Alþýðublaðið - 17.09.1996, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 17. SEPTEMBER 1996
s k o ð a n i r
UHmun
21177. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Fréttastjóri Jakob Bjarnar Grétarsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín ehf.
Prentun ísafoldarprentsmiöjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Tölvupóstur alprent@itn.is
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Birtir til á Balkanskaga
Kosningamar í Bosníu-Herzegóvinu um helgina fóru betur
fram en flestir þorðu að vona, og eru mikilvægt skref á langri leið
til varanlegs friðar á Balkanskaga. Sú staðreynd að unnt var að
halda kosningamar á annað borð er sigur fyrir þá sem vilja að
Bosnía verði lýðræðislegt ríki þarsem fólk af öllum þjóðabrotum
getur búið saman. Þannig em kosningamar ósigur stríðsæsinga-
manna úr öllum fylkingum, eins þótt flokkar þeirra muni óhjá-
kvæmilega bera sigur úr býtum að þessu sinni. Framtíð Bosníu
ræðst íyrst og fremst í kosningum sem áformaðar em eftir tvö ár.
fbúar Bosníu-Herzegóvinu vom um það bil hálf fimmta milljón
þegar stríðið hófst vorið 1992. Þaraf vom Króatar um 17 prósent,
Serbar 33 og múslimar 45. Enginn veit hversu margir féllu á
styrjaldarámnum, en áætlað hefur verið að milli tvö og þrjú-
hundmð þúsund hafi týnt lffi, einkum óbreyttir borgarar. Það er
skelfilegur blóðtollur íyrir fámennt ríki. Hinar svokölluðu „þjóð-
arhreinsanir" ollu því að rúmlega tvær milljónir vom hraktar frá
heimilum sínum - nærfellt helmingur allra íbúa Bosníu. Vandi
flóttafólks er að mestu óleystur og mun skapa mikla ólgu í land-
inu á næstu missemm.
Stríðið í Bosníu var mesti harmleikur Evrópu í hálfa öld. Öm-
urlegust er vitaskuld sú staðreynd, að unnt hefði verið að koma í
veg íyrir stríðið í öndverðu ef forysturíki heimsins hefðu bmgðist
einarðlega við. Það var ekki gert. Nú hefur friðargæsluliðið hins-
vegar sýnt í verki að það getur haldið hinum stríðandi fylkingum
í skefjum, en framtíð þess í landinu er óráðin. Bandaríkjamenn
hafa sagt að þeir muni kalla herlið sitt heim í desember, og flestar
aðrar þjóðir sem eiga hlut að friðargæslunni hafa sagt að þær
muni þá gera slíkt hið sama. Mjög ólíklegt verður að teljast að
Bandaríkjamenn yfirgefi Bosníu eftir þrjá mánuði, en Clinton
forseti hefur ekki viljað taka af skarið vegna kosningarbaráttunn-
ar sem nú stendur yfir millum hans og Doles. Bandarískur al-
menningur er lítið hrifínn af stríðsrekstri í fjarlægum deildum
jarðar, en pólitísk nauðsyn mun knýja Bandaríkjamenn til að hafa
lið sitt áfram á Balkanskaga.
Ýmislegt bendir nú til þess að jarðvegur sé að skapast fyrir var-
anlegan frið lýðveldanna sem áður mynduðu Júgóslavíu. Erki-
fjendumir Króatía og Serbía hafa komið á formlegum stjómmála-
tengslum, og á næstunni munu Bosnía og Serbía að öllum líkind-
um stíga sama skref. Þá er Makedónía að feta sig til framtíðar, og
þar hefur tekist að afstýra erjum þjóðabrotanna sem landið
byggja. Ef sæmilegur friður verður áfram í Bosníu er hinsvegar
ekki ósennilegt að sjónir manna beinist að Kosovo í Serbíu. Þar
er tveimur milljónum Albana haldið í jámgreipum Serba, sem em
tíu sinnum fámennari í héraðinu. Reyndar gengur næst krafta-
verki að ekki hafi soðið uppúr í Kosovo, og vekur vonir um að
hægt verði að fínna pólitíska lausn á vandanum þar.
