktun. Því höfum
við leitað til nágrannalandanna
um að rækta upp framleiðslufræ-
ið, enda þótt við viðhöldum stofn
inum hér heima. Norðmeym hafa
ræktað upp 324 kg. af íslenzku
vallarfoxgrasfræi fyrir okkur. sem
verður notað í vor til útsæðis
þar í landi. Og lelja þeir, að árið
1969 muni þeir hafa fengið nægi-
legt magn af vallarfoxgrasfræi nl
að geta annazt fræsölu hingað til
lands.
Fræræktin á túnvinglinum er
örðugri. Og því miður hefur
hvorki tekizt að fá nægilega góða
við höfum notað hér eru að vísu
kynbættar, en ekki endilega til
þess að standast jafn harða vetur
og hér gefast, heldur til að gefa
góða og mikla uppskeru við allt
aðrar aðstæður en ísland hefur
upp á að bjóða.
Meginið af þessari öld hafa ver
ið góðæri í íslenzkri grasrækt. og
því hefur ekki fengizt full reynsla
á þær erlendu grastegundir, sem
hér hafa verið ræktaðar, fyrr en
Vlð grasræktiartilraunir að Korpu.
vera ennþá betri en þær erlendar
frætegundir, sem fást á alþjóða-
markaði.
Einkum hafa vallarfoxgras. tún
vinguil og svejifgrös íslenzkrar ætt
ar reynzt vel. Vinnum við að þvl
að framleiða betri og harðgerðari
stofna af þetssum tegundum og
erum komnir allvel áleiðis með
það val. En eftir talsvert miklar
tilraunasáningar hér heima og at-
huganir á framleiðslu fræs, höf-
fræuppskeru af íslenzkum tún-
vingli í Danmörku né Noregi. En
við stefnum að þvi að fá þessar
beztu Menzku tegundir, sem nota
má bæði til túnræktar og jpp-
græðslu, ræktaðar til fræs á Norð
urlöndum eða jafnvel í Bandaríkj-
unum eða Kanada.
Kalið er höfuðóvinur íslenzkrar
túnræktar.
— Ef tún kelur á annað borð
er ekki hægt að bæta úr fóður-
skortinum þá samsumars með því
að sá hægvöxnum. harðgerðum
grösum. En sum einær, hraðvaxin
grös hafa reynzt okkur vel við
slíkar aðstæður, t.d. rýgresi. Þá
á bóndinn einnig völ á að sá kái-
tegundum, höfrum eða byggi. Þó
skal á það bent, að ef kal verður
víðtækf og klaki fer seint úr jörðu
er ekki von til að kál geti r.áð
miklum þroska víða á norðaustan
og vestanverðu landinu. í slíkum
tilfellum er vænlegra að sá rý-
gresi og höfrum.
Uppgræðslan
— Við höfum unnið talsvert að
því að kanna. hvað bezt hentaði
til uppgræðslu á söndum og há-
lendi. Einnig þar reynast íslenzku
grasstofnarnir harðgerðari en þeir
erlendu. Túnvingull og snarróí
eru langbeztu tegundirnar til upp
græðslu, en einnig væri nauðsyn
legt að rækta belgjurtir á þessum
svæðum.
Það hefur kornið í ljós, að hægt.
er að græða upp ýmsa hálendis-
aura með fræsáningum og áburð-
argjöf. Að vísu þarf að bera a
þessa reiti í nokkur ár í röð, en
þá hefur líka myndazt þéttur
svörður. sem getur staðið allmörg
ár án áburðargjafar. Við eigum
mikið af söndum, bæði f byggð
og á hálendinu, sem hægt er að
græða. Með því móti getum við
aukið við gróðurlendið og vegið
upp á móti gróðureyðingunni, sem
stöðugt herjar á landið.
Það ætti að vera skylda hverrar
kynslóðar að skila þeim höfuðstól
gróðurlendis. sem hún fékk í hend
ur, óskertum eða helzt auknum
til eftirkomendanna.
Hefjum herferð gegn
gróðureyðingunni.
— Uppgræðslan er afar brýnt
viðfangsefni.
Það væri athugandi hvort ekkt
væri hægt að beizla vinnukra't
til uppgræðslu, sem nú er að
nokkru ónýttur. Aðrar þjóðir hafa
herskyldu sem að sumu leyti er
hollur agi. Við gætum tekið upp
þann sið að láta æskufólk þess i
stað vinna að því að græða landið
einhvern ákveðinn tíma.
Trúlegt er ,að þetta yrði akki
óvinsælt skyldustarf. Eftirspurn
eftir störfum sem þessum er mjög
mikii meðal ungs fólks. En a’l:
skipulag og aðstöðu vantar enn
til að slík starfsemi geti orðið
víðtæk.
— Sá árstími. sem nauðsynleg-
ur er til uppgræðslustarfa, fe’Iur
afar vel við skólakerfi okkar. En
sáning og áburður á uppblásturs-
svæðin fer fram fyrri hluta sum-
ars.
Verkefni eru nóg hvar sem er.
En þetta stórátak þyrfti að vinna
Framhald á bls. 23.