Alþýðublaðið - 16.03.1990, Blaðsíða 8

ALÞYÐUBLAÐIÐ
PRESSAN
FAX 81019
MHIIIIIHMIIII
Föstudagur 16. mars 1990
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRN
Q
681866-83320
Jón Baldvin Hannibalsson á fundi meö Nelson Mandela og utanríkisráöherrum
Nordurlandanna í Stokkhólmi segir ALÞÝÐUBLAÐINU frá fundinum: ,
„Áhrifamikil persóna—
virðulegur ættarhöfðingi"
Nelson Mandela er
með miklu liði í opin-
berri heimsókn í Svíþjóð
þessa vikuna. Jón Bald-
vin Hannibalsson, utan-
ríkisráðherra, var í hópi
fyrstu erlendu stjórn-
málamannanna, sem
hitti Mandela að máli.
Þetta er fyrsta heimsókn
Mandela utan . heima-
landsins, eftir að 27 ára
fangavist hans lauk. Á
fréttamannafundi sem
hann efndi til í Stokk-
hólmi sagði hann, að
hann væri í Svíþjóð til
þess að láta í Ijós þakk-
læti og viðurkenningu
fyrir stuðning Norður-
landaþjóða við mann-
réttindabaráttu þel-
dökkra í Suður-Afríku
allan þennan tíma.
Það sem vakti mesta at-
hygli á fundinum var að
hann setti þar fram óskir
um að í stað þess að draga
úr viðskiptabanni eða öðr-
um þvingunaraðgerðum i
garð suður-afriskra stjórn-
valda lagði hann það til að
stjórnmálasambandi yrði
með öllu slitið við Suð-
ur-Afríkustjórn. Jafnframt
kom fram ný umsögn for-
sætisráðherra Svíþjóðar
Ingvars Karlssonar að hann
teldi það ekki ráðlegt og
hafnaði þeirri hugmynd.
Mandela mun hafa óskað
sérstaklega eftir því að fá
að hitta utanríkisráðherra
Norðurlanda, reyndar stóð
það til strax þegar utanrík-
isráðherrafundurinn var í
Turku í Finnlandi, en breyt-
ing varð á ferðaáætlun
þannig að af því gat ekki
orðið.
Um klukkustund eftir
fundinn var matarboð þar
sem saman voru komnir
ýmsir forystumenn úr
sænskum og norrænum
stjórnmálum og í þeim hópi
var Jón Baldvin. Hvernig
kom Mandela honum fyrir
sjónir?
„Mandela kom mér fyrir
sjónir sem áhrifamikil per-
sóna, virðulegur ættar-
höfðingi sem hann reyndar
er. Það er mikil kyrrð yfir
persónu hans, yfirbragðið
er virðulegt, hann er fámáll
og beinskeyttur er spurn-
ingum er beint til hans. Við-
ræðurnar voru mest í því
formi að okkur gafst kostur
á að spyrja hann rækilega
um ástand og framtíðar-
horfur í Suður-Afríku. í
máli mínu lagði ég aðal
áherslu að fá viðhorf hans
við fyrstu aðgerð De Klerk
og mat hans á því hvenær
unnt væri að setjast að
samningaborði og einnig
spurði ég um mat hans á
því hvort De Klerk nyti
nægilegs stuðnings innan
stjórnarflokksins til þess að
fullnægja þessum skilyrð-
um.
Það sem De Klerk hefur
nú þegar gert er reyndar
aöeins tvennt, hann hefur
leyst Mandela úr fangelsi
eftir allan þennan tíma og
hann hefur afnumið bannið
við starfsemi ANC," sagði
Jón Baldvin í viðtalinu við
Alþýðublaðið.
Mandela sagði að að-
gerðir De Klerk væru virð-
ingaverðar og hann endur-
tók viöurkenningarorð um
hann og nánustu samstarfs-
menn hans, sem hann kall-
aði heiðvirða menn sem
unnt væri að semja við. Fn
jafnframt sagði hann að
þeir þyrftu að gera meira
áður en hann og samstarfs-
menn hans gætu sest að
samningaborði, sem jafn-
ingar til þess að semja um
að koma á lýðræði og
binda endi á kúgunar-
stjórnina.
„Þetta tvennt sem hann
hefur sett að skilyrði er að
allir pólitískir fangar verði
látnir lausir, þeir nema vist
að hans sögn nokkrum tug-
um þúsunda og þar með
talið að þeir sem eru í út-
legð fái að koma heim, að
herlög verði afnumin en í
skjóli þeirra geta hermenn
og lögregla beitt harð-
neskjulegum aðgerðum án
dóms og laga. Einnig að öll
gildandi löggjöf sem kyn-
þáttaaðskilnaðarstefnan
byggir á verði afnumin.
Þeirri spurningu hvort líkur
væru á að De Klerk ætti í
vök að verjast innan síns
flokks og að hann hefði
ekki nægan styrk til þess
að stíga næstu skref og að
öfgaöflin til hægri styrktust
nú þegar hvítir Suður-Afr-
íkumenn stæðu loksins fyr-
ir horfum á breytingum. Þá
svaraði hann því til að það
væri De Klerks að meta
það ekki sitt, en það væri
hans mat að 75% þjóðar-
innar í Suður-Afríku væri
að baki kröfunum um kosn-
ingar skv. almennum kosn-
ingarétti og De Klerk væri í
sterkri stöðu því hann
þyrfti ekki að standa
frammi fyrir kosningum
fyrr en 1994. Hann hefði
þess vegna valdið til að
koma þessum breytingum
á og þyrfti ekki að óttast
það, að meirihluti þjóðar-
innar myndi ekki styðja
slikar aðgerðir".
