Tíminn - 11.06.1968, Síða 9

9
*
MUÐJUDAGUR 11. júní 1968. '" ~ 1 ----- TIMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framicvæmdastjóri: Kristján Benedtktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Lndriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gíslason Ritstj.skrifstofur t Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523 Aðrar skrifstofur,
s£mi 18300 Áskriftargjald kr. 120.00 á mán Innanlands — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
harla kostnaðarsama og ósvífna skollablindu til þess að
fela fyrir þjóðinni, hvernig komið var, og töldu henni
síðan trú um, að allir erfiðleikar væru að baki. Með
þessum brögðum tókst stjórnarflokkunum að varpa sandi
í augu manna og halda velli.
Harla athyglisverð eru t.d. orð Jóhanns Hafsteins,
dómsmálaráðherra, varaformanns Sjálfstæðisflokksins.
Hann sagði m.a. svo í landsfundarræðu sinni, þar sem
kosningastefnuskráin var samþykkt:
„Sú ríkisstjórn, sem með völd fer að alþingiskosning-
um loknum í júní í sumar, getur ekki haft það verkefni
að reisa við fjárhag og efnahagslíf eða almenna þjóð-
félagsþróun. Verkefnið verður að byggja á þeim grund-
veli, sem með viðreisnarstefnunni hefur verið lagður“.
Nú er ár liðið, og því réttmætt að spyrja: Hefur
sú ríkisstjórn, sem við tók eftir kosningarnar, ekki þurft
„að reisa við fjárhag og efnahagslíf“ á því ári? Hefur
hún engar ráðstafanir þurft að gera? Hvað var gengis-
lækkunin? Hvað var hjálpin við útveginn? Hvernig fór
um fjárlögin, sem entust rétt fram yfir áramótin? Þannig
mætti halda áfram að telja lengi dags. Orð Jóhanns um
að stjórnin, sem sæti eftir kosningarnar „gæti ekki haft
það verkefni að reisa við fjárhag og efnahagslíf“, hafa
reynzt slík öfugmæli, að glæsilegra afrek hefur varla
verið unnið í þeirri listgrein fyrr eða síðar í stjórnmálum
landsmanna. Verkefni stjórnarinnar hefur eins og öllum
er kunnugt verið það daginn út og inn allt guðslangt
árið að lappa upp á garminn sinn, stagla og bæta með
bráðabirgðabótum hverja ofan á aðra, og er svo enn.
Fyrir nokkrum vikum skýrði Morgunblaðið frá því
sem önnur blöð, að Powell hinn brezki hefði vikið úr
„skuggaráðuneyti“ brezka íhaldsflokksins vegna ágrein-
ings. Morgunblaðið lagði föðurlega út af þessu og sagði
m.a. að það komi oft fyrir, að brezkir ráðherrar víki úr
ríkisstjórn, því að þeir „láti málefnin ráða en ekki per-
sónulegar vegsemdir“ og Mbl. bætti því síðan við, að
„þeir þættu meiri menn á eftir. Og síðan spurði Mbl.:
„Gæti þetta gerzt hér?"
Þegar minnzt er orða Jóhahns Hafsteins og dóms
reynslunnar um þau, kemur þeási spurning óhjákvæmi-
lega í hugann: „Gæti þetta gerzt hér?“ Gæti það gerzt
hér, að maður í ráðherrastóli, er orðið hefur svona
hrapallega ómerkur orða sinna fyrir dómi reynslunnar,
segði af sér? Hvarflar það ekki að honum að gera það
til þess að „verða maður að meiri á eftir“, eins og Mbl.
ráðleggur. Finnst Jóhanni það ekki æskilegt að aukast
ofurlítið enn að vegi og virðingu með þjóðinni? Eða
ætlar Jóhann að aðrir íhaldsráðherrar að láta „persónu-
legar vegsemdir“ ráða meiru en málefni.
Annars hafa ráðherrar stjórnarflokkanna fyrir löngu
fellt á sig þann dóm, að þeim sé það fyrir öllu að njóta
stólanna, og þar munu þeir sitja og safna í fjórðu
gengisfellinguna. Engínn áratugúí nefur fram til þessa
fært þjóðinni þrjár gengisfellingar, annar en sjöundi
tugur tuttugustu aldar — viðreisnartíminn svonefndi. —
Þegar sagan greinir frá honum, verður það höfuðein-
kenni á þessu stjórnartímabili. En hvernig „viðreisn“
fjárhags og efnahagslífs þjóðarinnar er í því fólgin,
verður eftir sem áður hulin ráðgáta. Það orð mun aðeins
geymast sem hrikalegt öfugmæli, og háðsmerki við
«Afoj.w cem skreyttu ráðherralista þessa áratugar.