Þótt mörg mál séu óleyst á Balkanskaga hefur þróunin síðustu
mánuði verið í rétta átt. Þjóðir Júgóslavíu sálugu em að gera sér
ljóst að vandamálin verða ekki útkljáð með stríði, og alþjóðasam-
félagið hefur líka loksins tekið af tvímæli um að fylkingarnar
verða ekki látnar komast upp með að halda blóðbaðinu áfram. Að
öllu samanlögðu em því loks jákvæð teikn á lofti yfir Balkan-
skaga. ■
Silkihanskar og skítkast
Um daginn birti Morgunblaðið
skringilegan leiðara og kvartaði
yfir harðorðri grein um Þorstein Páls-
son í Alþýðublaðinu. Ég hef áður gert
þennan leiðara að umtalsefni, en frá
öðru sjónarhomi. Inntakið í boðskap
Morgunblaðsins, þessa sjálfskipaða
Vatíkans íslenskra fjölmiðla, var að
menn ættu ekki í opinberri umræðu að
viðhafa stóryrði um blessaða pólitík-
usana okkar. Þeir ættu annað skilið,
enda væm þeir áreiðanlega að gera sitt
besta.
B^^^gengur |
Sá sem þetta ritar hefur að vísu
tamið sér fyllstu háttvísi í skrifum um
stjómmálamenn, en er hinsvegar á al-
gerlega öndverðum meiði við stóra
blaðið þegar það leggst gegn harka-
legri gagnrýni á stjómmálamenn. Það
er í hæsta máta pempíulegt ef ekki má
segja tæpitungulaust álit á þeim sem
eiga að stjóma landinu. Ef ég er til
dæmis þeirrar skoðunar að í Þorsteini
Pálssyni holdgervist summa meðal-
mennskunnar og að hann valdi ekki
starfi sfnu, þá áskil ég mér rétt til að
segja það. Og mér fyndist beinlínis
raunalegt að vita af Ingibjörgu Pálma-
dóttur úti að aka með fimmtíu millj-
arða ráðuneyti, þá vil ég fá að segja
það. Og því miður: ég er þeirrar skoð-
unar að Ingibjörg sé úti að aka, og að
hún sé afleitur bílstjóri.
Það er algengt að heyra stjómmála-
menn kvarta undan gagnrýni almenn-
ings og fjölmiðla. Jafnvel er af þeim
að skilja að fjölmiðlamenn séu illa
innrættir og almenningur því illa upp-
lýstur um hið fórnfúsa starf stjórn-
málamanna. En hér ber að hafa í huga
að hin síðari ár hefur starf atvinnu-
stjómmálamannsins tekið gmndvallar-
breytingum. Æ fleiri pólitíkusar em á
harðahlaupum á eftir almenningsálit-
inu, en sárafáir virðast hinsvegar hafa
metnað til að móta skoðanir þessa
sama almennings. Fyrir vikið snýst
umræða í pólitfk ekki um grundvallar-
mál, heldur hvemig leysa eigi tiltekin
aðsteðjandi vandamál. I augnablikinu
man ég eftir tveimur metnaðarfullum
stefnuskrármálum sem íslenskir
stjómmálamenn hafa sett fram síðustu
árin: Evrópumálum Jóns Baldvins og
útflutningsleið Ólafs Ragnars. Báðum
málunum var drepið á dreif í þjóð-
málaumræðunni. Forsætisráðherrann,
meintur pólitískur oddviti lands-
manna, var látinn komast upp með að
segja að Evrópumál væm einfaldlega
ekki á dagskrá. Punktur.
Stjórnmálamönnum sem elta al-
menningsálitið hentar ákaflega vel að
þurfa ekki að gera annað en bregðast
við málum sem koma upp. Fréttir Rík-
issjónvarpsins eru glöggt dæmi um
þetta. Þar kemur hver ráðherrann á
fætur öðmm í viðtal og segir álit sitt á
fréttum dagsins. Ingibjörg Pálmadóttir
kom oftar en ég kæri mig um að muna
í viðtöl vegna læknadeilunnar, en hún
hafði ekkert að segja, ekkert fram að
færa. Davíð Oddsson hefur á sínum
pólitíska ferli samtals komið fram
með tvær nýjar hugmyndir: að selja
Rás 2 og fækka þingmönnum.