Talsvert var spurt við
hvaða skilyrði ANC treysti
sér til þess að lýsa því yfir
að þeir myndu ekki beita
valdi. Mandela svaraði því
af miklum þunga að sögn
Jóns Baldvins og sagði sem
svo, að ANC væri sú hreyf-
ing sem að síst hefði áhuga
á eða hagsmuni af að valdi
sé beitt. Valdið væri í hönd-
um stjórnvalda og reyndar
ekki aðeins stjórnvalda lög-
reglu og hers, heldur í
höndum ofurvopnaðra of-
beldissveita öfgamanna.
Mandela sagði að þeir kyn-
bræður hans hefðu verið
sviptir mannréttindum og
beittir purkunarlausu of-
beldi allan þennan tíma.
Þess vegna ætti ANC ekki
annan kost þegar aðrar
leiðir til lýðræðislegs starfs
væru lokaðar, heldur en að
verja hendur sínar þegar
þeir væru beittir ofbeldi og
þeirri stefnu yrði ekki
breytt fyrr en væri búið að
semja um það að lýðræði
yrði komið á.
Það var talsvert rætt um
sundurlyndi og flokka-
drætti í röðum blökku-
manna. Sérstaklega var
spurt um samskipti ANC og
flokks Buksolesi súlúhöfð-
ingja. Það hefur komið á
daginn að ofbeldi hefur far-
ið vaxandi í innbyrðisátök-
um t.d. eru vegnir um 50
manns vikulega í slíkum
átökum. Mandela staðfesti
einnig að hann hafi lagt sig
fram við að eyða slíkum
ágreiningsefnum og ná
samstöðu meðal þeirra og
leggja sig fram um það að
hvetja til að leggja niður of-
beldisverk í slíkum innan-
byrðisátökum. Hann talaöi
af miklum myndugleik og
sannfæringu um það að
dagar Aparthaid væru tald-
ir.
Mandela lagði áherslu á
það að viðskiptabannið á
Suður-Afríku hefði skilað
árangri og vísaði á bug rök-
semdum manna eins og
breska forsætisráðherrans,
sem hefur haldið því fram
að núna væri skynsamleg-
ast að opna frekar á sam-
skipti við S-Afríkustjórn til
þess að stuðningsmenn De
Klerks fengju áþreifanlegar
sannanir fyrir því að hann
fái umbun aðstöðu sinnar
er hann leggur út á þá braut
að leita sátta og samstarfs.
Það sagði hann alveg af-
dráttarlaust að það væri
ekki tímabært, það væri
áhættusamt, það yrði mis-
skilið og þegar hér væri
komið sögu væri ekki hægt
annað en aö standa við þá
kröfu með ófrávíkjanlegum
hætti. Til þess að De Klerk
stígi skrefið til fulls og af-
næmi skilnaðarstefnuna
áður en þeir teldu sig geta
sest að samingaborði. Þetta
voru aðalatriðin.
Mandela þakkaði fyrir
veittan stuðning og vonaði
að honum yrði haldið
áfram og þá fyrst og fremst
í því formi að viðhalda við-
skiptabanninu og tryggja
framkvæmd þess. Einhverj-
ir urðu til þess að spyrja
hvað hann legði áherslu á
eða hvað það væri sem rík-
isstjórnir á Norðurlöndum
gætu gert til stuðnings
þeim núna á næstu misser-
um. Þá svaraði hann því til
að það væri ekki hvað síst
að gefa kost á því að
mennta og þjálfa svona for-
ingjaefni á vegum ANC til
þess að búa þá undir stjórn-
un og stjórnsýslustörf.
„Það kom reyndar fram á
fundinum sem ég hafði
ekki vitað áður a.m.k. ríkis-
stjórnir Svíþjóðar og Finn-
lands hafa beinlínis veitt all
verulegum fjármunum til
styrktar ANC i upplýsinga-
fræðslu í sambandi við
áróðursstarf og útgáfu-
starf. Mandela lagði mikla
áherslu að það fé hefði
komið að mjög góðum not-
um og myndi gera það í
vaxandi mæli. Við munum
halda viðskipabanninu
áfram um sinn ásamt hin-
um þjóðunum, en ég mun
ekki leggja fram frekari til-
lögur til stuðnings málinu á
þessu stigi. Ég mun skýra
frá þessum samtölum við
ríkisstjórn og svona meta
það í ljósi þeirrar umræðu
sem þar verður. Það vek-
ur nokkra athygli hversu af-
dráttarlaus stuðningur
Norðurlanda bæði ríkis-
stjórna og flokka hefur ver-
ið við mannréttindabaráttu
Suður-Afríkumanna sem er
búin að standa yfir í tuttugu
ár.
Utanríkisráöherrar Noröurlanda ásamt Nelson Uffe Ellemann Jensen, Danmörku, og Knut Vollback,
Mandela í sænska utanríkisráöuneytinu í fyrrakvöld: ráðuneytisstjóri norska utanríkisráðuneytisins.
Jón Baldvin Hannibalsson, íslandi, Pertti Paasio, (Mynd: PRESSENS BILD)
Finnlandi, Sven Anderson, Svíþjóö, Nelson Mandela,