I
Málefni og „Viðreisn“
Hér í blaðinu nýlega var það r^kið með skýrum
dæmum, teknum úr málgögnum rikisstjórnarinnar og
úr ræðum og greinum oddvita stjórnarflokkanna, hvern-
ig þeir blekktu þjóðipa fyrir kosningarnar, settu á svið
JAMES RESTON:
Humphrey berst hyggilega -
of hyggilega segja sumir
Hann er fengsæll á fylgi og líklegur til sigurs, en segir fátt um af-
stöðu sína til styrjaldarinnar og hefur glatað traustii sumra fyrri fylgis-
manna sinna. Stúdentarnir og negrarnir tortryggja hann.
HUBERT Humphrey heyr
mjög hyggilega kosningabar-
áttu sem forsetaefni Bandaríkj
anna, en þar fer einmitt á ann
an veg en vera ætti. Honum
gengur ekki aðeins vel, heldur
til muna betur en hann á skil
ið, þar sem hann er ekki ein-
lœgur og hreinskilinn í við-
Hann lætur undir höfuð leggj
ast að segja bandarísku þjóð
inni, hver afstaða hans er í
raun og veru til mikilvægasta
málsins í kosningunum og . að
því leyti villir hann um fyrir
kjósendum, bæði fylgismönn-
um styrjaldarinnar og andstæð
injnm hennar.
Úlfakreppan, sem Humphrey
var í áður en hann gaf kost á
sér sem forsetaefni, var ákaf
lega auðskilin. Hann var á
valdi tveggja afla, sem toguð
ust á. Annars vegar var holl
usta hans við Johnson forseta,
en hins vegar efi hans sjálfs
um viturleika þeirrar stefnu,
sem forsetinu fylgdi fram í
Víetnam. Og hann leysti þenn
an vanda á þann hátt, að hann
lét hollustuna mega sín meira.
ÞEGAR Humphrey var búinn
að taka þessa afstöðu lét hann
sér ekki nægía að flytja vörn
Víetnam-stefnunnar við gamla
vini sína til vinstri, heldur
fylgdi afstöðunni fram með
þeim hætti, að Johnson forseti
virtist verða að hógværri og
hikandi dúfu. En þetta var vita
skuld öldungis eins og vera
bar. Hubert er æ og ævinlega
„125% maður“, hvað sem sem
hann tekur sér fyrir hendur.
En þegar Hubert Humphrey
tilkynnti um framboð sitt sem
forsetaefni tók hann á sig nýja
ábyrgð. Hann var ekki íramar
skuldbundinn flofcknum eða
ríkisstjórninni fyrst og fremst.
Æðsta skyldan er við þjóðina
sjiálfa. Hún á rétt á að fá að
vita, hver hugur hans er. Þjóð
in hefir áhuga á áliti hans,
eða svo ætti að minnsta kosti
að vera. Og Mn á kröfu á að
fá að vita, hver afstaða hans
var og er til göngunnar um
þessa löngu og blóði drifnu
slóð inn í myrkviði Víetnam.
Gild ástæða er til að ætla,
að Hubert Humphrey hafi ver-
ið andvígur útfærslu styrjaldar
innar við tvenn eða þrenn mik
ilvæg gatnamót í hinni gengnu
braut. Hanm lét efasemdir í
Ijós við vini sína og jafnvel
fréttamenn á sínum tíma. En
hitt vitum við ekki, hvort hann
lýsti andstöðu sinni fyrir for
setanum, og nú lætur hann
spurningum um málið með öllu
ósvarað.
, EKKI þarf að fara í neinar
grafgötur um, að þarna er að
finna ástæðu þess, að hann
neitaði að rökræða við Robert
Kennedy og McCarthy í sjón-
varpinu. Ástæðan var ekki sú,
að hann sé linur baráttumaður
í rökræðum. Hann er þvert á
Hubert Humphrey
móti bezti ræðumaður, sem nú
fæst við bandarísk stjórnmál.