I ágætri grein í síðasta Vikublaði,
málgagni Alþýðubandalagsins, sagði
Páll Vilhjálmsson ritstjóri að þing-
flokkar hefðu komið í stað stjómmála-
flokka á Islandi og persónur í stað pól-
itískra málefna. Þetta er kórrétt.
Stjórnmálaflokkarnir laða fólk ekki
lengur til starfa eða stefnumótunar.
Starfið fer mestanpart fram innan
þingflokkanna og flestir þingmenn
hugsa fyrst og síðast um eigið skinn.
Líf hins dæmigerða stjómmálamanns
snýst um valdaplott og tilraunir til að
komast að í sjónvarpinu. Vart er hægt
að hugsa sér dapurlegra hlutskipti, og
þvf ekki kynlegt þótt hæfileikafólki
finnist lítt spennandi tilhugsun að
hasla sér völl í pólitík.
En þeir sem gefa kost á sér til starfa
á Alþingi og komast kannski alla leið í
ríkisstjóm eiga vitanlega að vera búnir
undir harða gagnrýni. Það er engin
ástæða til að vorkenna fólki fyrir að
veita þjóðarbúinu forstöðu og höndla
með milljarðatugi.
Þessvegna er það rangt hjá Morgun-
blaðinu að auglýsa eftir silkihönskum
í umíjöllun um stjómmálamenn. Hins-
vegar gegnir allt öðm máli um tilefn-
islaust skítkast og róg. Það er talsverð-
ur munur á því að biðja um afsögn
ráðherra af því hann valdi ekki starf-
inu, og að halda því fram að forseta-
frambjóðandi sé njósnari og landráða-
maður. ■
0g mér fyndist beinlínis raunalegt að
vita af Ingibjörgu Pálmadóttur úti að
aka með fimmtfu milljarða ráðuneyti,
þá vil ég fá að segja það.
Og því miður: ég er þeirrar
skoðunar að Ingibjörg sé
úti að aka, og að hún
sé afleitur bílstjóri.
t e m b e r
Atburðir dagsins
1701 Jóhann II Englandskon-
ungur deyr. 1792 Djásnum
frönsku krúnunnar stolið í Par-
ís. 1844 Kosið til Alþingis í
fyrsla sinn í Reykjavík, vegna
fyrsta ráðgjafarþingsins. Svein-
bjöm Egilsson rektor hlaut flest
atkvæði, fimmtán, en neitaði
þingsetu. 1908 Foringi í banda-
ríska hemum lætur lífið í fiug-
slysi, fyrstur manna í heimin-
um, þegar Orville Wright brot-
lendir vél sinni. 1917 Verslun-
arráð Islands stofnað. 1941
Reza Pahlavi bolar hinum
óvinsæla föður sínum úr emb-
ætti og tekur við völdum í Iran.
Afmæiisbörn dagsins
William Carlos Williams
1883, bandarískt skáld. Annc
Bancroft 1931, bandarísk leik-
kona.
Annálsbrot dagsins
5. Augusti deyði Mag. Brynj-
ólfur Sveinsson, biskup í Skál-
holti, 70 ára, embættis 35.,
hvers líki ekki hefur að nýj-
ungu verið á Islandi. Hann
hafði áður optlega sagt, að sinn
afgangur mundi verða á því ári.
Kjósarannáll 1675.
Blekking dagsins
Ef þú vilt blekkja heiminn,
segðu þá sannlcikann. Bismarck.
Málsháttur dagsins
Skógur hefur eym, mörk hefur
augu.
Kóngur dagsins
í ríki blindra er sá eineygði
konungur.
Macchiavelli.
Orð dagsins
Eg skal glaður una kyr
angur þó að hljóti.
Einhvemtíma batnarbyr
þó blúsi nú á móti.
Þorsteinn Jónsson, skáldi.
Skák dagsins
Skákþraut dagsins er afskap-
lega einföld, og þessvegna eiga
kannski einhverjir í vandræð-
um með lausnina. Skákin var
tefld á svæðamóti kvcnna í
Blackpool fyrir sex ámm: For-
bcs hefur hvítt og á leik gegn
Milligan. Hvílur gerir útum
taflið án frekari málalenginga.
Ihttur leikur og vinnur.
1. I16h3! Svarta guðsmannin-
um cm skyndilega allar bjargir
bannaðar, og taflið tapað.
Meira þurfti nú ekki til.