Alþýðublaðið - 31.12.1992, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 31. desember 1992
15
Að baki efnahagsaðgerðum stjómar-
innar lá í aðalatriðum sami skilningur á
efnahagsvandanum og hjá ASÍ og VSÍ.
Um þörfina fyrir aðgerðir og markmið
þeirra var því ekki deilt. Á miklu ríður
að sameiginlegur skilningur náist á
.komandi ári í þessum efnum milli aðil-
anna á vinnumarkaðnum og ríkis-
stjómarinnar.
Atvinnuvandi á Suðurnesjum
Atvinnuástandið er nú einna erfiðast
á Suðumesjum. Fyrir því em einfaldar
ástæður, allir þættir efnahagsvandans
koma þar saman niður á einn stað. Því
þarf að taka sérstaklega á þeim stað-
bundna vanda. Að undanfömu hafa
ýmsar hugmyndir komið fram um
beinar aðgerðir í atvinnumálum á Suð-
umesjum. Kannaðar hafa verið ýmsar
leiðir til að afla fjár, til dæmis frá ís-
lenskum aðalverktökum eða með bein-
um ríkisframlögum. Ríkisstjómin hef-
ur tekið af skarið og ákveðið að beita
sér fyrir 500 m.kr. fjárútvegun til efl-
ingar atvinnulífi á Suðumesjum, þar af
er gert ráð fyrir að 300 m.kr. kom frá
ÍAV en 200 milljónir frá öðmm aðilum
innan svæðisins. En það er ekki sama
hvemig fénu verður varið. Fyrst og
fremst þarf að leita kosta sem fjölga
arðbærum störfum á svæðinu, skapa
nýjan auð, stækka kökuna. Það þarf að
finna verkefni sem gera hvort tveggja
að lina þrautir dagsins í dag og byggja
upp fyrir framtíðina. Þess vegna þarf
að skilgreina hverjar eru hinar sterku
hliðar atvinnulífsins á Suðumesjum.
Þar má í fyrsta lagi nefna matvæla-
framleiðslu. Suðumesjamenn eiga sér
langa hefð í fiskvinnslu og hafa ein-
stæða möguleika til að koma vörum
sínum beint á markað um flugvöllinn í
Keflavík. Þegar EES-samningurinn
tekurgildi opnast nýir möguleikar. Við
erum nefnilega að tala um atvinnumál
dagsins í dag þegar við tölum um EES-
samninginn.
Þar má í öðru lagi nefna þjónustu
og iðnað fyrir fiskvinnslu og útgerð
fiskiskipa.
Þar má í þriðja lagi nefna ferða-
mannaþjónustuna og Bláa lónið og að-
stöðu og framleiðslu því tengda.
Þar má í fjórða lagi nefna aukin
umsvif tengd flugstöðinni. Flugleiðir
eiga mikla möguleika til að taka hingað
til lands aukin viðhalds- og viðgerðar-
verkefni þegar nýja flugskýlið er kom-
ið í gagnið. Við eigum góða flugvirkja
og fjölhæfa sem kunna tökin á mörgum
gerðum flugvéla. Frísvæði fyrir ýmis-
konar starfsemi þarf að móta í tengsl-
um við rekstur á flugvellinum.
Þar má í fimmta lagi nefna nýtingu
þeirra landgæða sem finnast á Suður-
nesjum, orkunnar, ferska vatnsins í
fiskirækt og vatnsútflutning og land-
rýmisins til stóriðju.
Undirbúningur undir álver á Keilis-
nesi heldur áfram. Hafnar eru tilraunir
með líkan af höfninni. Jarðvegsrann-
sóknir og umhverfisathuganir eru í
gangi. Atlantsálsverkefnið er í þeirri
sérstöðu að bíða fullbúið til fram-
kvæmda þegar ástandið á ál- og fjár-
magnsmörkuðum batnar. Vonir eru við
það bundnar að á næstu misserum fari
að rofa þar til.
Suðumesjamenn þurfa að skilgreina
nákvæmlega þá atvinnukosti sem þeir
vilja sameinast um.
Er vilji til að leggja aukið fé í hráefn-
isöflun fyrir fiskiðnaðinn, í uppbygg-
ingu fiskiðjuvera og útflutning á Evr-
ópumarkaðinn á komandi ári?
Er vilji til að tengja fiskvinnslufyrir-
tæki á Suðumesjum saman í sterka
keðju, sem framleiddi undir eigin vöm-
merki fyrir erlenda markaði?
Er vilji til að leggja í öfluga upp-
byggingu við Bláa lónið til heilsurækt-
ar og ferðaþjónustu?
Á allt þetta mun reyna á komandi ári.
Nýsköpun er nauðsyn
Við verðum að beina kröftunum að
áþreifanlegum, raunvemlegum mögu-
leikum til sköpunar verðmæta. Við eig-
um ekki að ráðast í fjárfestingar ein-
göngu sem atvinnubótavinnu, ekki í
fjárfestingar sem hafa aðeins í för með
sér útgjöld í framtíðinni en engar tekj-
ur. Fyrst og fremst þurfum við auknar
Þaö er skynsamlegt að huga aö nýjum fundarsköpum á Alþingi.
tekjur. Þannig bætum við lífskjör og
velferð.