Og ástæðan er samnarlega ekki
sú, að hann sé deigur við að
flytja mál sitt opinberlega eða
hikandi við að þiggja ókeypis
tækifæri til þess að koma fram
í. sjónvarpd. Hann getur talað
og talað, bunað eins og bilað-
ur krani, og hann kemur fram
í sjónvarpi nálega eins oft og
Walter Cronkite.
En það, sem Humphrey vill
fyrir alla muni boma sér und
an að gera á þessu stigi kosn
ingabaráttunnar, er að útmála
og gylla opinberan stuðning
stuðning sinn við styrjöld, sem
hann var sjálfur andvígur í
hjarta sínu. Hann vill halda
því sem haldið verður til
beggja handa. Hann vill að
fylgjendur styrjaldarinnar trúi
því, að hann sé í sama báti
og þeir um efasemdirnar.
ÞETTA er auðvitað mjög
hyggileg og vænleg aðferð í
stjórnmálum. Hún hefir aflað
Humphrey fylgis forsetams og
leiðtoga verkalýðshreyfingar-
innar, svo og samtaka fylkis-
stjóra suður-fýlkjanna og ann
arra áhrifamikilla afla innan
Demðkratafl okksins, sem einn-
. ig fylgja forsetanum að mál-
um. Humphrey hefir einnig
sannfært fjölmarga leiðtoga
fésýslu- og athafnamanna um,
að hann sé þó alltaf hættu-
minni en Robert Kennedy,
hvað sem líði illum bifur þeirra
á róttækni hans á liðinni tíð.
Hubert Humphrey hefir einn
ig tekizt að sannfæra fjölmarga
fornvini sína um, að enda þótt
hann hafi verið styrjaldar-
stefnuna dyggilega, þá hafi
honurn ef til vill ekki verið al-
vara, og hann léti sig áreiðan
lega ekki henda sams konar
glappaskot og gerð hafa verið
ef hann færi sjálfur með for-
setavald.
Vegna þessa, sem rakið er
hér að framan, lítur út fyrir að
Humphrey hafi tekizt að
tryggia sér samstöðu næailega
margra og sterkra afla til þess
að bera' sigur úr býtum við
útnefninguna á flokksjþinginu
og ef til vill einnig í fcosn-
ingunum sjálfum. En hitt er
svo önnur spurning og allt
annars eðlis, hvort honum tak
ist að tryggja sér í viðbót þau
öfl, sem nauðsynleg eru til
þess að geta stjórnað ríkinu.
HUBERT Humphrey hefir
opinberlega og hástöfum stutt
bæði styrjöldina í Víetnam og
áformin um hið mikla þjóð
félag. Með þessu hefir hann
fyrirgert fylgi og jafnvel virð
ingu margra sinna fyrri félaga
til vinstri. Negrarnr og samtök
menntamanna töldu hann fyrr
um sainjherja sinn en svo er nú
að sjá sem þeim virðist opin
skátt og eindregið fylgi hans
bæði við styrjöldina og áform
in um hið miikla þjóðfélag
benda til svika. Hinir skýru en
herskáu stúdentar við háskól
ana telja stuðning Johnsons for
seta, verkalýðshreyfingarinnar,
iðjuþöldana og flokksvélarinn-
ar við Humphrey benda ein-
dregið til hinar gömlu skipun-
ar, sem þeir eru að reyna að
bylta.
Hubert Humphrey hefir með
öðrum orðum glatað fylgi
margra sinna fyrri vina, en
það var einmitt þetta, sem kom
Jöhnson forseta í fcoll. Humphr
ey þurfti ekki að þjóta út á
toijg og gatnamót sem fulltrúi
forseta og ríkisstjórnar til þess
að ávinna sér að nýju það
álit, að hann sé einlægur mað
ur og göfuglyndur. Allir
skyldu þá erfiðu aðstöðu, sem
hann var í undir handarjaðri
ógnandi og tortryggins for-
seta.
En Humphrey hætti að vera
hátalari í höndum stjórnend-
anna í Hvíta húsinu þegar hann
bauð sig fram til forsetakjörs.
Þá fór hann fram á, að fólk
snérist til fylgis við hann sjálf
an, en að undanförnu hefir ver
ið svo breitt bilið milli opin
berra yfirlýsinga hans og um-
mœla í einkasamtölum, að
erfitt er að átta sig á þvi til
fulls, „hvor Humphreyinn“ sé
í raun og veru í framboði.