Alþýðublaðið - 12.03.1991, Qupperneq 7

7
A Iþýðuflokku rinn
Alþyðublaöið frá 1932:
Forsíðan var á þessum ár-
um undirlögð undir aug-
lýsingar. Politíkin og frétt-
irnar voru inni í blaðinu.
En auglýsingarnar eru í
dag goð heimild um tíðar-
andann.

®®sóJoj
llSpanma,
km
r 7 »•*>» / *
,f,e/ða*iðð.
°®«u
' %a Bíö,
l</a,Cölu.

af sveit. En það hafði verið réttlítið,
t.d. ekki haft kosningarétt og heim-
ilt að flytja það nauðungarflutning-
um, jafnvel að sundra fjölskyldum ef
svo stóð á.
Aðgerðir gegn atvinnuleysi voru
annað forgangsverkefni á þessum
árum, og vantaði þó mikið á að full
atvinna næðist.
„En Alþingi og land-
stjórn, hvernig átti
Alþýduflokkurinn aö
leita áhrifa á þeim
vettvangi? Á þessum
árum þótti jafnaöar-
mönnum nokkuð viöur-
hlutamikið að starfa
með öðrum flokkum,
„borgaralegum“ eins
og sagt er. Kenningin
var sú, að jafnaðar-
menn yrðu með
tímanum meirihluta-
flokkur og gætu
stjórnað einir, en ættu
mjög að vara sig á að
taka ábyrgð á sam-
steypustjórn þar sem
sífellt yrði að miðla
málum.“
samstarf stjórnarflokkanna gott og
stjórnin mjög athafnasöm á flestum
sviðum.
Ráðherra Alþýðuflokksins, hinn
fyrsti sem flokkurinn eignaðist,
varð hvorki Jón Baldvinsson né
Héðinn Valdimarsson, heldur Har-
aldur Guðmundsson, Isfirðingur
sem m.a. hafði ritstýrt Alþýðublað-
inu.
Meðal þeirra mála, sem Alþýðu-
flokkurinn lagði hvað mesta áherslu
á að koma fram í þessu samstarfi,
má nefna bætta réttarstöðu fátæks
fólks sem þurft hafði að þiggja styrk
Héðinn Valdimarsson: Formaður
Dagsbrúnar, forstjóri Olíuverslunar
íslands og löngum varaformaður
Alþýðuflokksins og einn stór-
brotnasti og öflugasti leiðtogi
hans. Héðinn var þingmaður Al-
þýðuflokksins um árabil og var
m.a. forgöngumaður um lagasetn-
ingu um verkamannabústaði.
Haraldur Guðmundsson: Fyrsti
ráðherra Alþýðuflokksins. Haraldur
varð ráðherra 1934. Hann var (s-
firðingur, ritstýrði Alþýðublaðinu
um tíma og var einn af helstu leið-
togum Alþyðuflokksins á fjórða og
fimmta áratugnum og í upphafi
hins sjötta.
1927 að Alþýðuflokkurinn varð að
taka vissa ábyrgð á landstjórninni.
Hinir fimm þingmenn hans voru þá
nefnilega í oddaaðstöðu milli stóru
flokkanna, íhaldsflokks og Fram-
sóknarflokks. íhaldsflokkurinn
hafði verið við stjórn^árirr^undan,
og jafiiaðarmejnralu'áðu að stuðla
að stjórnarskíptum með því að veita
stjórn framsóknarmanna hlutleysis-
stuðning. En eigin ráðherra fpr Al-
þýðuflokkurinn ekki fram á að fá í
þeirri ríkisstjórn. Samfsem áður var
stjórnin honum háð um framgang
þingrdála og varð því að taka nokk-
urt tillit til sjónarfniða hans. 1'
Af þeim flokksmálum, sem fram-
gang hlutu í þessu stjórnarsamstarfi,
ber hæst lög um verkamannabú-
staði. Forgöngumaður þeirra var
öðrum fremur Héðinn Valdimars-
son formaður Dagsbrúnar — enn
einn Dagsbrúnarleiðtoginn sem
ekki var verkamaður sjálfur. Héð-
inn var löngum kosinn varaformað-
ur flokksins og talinn einhver öflug-
asti leiðtogi hans, næstur Jóni Bald-
vinssyni.
Samstarf Alþýðuflokks og Fram-
sóknar rofnaði 1931 og fram til 1934
var hann í stjórnarandstöðu. Á þeim
árum lagðist heims kreppan að og
bjó íslendingum þungar búsifjar,
eins og raunar öllum nálægum þjóð-
um. Kreppan gerði jafnaðarmenn
yfirleitt fúsari að taka þátt í sam-
steypustjórnum, líkt og gerst hafði á
árum fyrri heimsstyrjaldar. Þannig
VERKLYÐSBIAÐIÐ
ÚTGEFANDI: KOMMÚNISTAFLOKKUR ISLANDS (DEILD ÚR A.K.)
Op bréf frá Alþjóöasambandi kommúnista
Til KíimnúnlsUllohs lslands.
Forsíöa Verkamannablaðsins mál-
gagns kommúnista, 1933: Opiö
bref frá Alþjóðasambandi komm-
únista til íslenskra kommúnista. I
bréfinu er því haldið fram, að „ís-
lensku sósíaldemókratarnir hafa
hjálpað borgarastéttinni til að efla
kúgunartæki hennar."
fór líka á íslandi að Alþýðuflokkur-
inn reyndist þess albúinn eftir kosn-
ingar 1934 — sem færðu honum 10
þingsæti — að mynda samsteypu-
stjórn með framsóknarmönnum.
Alþýðuflokkurinn hafði gengið til
kosninganna með mjög rækilega
kosningastefnuskrá, svonefnda
„Fjögurra ára áætlun", einkum um
viðbrögð við kreppunni. Margt úr
henni komst inn í samstarfssamning
stjórnarflokkanna. Stjórnarsáttmál-
inn gilti þó aðeins um fyrri tvö ár
kjörtímabilsins. En þau tvö ár var
Alþingismenn Alþýðuflokksins
1930 og fyrsti þingflokkur Alþýðu-
flokksins sem kalla má því nafni:
(Frá vinstri) Sigurjón Á. Ólafsson,
Jón Baldvinsson, Haraldur Guð-
mundsson, Erlingur Friðjónsson
og Héðinn Valdimarsson.
Þegar Alþýðuflokkurinn klofnaði
1930 með stofnun Kommúnista-
flokks íslands, unnu kommúnistar
stærsta sigur sinn í æskulýðsdeild
hans, Sambandi ungra jafnaðar-
manna. Þessi mynd er tekin af full-
trúum og áheyrendum á 3. þingi
SUJ á Siglufirði. Lenín er kominn á
vegginn og Einar Olgeirsson (með
gleraugu) stendur næstlengst til
vinstri a myndinni.