Um mánaðamótin nóvember - des-
ember síðastliðinn var haldin athyglis-
verð ráðstefna um matvælaiðnað á ís-
landi, en að henni stóðu ráðuneyti iðn-
aðar, landbúnaðar og sjávarútvegs í
samstarfi við hagsmunasamtök grein-
anna sem að matvælaiðnaði starfa.
Ráðstefnan var fjölsótt og kom þar
skýrt fram í ræðum þátttakenda að
nauðsynlegt er að auka samstarf á milli
hinna ólíku greina matvælaiðnaðarins.
Það er kominn tími til að brjóta niður
gamla múra sem byggðust á því hvert
frumhráefni til vinnslunnar var. Til að
standast samkeppni nú á tímum þarf að
líta á matvælaiðnaðinn sem eina heild.
Meðal þess sem fram kom á ráðstefn-
unni voru hugmyndir um samstarfsráð
matvælaiðnaðarins, stóraukið samstarf
greinanna í rannsóknum og þróun mat-
væla, fræðslunefnd matvælaiðnaðar og
samstarf á erlendum mörkuðum. Á
þessu sviði eiga Islendingar nýja
möguleika ef þeir ganga óhikað til
samstarfs inn á við og út á við.
Ríkisstjómin þarf að styðja við ný-
sköpun í atvinnulífinu með stuðningi
við rannsóknir, vömþróun og markaðs-
öflun. Auk þess þarf að tryggja almenn
starfsskilyrði atvinnulífs hér á landi
sem hvetja til nýjunga og fjárfestinga í
arðbærri framleiðslu.
Kjördæmaskipanin
Enginn vafi leikur á að undirrót
margvíslegra átaka í landsmálum er að
umdæmaskipting landsins svarar ekki
til þarfa samtímans. Úrelt umdæma-
skipting hefur verið hemill á framfarir í
landinu. Það em gömul sannindi að
skipting landsins í umdæmi, bæði
sveitarfélög, sýslur og kjördæmi, er
umdeilt mál. Það liggur í hlutarins eðli
að umdæmaskipting landsins hafi til-
hneigingu til að dragast aftur úr þjóðfé-
lagsþróuninni. Þetta er kannski aug-
ljósast þegar litið er á sveitarfélögin
sem enn em nálægt því að vera tvö
hundmð. Þau em fyrst og fremst byggð
á þjóðfélagsháttum og samgöngukerfi
landnámsaldar fremur en 20. aldar,
hvað þá 21. aldar. Framundan er mikið
verk að fækka þessum einingum og
stækka þær en viðhalda um leið bein-
um lýðræðislegum áhrifum fólks á þau
mál sem standa þeim næst í daglegu
li'fi. Kjördæmaskipunin hefur valdið
miklum átökum í íslenskum stjómmál-
um alla þessa öld. Reyndar er það svo
að sú kjördæmaskipan sem við búum
nú við hefur haldist í aðalatriðum
óbreytt frá árinu 1959 eða í þriðjung
aldar. Þær breytingar sem síðan hafa
verið gerðar á kosningalögum breyta
því ekki að áhrif manna á skipan Ál-
þingis og þar með á landsstjómina fara
mjög eftir búsetu þeirra. Kjördæma-
skiptingin er enn ranglát þótt menn hafi
með síðustu breytingum leitast við að
ná jafnrétti milli stjómmálaflokka.
Kjördæmaskipunin gefur þeim sem
búa í Reykjavík og á Reykjanesi minni
atkvæðisrétt en öðmm landsmönnum.
f nýútkominni bók Guðjóns Frið-
rikssonar, um dómsmálaráðherrann
Jónas frá Hriflu, er vitnað í leiðara úr
Alþýðublaðinu í ársbyrjun 1928, en þar
sagði meðal annars: „Úr sumum kjör-
dæmunum hafa þingmenn verið sendir
til þings með 250- 400 atkvæði að baki,
en í öðmm kjördæmum liggja þeir eftir
í valnum þótt þeir hafi fengið um 1000
atkvæði. Það lítur út fyrir að það séu
þúfumar og moldarbörðin sem eiga að
ráða því hverjir eiga sæti á Alþingi ís-
lendinga því að farið hefur verið eftir
því í kjördæmaskiptingunni hvað kjör-
dæmið er stórt að flatarmáli og það
sætir næstum undmn að Vatnajökull
skuli ekki eiga eina tvo þingmenn á Al-
þingi. Nógu stór er hann! En þrátt fyrir
þetta gífurlega óréttlæti í kjördæma-
skiptingunni vill íhaldsflokkurinn ekki
breyta henni...“
Allt getur þetta staðið enn í dag
nema hvað fyrir „íhaldsflokkinn" þarf
nú að lesa „Framsóknarflokkinn".
Enn rifjar Guðjón Friðriksson það
upp, að vorið 1930 flutti Héðinn Valdi-
marsson, þingmaður Alþýðuflokksins,
tillögu til þingsályktunar um nýja kjör-
dæmaskipan. Þar sagði einfaldlega:
„Alþingi felur ríkisstjóminni að undir-
búa fyrir næsta þing breytingar á kjör-
dæmaskipuninni er tryggi kjósendum
jafnan rétt til áhrifa á skipun Alþingis
hvar sem þeir búa á landinu."
Og nú rúmum sextíu og tveimur ár-
um síðar er enn ástæða til þess að flytja
slíkar tillögur. Það ætti að vera meðal
mikilvægra verkefna ríkisstjómarinnar
sem nú situr að taka á þessum málum
og komast nær því markmiði að hver
maður í landinu hafi sama atkvæðis-
rétt. Mér virðist athugandi að breyting
á kjördæmaskipun tengist með nokkr-
um hætti breyttri sveitarfélagaskipan.
Út um land er víðast hvar nauðsynlegt
að steypa saman sveitarfélögum, sam-
eina þau, stækka þau, til þess að ná
heppilegri stærð fyrir þjónustusvæði,
atvinnusvæði, athafnasvæði, bæði frá
sjónarmiði atvinnulífs og velferðar-
samfélags.
I þéttbýlinu á suðvesturlandi eiga að
ýmsu leyti við önnur sjónarmið um
stærð sveitarfélaga. Þar ætti fremur að
líta á sveitarfélagaskipunina í sam-
hengi við kjördæmaskipunina. Er ekki
athugandi að breyta samtímis skiptingu
landsins í sveitaifélög, sýslur og kjör-
dæmi? Rökin fyrir endurskipan sveit-
arfélaga á höfuðborgarsvæðinu eru
önnur en út um land því aðstæður eru
allt aðrar. Þar á að líta á þessa skiptingu
út frá því hvað sé heppilegt út frá lýð-
ræðislegu sjónanniði til að gefa mönn-
um kost á að kjósa saman fulltrúa til
þings sem saman eiga erindi í sveitar-
félögum.
Endurskoðun á skipan sveitarstjóm-
armála í nágrannalöndunum hefur oft
haldist í hendur við endurskoðun á um-
boðsstjóm ríkis í héraði.
Hefur þetta gjaman tengst viðleitni
ríkisvaldsins til vald- og verkefnadreif-
ingar, þ.e. frá stjómsýslustofnunum
ríkisins til umboðsvalds ríkis í héraði
og frá ríki til sveitarfélaga. Með stækk-
un sveitarfélaga er hægt að stórauka
verkefni þeirra og styrkja þau sem
stjómvald.
Þetta er verkefni sem þarf að sinna á
komandi ári.
Þingsköp Alþingis
Haustönn Alþingis á þessu ári var
óvenjulöng. Hún stóð frá 17. ágúst til
jóla, með stuttu hléi síðari hluta sept-
embermánaðar. Óhætt er að segja að
mikið hafi verið rætt um þingsköp Al-
þingis þennan tíma bæði innan þings
og utan. Þá er það nýlunda að allir
þingfundir em nú sendir út í beinni
sendingu frá sjónvarpsstöðinni Sýn
sem hefur sannarlega gert þingið „sýni-
legra“ en áður.
Þingstörfin hafa sætt mikilli gagn-
rýni. Alþingi hefur nú starfað sam-
kvæmt nýjum þingskapalögum hálft
annað þing eða rúmlega það. Vorið
1991 gengu í gildi ný lög um starfs-
hætti Alþingis. Þar var ekki einungis
ákveðið að þingið skyldi starfa í einni
málstofu heldur gengu líka í gildi nýjar
reglur um fundarsköp þingsins sem þó
vom að mestu leyti sniðnar eftir fyrri
þingsköpum. Menn breyttu fyrst og
fremst þvf sem breyta þurfti vegna
breytingarinnar í eina málstofu. Meðal
helstu nýjunga sem hinar nýju starfs-
reglur höfðu í sér fólgnar má nefna öfl-
ugra nefndastarf, nýja verkaskiptingu
milli nefnda og ákveðnar reglur um
samstarf þeirra og samskipti.
Þegar litið er yfir reynsluna sem
fengist hefur af nýjum staifsháttum Al-
þingis finnst mér að reynslan af hinu
nýja nefndafyrirkomulagi hafi verið
góð. Nefndimar hafa margar starfað
vel, þær hafa fengið mikil verkefni,
ekki síst löggjöfina sem tengist Evr-
ópska efnahagssvæðinu og er mikil að
vöxtum.
Í efnahags- og viðskiptanefnd hefur
til dæmis verið farið yfir nær allt svið
Qármagnsmarkaðarins með frumvörp-
um að nýrri löggjöf, fjallað hefur verið
um ný lög um gjaldeyrismál, innflutn-
ing, vog, mál, staðla og reyndar flest
sem nöfnum tjáir að nefna á sviði við-
skiptalífsins. Áð þessu hefur efnahags-
og viðskiptanefnd þingsins starfað
mjög vel. Það sama gildir um aðrar